Opowiadania Żeromskiego

Czas i miejsce akcji noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Akcja utworu rozgrywa się w końcowych dniach (lub ostatnich tygodniach) powstania styczniowego, czyli na jesieni 1864 roku.

Powstanie styczniowe wybuchło w styczniu 1863 roku, a zakończyło się jesienią roku następnego, przynosząc liczne represje, takie jak wywiezienia na Syberię czy konfiskaty majątków. Choć było przygotowywane przez długi czas, to wspomniana data została na trwałe wpisana do polskiej historii w wyniku planowanego poboru (tzw. branki) ośmiu tysięcy rekrutów w szeregi carskiej armii. Choć wszyscy walczyli o wspólny cel – odzyskanie suwerenności narodu, to ukształtowały się dw... więcej

* * *
Czas i miejsce akcji opowiadania „Doktor Piotr”
Akcja opowiadania rozgrywa się w latach 80. XIX wieku. Tłem historycznym są czasy po powstaniu styczniowym i reformie uwłaszczeniowej, jak również doskonale zarysowane początki kapitalistycznego rozwoju gospodarczego Polski (czego przykładem są losy i kariera Bijakowskiego).

Miejscem, w których rozgrywają się wydarzenia, jest położona w granicach zaboru rosyjskiego wieś Zapłocie. Wraz z głównymi bohaterami odwiedzamy w niej dwór Polichnowicza („Drzwi prowadzące z ganku do sieni otwarły się znowu i przybysze wprowadzeni zostali do obszernego pokoju o bardzo niskiej powale. Stało tam mn�... więcej

* * *
Czas i miejsce akcji opowiadania „Siłaczka”
Akcja opowiadania rozgrywa się pod koniec XIX wieku w zaborze rosyjskim, a dokładniej w prowincjonalnym miasteczku Obrzydłówek.

W części poświęconej Bozowskiej, autor przenosi akcję do wsi, w której uczyła nauczycielka.... więcej

* * *
Geneza opowiadania „Siłaczka”
Opowiadanie Siłaczka, autorstwa Stefana Żeromskiego, pierwszy raz zostało opublikowane na łamach Głosu w 1891 roku (były to numery od 24 do 26).

Natychmiast po ukazaniu, stało się przyczyną gorących dyskusji, czego dowodem są słowa ówczesnego krytyka, Antoniego Potockiego, które ukazały się w 28 numerze „Tygodnia”: „Wkrótce po ukazaniu się Siłaczki w tym samym «Głosie» wszczęła się polemika o jej bohatera dr. Obareckiego z Obrzydłówka. Redakcja otrzymała mnóstwo listów z zapadłych kątów prowincji, w których czytelnicy, stali i przygodni, już to... więcej

* * *
Plan wydarzeń noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
1. Przedstawienie działalności powstańca Antoniego Boryckiego (pseudonim Szymon Winrych).

2. Spotkanie walczącego z oddziałem Moskali.

3. Szczegółowe i brutalne przeszukanie wozu i stroju mężczyzny.

4. Bestialskie zamordowanie powstańca i konia.

5. Martwe ciało Winrycha i zwierzęcia przyczyną pojawienia się głodnych kruków i wron.

6. Mieszkaniec okolicznej wsi okrada nieboszczyka i przenosi jego zwłoki do rowu.... więcej

* * *
Plan wydarzeń opowiadania „Doktor Piotr”
1. Lektura listu otrzymanego od syna przez Dominika Cedzynę.

2. Dzieje Piotra Cedzyny, poznane z kart przysłanych do ojca:

· Wspomnienia długich i ciężkich lat edukacji,
· Studia w Zurychu,
· Propozycja intratnej posady w Anglii.

3. Losy Dominika Cedzyny:

· Starania o doskonałe wykształcenie jedynaka,
· Praca u Teodora Bijakowskiego,
· Oszukiwanie chłopów w celu zdobycia funduszy na edukację Piotra.

4. Historia Teodora Bijakowskiego:

· Dzieciństwo w biedzie i bezczynności w rodzinie właściciela skromnego szynku w Warszawie,
· Odmiana życia dzięki opiece bogatej staruszki,
· Rozpoczęcie edukacj... więcej

* * *
Plan wydarzeń „Siłaczki”
1. Powrót Obareckiego do domu z gry w winta u proboszcza.

2. Ponowne popadnięcie w stan metafizyki i rozmyślania o dotychczasowym życiu.

3. Przybycie „chłopa” proszącego doktora o wizytę u chorej nauczycielki.

4. Dotarcie, mimo zamieci, do odległej wioski.

5. Rozpoznanie w chorej dawnej ukochanej.

6. Oczekiwanie na dostarczenie leku dla umierającej i trwanie przy jej boku.

7. Wyjazd do Obrzydłówka w celu przywiezienia apteczki – ratunku dla Stanisławy Bozowskiej.

8. Powrót z medykamentami i ujrzenie martwej kobiety.

9. Tłumaczenia parobka.

10. Pożegnanie z nieboszczką.

11. Powrót do Obrz... więcej

* * *
Kompozycja i struktura noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Tematem noweli Stefan Żeromski uczynił epizod z końcowych dni powstania styczniowego (przygnębiający jesienny krajobraz), a dokładniej bestialskie zamordowanie Szymona Winrych przez oddział Rosjan.

W tej noweli Stefan Żeromski, tak jak w całej swej twórczości, nałożył nacisk na opis przyrody, powierzając jej rolę milczącego komentatora obserwowanych zdarzeń oraz tworząc przy jej pomocy odpowiedni nastrój.

Scena ta składa się z trzech mniejszych jednostek treściowych. Każda z nich mogłaby być osobną nowelką, ponieważ stanowi odrębną całość.

Pierwsza opowiada o przyp... więcej

* * *
Kompozycja i struktura opowiadania „Doktor Piotr”
Choć wielu krytyków literatury po opublikowaniu przez Żeromskiego Opowiadań zarzucało mu rozwlekłość i niezdecydowanie w wyborze głównego wątku, dla wielu jego nowelistyka jest wzorem mistrzostwa formy i kompozycji. Anna Popławska pisze: „Rozbudowana problematyka, jakiej dotyczy opowiadanie, mogłaby wypełnić powieść, a została pomieszczona w kilkustronicowej noweli. Nie ma więc w utworze ani jednej niepotrzebnej sceny, każdy opis, sytuacja są konieczne i niezbędne”.

Przyglądając się strukturze i kompozycji około trzydziestostronicowego utworu, wnikliwy czytelnik zauważy wyraźny podzia�... więcej

* * *
Kompozycja i struktura „Siłaczki”
Siłaczka jest nowelą, w której osią kompozycyjną jest śmierć Stanisławy Bozowskiej. Utwór jest dodatkowo wzbogacony zestawieniem dwóch kontrastowych postaci: Pawła Obareckiego oraz nauczycielki Stanisławy Bozowskiej. Dzieje życia dwójki bohaterów są przedstawione z dbałością o maksymalny realizm. W wielu punktach są do siebie podobne, ich drogi stykają się na przykład na spotkaniach u wspólnych znajomych, by potem całkowicie się rozdzielić.

Nowela to utwór epicki, opowieść o jednym zdarzeniu, które stanowi ośrodek kompozycyjny utworu.

Pisarz podziel... więcej

* * *
Impresjonizm, naturalizm i ekspresjonizm noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Impresjonizm to kierunek artystyczny, zapoczątkowany przez francuskich malarzy (Monet, Renoir, Degas, Manet), skąd pisarze zaadaptowali go na potrzeby literatury. Polega na zapisie ulotnych wrażeń z subiektywnego punktu odbiorcy. Rejestrował chwile ciągle zmieniającego się świata, wprowadzając technikę synestezji (łączenie ze sobą efektów dźwiękowych, kolorystycznych, zapachowych i dotykowych).

Impresjonizm odnajdujemy w noweli w opisach przyrody. Choć natura jest tam opowiedziana ruchem, barwami i dźwiękami, to jednak te fragmenty nie są kolorowe i przyjemne. Żeromski zastosował ten kie... więcej

* * *
Symbolizm noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Symbolizm odnajdujemy w części dotyczącej ataku wron na martwe ciało Szymona Winrycha i jego konia. Stefan Żeromski w jednej ze scen, drastycznej i przypominającej fragment horroru, określił wrony mianem: „trupojadów (…) namiętnie odczuwających interesy własnego dzióba i żołądka ”.

Przypisując im takie ludzkie cechy, jak „wielka rozwaga”, „takt”, stateczność, cierpliwość i dyplomację, zastosował personifikację. Ptaki przekrzywiały głowy, zastanawiały się przez chwilę, a potem zaatakowały ciało nieboszczyka. Upodobniły się do prze... więcej

* * *
Problematyka noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
1. Problematyka narodowa noweli

Nowela Żeromskiego, będąca symbolem beznadziejnej walki, opisuje epizod z ostatnich dni upadającego zrywu niepodległościowego. Opowiada o wędrówce zmęczonego, zziębniętego, głodnego i pozbawionego jakiegokolwiek wsparcia Szymona Winrycha – powstańca usiłującego dostarczyć broń walczącym kolegom. Dzięki stworzeniu tej postaci pisarz mógł wyrazić swój stosunek do powstania styczniowego i przyczyn jego upadku.

Winrych prowadzi wiele wewnętrznych monologów, w których rozważa sytuację walczących, prorokuje skutki klęski (ma świadomość, że takowa nieuchr... więcej

* * *
Motywy literackie w noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Ciemnota i zacofanie chłopa

Żeromski przedstawił w noweli ciemnego, niewykształconego chłopa, któremu nieznane były takie uczucia, jak przynależność narodowa czy patriotyzm. Przypominał raczej maszynę, niewolnika. Człowiek, który ograbia Winrycha i umieszcza jego ciało w rowie, jest przykładem wieloletnich zaniedbań w edukacji i dbałości o rozwój warstw chłopskich.

Człowiek zachowujący się jak zwierzę

Zwierzęciem jest bezmyślny chłop, okradający powstańca z resztek odzienia, porozrywanego obuwia, z resztek człowieczeństwa. Nie należy jednak utożsamiać go z bestią, poniewa... więcej

* * *
Najważniejsze cytaty noweli „Rozdziobią nas kruki, wrony…”
Winrych o powstaniu:

„Wszystko przełajdaczone (…) przegrane nie tylko do ostatniej nitki, ale do ostatniego westchnienia wolnego. Teraz dopiero wyleci na świat strach o wielkich ślepiach, ze stojącymi na łbie włosami i wypędzi z mysich nor wszystkich metafizyków reakcji i proroków ciemnoty. Czego dawniej nie ważyłby się jeden drugiemu do ucha powiedzieć, to teraz będą opiewać heksametrem. Ile w człowieku jest zbója i zdrajcy, tyle z niego wywleką, na widok publiczny ułożą i ku czci oraz naśladowaniu podadzą”

Poświęcenie i patriotyzm powstańca:

„Ale nie tak... więcej

* * *
Problematyka opowiadania „Doktor Piotr”
Opowiadanie Stefana Żeromskiego, choć ubogie po względem objętości, niesie sobą ogromne pole interpretacyjne. Z kart Doktora Piotra dowiadujemy się o różnorodnych problemach moralnych, etycznych, poruszane są tam tematy społeczne, pisarz stosuje krytykę pozytywistycznych haseł.

1. Problematyka etyczno-moralna.

Jeżeli odłożymy Doktora Piotra po pierwszej lekturze, z pewnością na pytanie o problematykę poruszaną w utworze, odpowiemy: etyczno-moralna. Żeromski ukazał tam głęboki konflikt ojca i syna, którego przyczyną są różnice w życiowych planach zdeklasowanego szlachcica i miło... więcej

* * *
Dominik Cedzyna jako przykład losów zrujnowanej szlachty w końcu XIX wieku w Królestwie Polskim
Dominik Cedzyna jest zdeklasowanym i zubożałym szlachcicem, który w wyniku reformy uwłaszczeniowej i nadejścia ery kapitalizmu, nie potrafił odnaleźć się w nowych realiach. Na swojej drodze spotkał Teodora Bijakowskiego – przedstawiciela nowej rzeczywistości. Inżynier zatrudnił u siebie cały czas starannie ubranego i elegancko wyglądającego staruszka. Powierzał bohaterowi coraz odpowiedzialniejsze zadania, przez co były szlachcic mógł przyczynić się do budowania „nowego świata”.

Dominik wraz z majątkiem i pozycją społeczną nie stracił dumy i przekonania o wyższości swego p... więcej

* * *
Konflikt między ojcem a synem w „Doktorze Piotrze
Motyw konfliktu miedzy rodzicami a dziećmi często występuje w polskiej literaturze. Wystarczy wspomnieć takie tytuły, jak „Moralność Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej czy „Chłopów” Reymonta. Również i Stefan Żeromski pokusił się o opisanie sporu między spokrewnionymi osobami, bohaterami opowiadania „Doktor Piotr” - Dominikiem i Piotrem Cedzynami. Dramat i tragizm tego konfliktu ujawnia się w kulminacyjnym punkcie utworu.

Piotr to jedyne dziecko, cała radość życia Dominika. Choć byli spokrewnieni różnili się definitywnie. Z jednej strony cechowały ich inn... więcej

* * *
„Doktor Piotr” - nowela czy opowiadanie?
Choć w Doktorze Piotrze Żeromski zachował jedność miejsca i czasu, akcja właściwa rozgrywa się między dwiema osobami, a główny wątek został wyodrębniony, co przemawiałoby za zaklasyfikowaniem utworu w obręb noweli, to jednak taki element, jak retrospektywne fragmenty z drugiej części przemawiają za zaklasyfikowaniem go do opowiadań, charakteryzujących się otwartą formą i dotknięciem wielu tematów i problemów, takich jak społeczno-ekonomiczne realia życia w XIX wieku.

W Poetyce Adama Kulawika czytamy: „Nazwa gatunku pochodzi z włoskiego novella i oznac... więcej

* * *
Motywy literackie w opowiadaniu „Doktor Piotr”
Konflikt pokoleń

W noweli skonfliktowanymi postaciami są ojciec i syn – jej główni bohaterowie. Dominik Cedzyna nie akceptuje drogi życiowej, jaką zamierza iść jego jedynak, czyli kariery naukowej zamiast prowadzenia majątku. Z kolei Piotr nie czuje, tak jak jego rodzic – przywiązania do ziemi, obciążenia szlacheckim pochodzeniem. Mężczyźni nie potrafią się porozumieć i żyją z daleka od siebie, choć bardzo się kochają.

Konflikt etyczny

W kulminacyjnej scenie utworu ujawnia się konflikt etyczny. Gdy Piotr dowiaduje się, że pieniądze, które przez cztery lata zagranicznych studió... więcej

* * *
Najważniejsze cytaty opowiadania „Doktor Piotr”
„Gdy nadeszła wiosna, u podnóża góry, noszącej w mowie gminu nazwę „Świńskiej krzywdy”, buchały wielkie kłęby dymu. Przyparty do zbocza góry olbrzymi cylinder szachtowego wapiennika wyrzucał w mokre mgły snopy iskier” – przejawy nadchodzącej ery kapitalizmu.

Ekspresjonistyczny opis przyrody, będący symbolem nadchodzącej katastrofy: „Po upływie kilku dni i nocy siarczyście mroźnych, nastała odwilż. Znikła cudna przejrzystość przestrzeni; opadły delikatne pyłki mrozu kołysząc się nad twardymi jak kamień pokładami śniegu; zginął szron, różow... więcej

* * *
Narracja „Siłaczki”
Narrator w noweli jest wyraźnie obecny, wielokrotne komentując postępowanie i wybory dwójki głównych bohaterów, charakteryzując postaci w sposób bezpośredni, a nawet ironiczny, czego przykładem może być cytat umieszczony na początku utworu, gdy podmiot mówiący opowiada z ironią o sytuacji w prowincjonalnym miasteczku: „Wiadomą jest rzeczą, że człowiek kultury, wyrzucony 'przez pęd odśrodkowy niedostatku z ogniska życia umysłowego do Klwowa, Kurozwęk lub - jak doktór Obarecki - do Obrzydłówka, podlega z upływem czasu, wskutek dżdżów jesiennych, braku środków komunikacji i absol... więcej

* * *
Altruizm czy konformizm w „Siłaczce” Żeromskiego
Siłaczka stawia wiele pytań, wśród których na uwagę zasługuje to dotyczące rozterek inteligenta końca XIX wieku: czy należy być wiernym szlachetnym ideom społecznym i poświęcić prywatne życie, czy raczej dbać jedynie o własne potrzeby, odkładając na bok szczytne hasła. Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie jest bardzo trudna.

Altruizm to potrzeba pomagania innym, bez nastawienia na nagrody i korzyści materialne.

Stasia Bozowska poświeciła życie na szerzenie oświaty wśród najbiedniejszych i niewykształconym mas, nie otrzymując za to żadnych gratyfikacji finansowych, lecz po... więcej

* * *
Motywy literackie w „Siłaczce”
Heroizm i altruizm

Altruizm to potrzeba pomagania innym, bez nastawienia na nagrody i korzyści materialne.

Heroizm i altruizm charakteryzują postać Stanisławy Bozowskiej, która bezinteresownie poświęciła się służbie innym. Zrezygnowała z życia w wielkim mieście, z przebywania w środowisku studenckim, opuściła przyjaciół i przeniosła się na wieś, by szerzyć wiedzę wśród najbiedniejszych.

Konformizm

Konformizm to postawa przejawiająca się w postępowaniu jednostki ściśle podporządkowanej normom i wzorom narzuconym przez grupę. Konformista dostosowuje zachowa... więcej

* * *
Najważniejsze cytaty w „Siłaczce”
„Na rozbrzmiewające po artykułach szukanie «prawdy jasnego promienia i nowych, nieodkrytych dróg» zapatrywał się w początkach umierania z goryczą, żalem, zawiścią, następnie – z ostrożnością człowieka mającego pewien zasób doświadczenia, później z niedowierzaniem…” – stosunek doktora Obareckiego do pozytywistycznych haseł.

„Niemądra byłaś? Tak żyć nie tylko nie można, ale i nie warto. Z życia nie zrobisz jakiegoś jednego spełnienia obowiązku; zjedzą cię idioci, odprowadzą na powrozie do stada, a jeśli się im oprzesz w imię swych głupic... więcej

* * *
Krytyczne opinie o „Opowiadaniach” Stefana Żeromskiego
Antoni Potocki „Tydzień” 1895, nr 28:

„Wkrótce po ukazaniu się Siłaczki w tym samym «Głosie» wszczęła się polemika o jej bohatera dr. Obareckiego z Obrzydłówka. Redakcja otrzymała mnóstwo listów z zapadłych kątów prowincji, w których czytelnicy, stali i przygodni, już to napadali na Obareckiego, już to wymyślali na swój własny «Obrzydłówek», tj. Kozienice, Grójec, Kutno lub inny Pacanów. «Obrzydłówek» stał się w sferze młodej, rozjeżdżającej się z uniwersytetów inteligencji synonimem zapadłej, prowincjonalnej dziury, a dr Obar... więcej

* * *
Bibliografia
1. Hutnikiewicz A., Problematyka form kompozycyjnych w sztuce pisarskiej Żeromskiego, „Pamiętnik Literacki” 1965, z. 1.

2. Hutnikiewicz A., Stefan Żeromski, Warszawa 1991.

3. Hutnikiewicz A., Żeromski i naturalizm, Toruń 1956.

4. Jakubowski J., Stefan Żeromski, Warszawa 1974.

5. Jakubowski J., Żeromski Stefan, w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2, warszaw 1984.

6. Kulawik A., Poetyka, Kraków 1997.

7. Nowacka T., Streszczenia problematyka lektury szkoły średniej Młoda Polska, Warszawa 2000.

8. Pękała B., Żeromskiego świat ... więcej

* * *
Problematyka „Siłaczki”
Siłaczka jest opowieścią o tak uniwersalnych sprawach, jak dążenie do celu czy uleganie przeciwnościom losu. Poznajemy z jej kart takie postawy, jak altruizm, heroizm, poświęcenie, czy całkiem inne: konformizm, ugodowość.

W swej kilkunastostronicowej noweli Stefan Żeromski przedstawił historię dwojga młodych ludzi, których losy zetknęły się w czasach studenckich, by skrzyżować się po kilku latach w momencie śmierci jednego z bohaterów.

W części retrospektywnej poznajemy Stasię Bozowską i Pawła Obareckiego sprzed kilku lat. Ona była wówczas siedemnastoletnią, żywą i ambit... więcej

* * *

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies