Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Opowiadania Żeromskiego

Problematyka opowiadania „Doktor Piotr”

Autor: Karolina Marlga

Autor opowiadania chciał zwrócić uwagę czytelników na procesy, które zaczęły zachodzić w Polsce w kilka lat po klęsce powstania styczniowego. Z kręgów zdeklasowanej i zubożałej szlachty, z najniższych społecznych warstw czy z pospolitego mieszczaństwa zaczęła rodzić się nowa warstwa obywateli – burżuazja, do której zaliczali się bezwzględni fabrykanci czy twardzi kapitaliści, dla których los człowieka jest ważny na tyle, o ile jego działania przyczyniają się do powiększenia zawartości portfela przemysłowca czy inżyniera.

Rozwój przemysłu, procesy urbanizacyjne i inne podobne przejawy ducha czasu opisał również inny polski twórca - Władysław Stanisław Reymont - w swoim monumentalnym dziele o Łodzi – Ziemi obiecanej.

Ironicznym ukłonem w stronę zdeklasowanej i zubożałej wskutek reform powstania styczniowego szlachty są postaci Dominika Cedzyny i Juliusza Polichnowicza – ludzi żyjących w innej epoce, w oderwaniu od zasad rządzących społeczeństwem kapitalistycznym.

Nie umiejąc odnaleźć się w warunkach powstałych po reformie uwłaszczeniowej, nie mogąc pogodzić się z faktem, iż tracili „wyrobników” - ponieśli klęskę, za którą nadal płacili. Miejsce niegdysiejszych „panów na włościach”, ludzi szanowanych i majętnych, w nowych ekonomicznych realiach zajęli ludzie pokroju Teodora Bijakowskiego, który czuł dumę, wydając polecenia Cedzynie oraz zadowolenie, odkupując za bezcen folwark Polichnowicza.

Powstanie styczniowe przyniosło ze sobą ustawę uwłaszczeniową, w wyniku której zreformowała się polska wieś. Chłopi, z „niewolników” odrabiających pańszczyznę, zmienili się w pełnoprawnych obywateli, mogących pracować na własny rachunek.

Żeromskiego zawsze interesowały najbiedniejsze warstwy społeczne, ludzie niewykształceni i bezradni wobec losu. Spotykamy ich na ulicach Warszawy, Paryża i w cisowskich barakach z Ludzi bezdomnych, na granicy i wagonach pociągowych w Przedwiośniu. Autor opisał ciężką pracę zatrudnionych w cegielni przez Bijakowskiego i okradanych przez Cedzyna nędzarzy, gromadę „bezspodniowców z zapadniętymi brzuchami”, których praca była codziennym obcowaniem i grą ze śmiercią: „każdy głaz, zanim wtrącony został w czeluść pieca, do ostatka ranił, gniótł, karał ciężarem, twardością, ostrą powierzchnią, parzył ogniem i dusił dymem, jak wróg śmiertelny wyżerając życie”.
Obecni w opowiadaniu biedacy, choć nie zmuszani już do poddańczej pracy na cudzej ziemi, nadal muszą walczyć o przetrwanie, ponieważ hasło oświaty, a raczej brak jego realizacji w praktyce powoduje, że ludzie ci nie zostali przygotowani do nowej sytuacji społecznej i ekonomicznej.

3. Krytyka pozytywistycznych haseł

Krytyka pozytywistycznych ideałów została poparta przez Żeromskiego przykładami na niesprawdzalnie się idei w praktyce. W postaci Dominika Cedzyny widzimy niemożność realizacji takich haseł, jak pomoc najuboższym czy niewykształconym, ponieważ realia końca XIX wieku zmusiły go do okradania („oszczędzania”) wyzyskiwanych i poniewieranych robotników.

Teodor Bijakowski jest symbolem bezwzględnego kapitalisty, zaprzeczeniem pozytywistycznej biografii społecznika oddanego najuboższym, filantropa, człowieka oddanego pracy na rzecz innym. Nie zamierzał spłacać długu tak jak Judym, choć ich początkowe losy są bardzo podobne (obaj zdobyli wykształcenie dzięki pomocy innym). Oddaje się gromadzeniu majątku w myśl zasad rządzących nową epoką.

Także w historii doktora Piotra dostrzec można wyśmianie czołowych, patetycznych haseł tamtego okresu, takich jak dążenie do zdobywania wiedzy, utylitaryzm czy patriotyzm. Co z tego, iż młody Cedzyna skończył zagraniczne studia, był uznanym przez profesorów fachowcem w swej dziedzinie, chciał pracować w kraju? W Polsce nie było dla niego miejsca.

strona:    1    2    3  

Szybki test:

W opowiadania „Doktor Piotr” autor opisuje powstanie nowej warstwy społecznej -
a) burżuazji
b) wolnych chłopów
c) mieszczaństwa
d) kleru
Rozwiązanie

W „Doktorze Piotrze” Żeromski nie krytykuje:
a) idei zachodnioeuropejskich
b) pracy organicznej
c) pracy u podstaw
d) idei pozytywistycznych
Rozwiązanie

Dominik Cedzyna okradanie biednych robotników nazywa:
a) kradzieżą
b) oszczędnością
c) zbrodnią
d) przestępstwem
Rozwiązanie

Więcej pytań

Zobacz inne artykuły:

Doktor Piotr
Czas i miejsce akcji opowiadania „Doktor Piotr”
„Doktor Piotr” - stereszczenie opowiadania
Problematyka opowiadania „Doktor Piotr”
Charakterystyka głównych bohaterów opowiadania „Doktor Piotr”
Kompozycja i struktura opowiadania „Doktor Piotr”
„Doktor Piotr” - nowela czy opowiadanie?
Konflikt między ojcem a synem w „Doktorze Piotrze
Dominik Cedzyna jako przykład losów zrujnowanej szlachty w końcu XIX wieku w Królestwie Polskim
Plan wydarzeń opowiadania „Doktor Piotr”
Motywy literackie w opowiadaniu „Doktor Piotr”
Najważniejsze cytaty opowiadania „Doktor Piotr”

Rozdziobią nas kruki, wrony
Czas i miejsce akcji noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
„Rozdziobią nas kruki, wrony…” - streszczenie noweli
Problematyka noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Charakterystyka bohaterów noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Kompozycja i struktura noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Symbolizm noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Impresjonizm, naturalizm i ekspresjonizm noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Plan wydarzeń noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Motywy literackie w noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Najważniejsze cytaty noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”

Siłaczka
Czas i miejsce akcji opowiadania „Siłaczka”
„Siłaczka” - streszczenie opowiadania
Geneza opowiadania „Siłaczka”
Problematyka „Siłaczki”
Charakterystyka bohaterów „Siłaczki”
Kompozycja i struktura „Siłaczki”
Altruizm czy konformizm w „Siłaczce” Żeromskiego
Narracja „Siłaczki”
Plan wydarzeń „Siłaczki”
Motywy literackie w „Siłaczce”
Najważniejsze cytaty w „Siłaczce”

Inne
Stefan Żeromski - życiorys
Kalendarium twórczości Żeromskiego
Krytyczne opinie o „Opowiadaniach” Stefana Żeromskiego
Bibliografia



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies