Świat przedstawiony w powieści „Mistrz i Małgorzata” – realizm i fantastyka

Bułhakow w Mistrzu i Małgorzacie kunsztownie połączył ze sobą realizm i fantastykę, a także odwołał się do biblijnych motywów. Te dwa sposoby ujmowania rzeczywistości nie kolidują ze sobą, wprost przeciwnie, wzajemnie się uzupełniają. Obraz Moskwy lat trzydziestych XX wieku wcale nie jest nierealny, dlatego, że działa w nim irracjonalna „szatańska świta”, ale to dzięki jej obecności uwypuklają się wszelkie cechy charakteryzujące społeczeństwo rosyjskie tamtych lat.

Świat realistyczny, w którym rozgrywają się wydarzenia, to czasy współczesne pisarzowi. Bułhak... więcej

* * *

Czas i miejsce akcji „Mistrza i Małgorzaty”

Czas akcji ująć można trójwymiarowo: teraźniejszość – czas współczesny autorowi powieści – lata trzydzieste XX wieku w Związku Radzieckim, czas historyczny (przeszły) – lata panowania Cezara Tyberiusza i rządy jego namiestnika w Jeruszalaim – Jerozolimie, Poncjusza Piłata (lata 26 – 36 n.e.) i bezczas – „zawieszenie” czasowe – godzina dwunasta na balu u szatana trwa w nieskończoność - „Do północy zostało najwyżej dziesięć sekund – powiedział Korowiow – zaraz się zacznie.

Małgorzacie wydało się, że te ... więcej

* * *

Obraz Moskwy lat trzydziestych XX wieku – w oparciu o powieść „Mistrz i Małgorzata”

Wizja rosyjskiej stolicy lat trzydziestych jest niezmiernie przygnębiająca. Związek Radziecki to wówczas państwo totalitarne zdominowane przez system komunistyczny (stalinizm). U podłoża tego systemu leży całkowita ignorancja praw człowieka, podporządkowanie jednostki określonej ideologii, brak swobód i praw obywatelskich. Aparat państwowy nadzoruje wszelkie poczynania obywateli, inwigiluje ich, a jego ingerencja zaznacza się w każdej sferze życia.

W powieści Bułhakowa na płaszczyźnie kultury działanie tego systemu symbolizuje zrzeszenie literatów „Massolit”. Uprzywilejowana grupa r... więcej

* * *

Główne wątki „Mistrza i Małgorzaty”

1. Rzeczywistość rosyjska objęta ustrojem totalitarnym.
Moskwa przedstawiona przez Bułhakowa symbolizuje państwo ateistyczne, podporządkowane jednej władzy. Warstwy rządzące posiadają specjalne przywileje, one nadzorują i kontrolują wszelkie sfery życia. Panuje cenzura, łapówkarstwo, biurokracja. Nie istnieje prywatność. Przykładem może być tutaj Mikołaj Iwanowicz, który zażądał od szatana wydania dokumentu poświadczającego o jego obecności na diabelskim balu:
„ – Bardzo proszę o wydanie mi zaświadczenia – tocząc dzikim wzrokiem, powiedział wielkim naciskiem Mikołaj Iwanowi... więcej

* * *

Historia miłości mistrza i Małgorzaty

Mistrz i Małgorzata to para tytułowych bohaterów. Dzieje ich miłości poznajemy dzięki opowieści pewnego pensjonariusza szpitala dla umysłowo chorych. Tą postacią jest sam mistrz.

Poznali się niby przypadkiem na jednej z moskiewskich uliczek. Ona spacerowała, przekonana o bezsensie istnienia. Nie satysfakcjonowało jej dotychczasowe życie. Mimo bogactwa i dobrego, troskliwego męża nie czuła się spełniona emocjonalnie. Tęskniła za prawdziwym uczuciem; „No więc ona mówiła, że wyszła tego dnia z bukietem żółtych kwiatów właśnie po to, bym ją wreszcie odnalazł, i gdyby tak się nie stało,... więcej

* * *

Historia Poncjusza Piłata i Jeszui Ha - Nocri

Mistrz jest autorem powieści o Poncjuszu Piłacie. Jej pierwsze słowa brzmią: „W białym płaszczu z podbiciem koloru krwawnika posuwistym krokiem kawalerzysty wczesnym rankiem czternastego dnia wiosennego miesiąca nisan pod krytą kolumnadę łączącą oba skrzydła pałacu Heroda Wielkiego wyszedł procurator Judei Poncjusz Piłat.”

Twórca, zafascynowany sylwetką wielkiego hegemona, postanowił napisać i wydać dzieło o nim. W tym celu, dzięki wygranej na loterii, wynajął w okolicy Arbatu skromne dwupokojowe mieszkanko i rozpoczął pracę nad powieścią. W pracy nad książką pomagała mu ukoc... więcej

* * *

Motyw miłości w „Mistrzu i Małgorzacie”

Miłość pomiędzy mistrzem a Małgorzatą pisarz przedstawił w wielu aspektach: cierpienia, tęsknoty, oczekiwania, wspólnej pasji, wspólnie spędzanego czasu, „cichego braterstwa dusz” oraz ogromnej siły, zdolnej przezwyciężyć przeciwności losu. Według niego uczucie to, wiąże się często z pragnieniem posiadania bratniej duszy - osoby, z którą niemal natychmiast człowieka będzie łączyła nić porozumienia. Nieistotne są względy materialne itp. Ważna jest sama miłość: szczera, wymykająca się schematom i pokonująca wszelkie bariery... Taka miłość może spotkać człowieka przypadkowo na ulic... więcej

* * *

Problematyka moralno – filozoficzna w „Mistrzu i Małgorzacie”

Kwestia Boga
Zagadnienia etyczno – filozoficzne pojawiają się u Bułhakowa już na wstępie powieści. Na Patriarszych Prudach dwóch mężczyzn wiedzie polemikę na temat Boga. Obydwaj reprezentują poglądy ateistyczne, z tym, że starszy – Michał Aleksandrowicz Berlioz jest do nich bardziej przekonany. Wysuwa czysto racjonalne dowody na nieistnienie Boga i stara się przekonać początkującego poetę - Iwana Bezdomnego, by ponownie napisał poemat dowodzący tezy braku Chrystusa:
„ – Nie ma takiej wschodniej religii, (...) w której dziewica nie zrodziłaby boga. Chrześcijanie nie wym... więcej

* * *

Problematyka władzy w „Mistrzu i Małgorzacie”

„(...) wszelka władza jest gwałtem zadanym ludziom i że nadejdzie czas, kiedy nie będzie władzy ani cesarskiej, ani żadnej innej. Człowiek wejdzie do królestwa prawdy i sprawiedliwości, w którym niepotrzebna będzie już żadna władza.” – mówił Jeszua, stojąc przed obliczem Piłata. Właściwie te słowa, które uznano za obrazę cesarskiego majestatu, przyczyniły się do skazania go na śmierć. Nawet podlegający cezarowi Tyberiuszowi procurator – reprezentant władzy rzymskiej, nie mógł nic uczynić. Gdyby uniewinnił dziwacznego myśliciela, sam wydałby na siebie wyrok, jak to ... więcej

* * *

Znaczenie tytułu i motta „Mistrza i Małgorzaty”

Tytuł
Mistrz i Małgorzata to tytułowi bohaterowie powieści Michaiła Bułhakowa. Nie poznajemy ich od razu. Sylwetka Małgorzaty zostaje zarysowana w części pierwszej - rozdział trzynasty („Pojawia się bohater”) ale jest to zaledwie szkic tej bohaterki, jej imię zostaje zdradzone dopiero w części drugiej – rozdział dziewiętnasty („Małgorzata”). Początkowo jest ona anonimową kobietą, o której opowiada również bezimienny mężczyzna. (cz. I, rozdz. 13) Wcześniej czytelnik zawiera znajomość ze światkiem artystycznym Varietes i świtą Wolanda.

Zilustrowanie uczuć ... więcej

* * *

Nawiązania w „Mistrzu i Małgorzacie”

Dzieło wypełnione jest aluzjami literackimi. Pierwsza widoczna na wstępie to motto:
„... Więc kimże w końcu jesteś?
- Jam częścią tej siły,
Która wiecznie zła pragnąc,
wiecznie czyni dobro.”

zaczerpnięte z dzieła Johanna Wolfganga Goethego Faust.
W utworze Goethego w ten sposób (lub podobny, w zależności od tłumacza dzieła, np. „Tej siły cząstka mała,/ Która wciąż złego pragnie, a dobro wciąż działa.” szatan – Mefistofeles przedstawia się tytułowemu Faustowi – naukowcowi, alchemikowi i wodząc go na pokuszenie rozlicznymi obietnicami, zawiera... więcej

* * *

Kompozycja i struktura „Mistrza i Małgorzaty”

Utwór dzieli się na dwie części: część pierwszą i drugą. Każda z nich składa się z rozdziałów, ale nie są one, w momencie rozpoczęcia kolejnej części, numerowane oddzielnie i od początku. Rozdziały są ułożone numerycznie, kolejno – od pierwszego do trzydziestego drugiego, zakończenie stanowi epilog, podsumowujący życie mieszkańców Moskwy już po opuszczeniu stolicy przez diabelską świtę.

Kilka rozdziałów poświęconych jest stylizowanej na opowieść biblijną o Jezusie i Piłacie, historii procesu i śmierci Jeszui Ha – Nocri. Są to rozdziały: drugi – Poncjusz Piłat... więcej

* * *

Polifoniczność narracji w powieści Bułhakowa

Bułhakow wykorzystał w swoim dziele kilka „chwytów” narracyjnych: czasem relacjonuje zdarzenia z perspektywy narratora trzecioosobowego, niekiedy „występuje” w pierwszej osobie, oddaje również głos bohaterom powieści – wówczas to oni „przemawiają” jego „pisarskim” głosem. Tekst przepleciony jest wieloma dialogami postaci.

Narrator trzecioosobowy najczęściej prezentuje wydarzenia moskiewskie, z tym, że w niektórych momentach nieco je deformuje, wprowadzając elementy parodii, groteski (karykatury) – czytelnik spotyka się z nim o... więcej

* * *

„Mistrz i Małgorzata” jako powieść wielogatunkowa

Dzieło Michaiła Bułhakowa jest oryginalnym połączeniem różnych gatunków literackich, odnajdujemy w nim elementy np. powieści psychologicznej, obyczajowej, kryminalnej, filozoficznej, satyry i groteski.

Do powieści obyczajowej zaliczymy fragmenty obrazujące życie mieszkańców rosyjskiej stolicy, środowisko Varietes i Massolitu.

Psychologizm w powieści (powieść psychologiczna) uwidacznia się wnikliwą analizą przeżyć wewnętrznych bohaterów: ich myśli i uczuć. Widzimy to przede wszystkim w osobie Poncjusza Piłata. Piłat przedstawiony jest jako jednostka przeżywająca rozterki duchowe... więcej

* * *

Wybrane adaptacje „Mistrza i Małgorzaty”

Z racji tego, że dzieło Bułhakowa jest dziełem ponadczasowym, przybliżającym problematykę społeczno – filozoficzną, moralną itp. dokonywano jego licznych adaptacji. Powstało kilka wersji filmowych i szereg spektakli teatralnych grywanych na deskach teatrów wielu krajów. W powieściowych bohaterów wcielały się liczne rzesze aktorów, by oddać magię dzieła i przypomnieć o uniwersalnej problematyce.

W 1971 roku Andrzej Wajda w oparciu o powieść nakręcił film fabularny produkcji RFN pt. „Piłat i inni” („Pilatus und andere”), koncentrując się głównie na wąt... więcej

* * *

Plan wydarzeń „Mistrza i Małgorzaty”

1. Spotkanie literatów na Patriarszych Prudach.

2. Dyskusja na temat Boga.

3. Tajemniczy mag.

4. Ha – Nocri przed Piłatem.

5. Niesprawiedliwy wyrok.

6. Rozmowa Piłata z Kajfaszem.

7. Ostateczne skazanie Jeszui na śmierć.

8. Nieszczęśliwy „wypadek” Berlioza.

9. Pościg Iwana Bezdomnego.

10. Literackie spotkanie w Gribojedowie.

11. Bal literatów.

12. Wiadomość o śmierci Berlioza.

13. Iwan Bezdomny w klinice doktora Strawińskiego.

14. Woland z wizytą u Stiopy Lichodiejewa.

15. Zapowiedź magicznego seansu.

16. Stiopa Lichodiejew w Jałcie.

17. Badanie lekarskie Iwana.

18. Aresztowanie Nikanor... więcej

* * *

Bibliografia

Literatura przedmiotowa:

1. Bułhakow Michał, Mistrz i Małgorzata, tłum. I. Lewandowska, W. Dąbrowski, Warszawa 1999.

Literatura podmiotowa:

1. Białek M., Język polski. Matura, Warszawa 2007.

2. Chrzanowski M., Szklony słownik motywów literackich, Wrocław 1986.

3. Culler J., Teoria literatury. Bardzo krótkie wprowadzenie, przeł. M. Basaj, Warszawa 1998.

4. Drawicz A., Literatura radziecka 1917 – 1967. Pisarze rosyjscy, Warszawa 1968.

5. Drawicz A., Mistrz i diabeł. O Michale Bułhakowie, Kraków 1990.

6. Fast P., „Mistrz i Małgorzata” Bułhak... więcej

* * *

Najważniejsze cytaty „Mistrza i Małgorzaty”

O miłości:
„Za mną czytelniku! Któż to ci powiedział, że nie ma już na świecie prawdziwej, wiernej, wiecznej miłości? A niechże wyrwą temu kłamcy plugawy język!
Za mną, czytelniku mój, podążaj za mną, a ja ci ukaże taką miłość!” (autorski zwrot do odbiorcy)

„Miłość napadła na nas tak, jak napada w zaułku wyrastający spod ziemi morderca, i poraziła nas oboje od razu. Tak właśnie razi grom albo nóż bandyty! Ona zresztą utrzymywała później, że to nie było tak, że musieliśmy się kochać już od dawna, jeszcze się nie znając i zanim się jeszcze spotkal... więcej

* * *

Humor w „Mistrzu i Małgorzacie”

Fragmenty satyry i groteski uwydatniają się w działaniach świty Wolanda i samej prezentacji bohaterów – asystentów, których wygląd nie jest typowy dla realistycznych postaci. Kot nie jest zwyczajnym kotem – miłym futrzakiem chadzającym czasem własnymi drogami, ale sporych rozmiarów kocurem, który lubi jeść i nie stroni od alkoholu. Na balu nie pokaże się bez muszki i upudrowanych wąsików. Wygląd tej postaci jest równie zabawny, jak kwestie, które wypowiada: „Trzecim w tej kompanii był kocur, który nie wiadomo skąd się wziął, wyposażony w zawadiackie wąsy kawalerzysty, olbrzym... więcej

* * *

„Powieść w powieści” na przykładzie „Mistrza i Małgorzaty”

Bułhakow zastosował w Mistrzu i Małgorzacie chwyt „powieści w powieści”. W jego utworze pojawia się fikcyjny bohater – mistrz, który sam pisze powieść – dzieło dotyczące Poncjusza Piłata. Wątek powieści mistrza został „wpleciony” do utworu i powtarza się co pewien czas, niekiedy przybiera formę rękopisów odczytywanych przez Małgorzatę, innym razem relacji Wolanda, a czasem cytatu świadczącego o znajomości treści dzieła przez innych bohaterów - przykład Azazella cytującego powieściowy akapit Małgorzacie, zaczynający się od słów: „W białym... więcej

* * *

„Mistrz i Małgorzata” jako arcydzieło literatury światowej

Całokształt dzieła Bułhakowa – zobrazowanie sytuacji politycznej na przestrzeni wieków, wprowadzenie dwu planów fabularnych (realizm i fantastyka, przy czym bardziej „nierealny” jest obraz XX – wiecznej Moskwy, a biblijne, dawne Jeruszalaim pulsuje życiem i wyobraża miasto faktyczne), oryginalny układ narracji, elementy wielu gatunków literackich, „urozmaicony” język powieści: mowa potoczna i kunsztowny język literacki (obecny głównie w dziele bohatera - mistrza) zaświadczają o artyzmie Mistrza i Małgorzaty.

Odbiorca odnosi wrażenie, że upływ czasu niczego nie zat...
więcej

* * *

„Mistrz i Małgorzata” jako parabola

O Mistrzu i Małgorzacie można mówić jako o powieści – paraboli, bo jest to przypowieść o ludzkiej naturze, o wewnętrznych konfliktach człowieka, o batalii pomiędzy siłami Dobra i Zła. Dzieło ukazuje dramatyzm ludzkiego istnienia – konieczność podporządkowania się i zgody na byt w danym momencie historycznym, czasem pod potężna presją władzy. Opowiada o poszukiwaniach i próbach ustalenia tożsamości. Przypomina o obowiązku wypracowania i pozostania wiernym prywatnej etyce. Nakazuje walczyć w obronie sprawiedliwości i miłości, kosztem poświęcenia samego siebie. Wskazuje na odpo... więcej

* * *

Język „Mistrza i Małgorzaty”

W powieści dominuje język kolokwialny, słownictwo zaczerpnięte jest z mowy potocznej typu: „plótł duby smalone”, „zjeżdżaj stąd” i inne:
„ - Będziesz jeszcze plótł duby smalone? – groźnie zapytał płaczącą głowę Fagot.
- Już nie będę! – wyrzęziła głowa.”
„Kot starannie się przymierzywszy, nasadził głowę na kark – trafiła precyzyjnie na właściwe miejsce, jakby się nigdzie nie oddalała. (...) Fagot podniósł siedzącego Bengalskiego, postawił go na nogi, wsunął mu do kieszeni fraka pięć czerwońców i ze słowam... więcej

* * *



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies