Bibliografia

1. Boy – Żeleński T., O Mickiewiczu, Czytelnik, Kraków 1949

2. Jastrun M., Mickiewicz, PIW, Warszawa 1963

3. Kępiński Z., Mickiewicz hermetyczny, PIW, Warszawa 1980

4. Problemy polskiego romantyzmu, pod red. M. Żmigrodzkiej, Ossolineum, Wrocław 1974

5. Przyboś J., Czytając Mickiewicza, PIW, Warszawa 1956

6. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, Wrocław 1998

7. Weintraub W., Poeta i prorok. Rzecz o profetyzmie Mickiewicza, PIW, Warszawa 1982

8. Witkowska A., Mickiewicz Słowo i czyn, PWN, Warszawa 1975

9. Zielińska M., ... więcej

* * *

Okoliczności powstania „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza

Po zrywie narodowym, jakim było powstanie listopadowe i sromotnej klęsce Polaków, cały naród odczuł większe represje ze strony zaborców. Likwidacji uległa polska armia, ograniczona została autonomia Królestwa Polskiego. Uczestników powstania objęły kary i prześladowania, wywożono ich na Sybir i odbierano mienie. Zaborca aktywnie walczył z polskością i wszelkimi jej przejawami.

Mickiewicz, przebywający na obczyźnie, boleśnie przeżywał narodową klęskę. Pierwsze słowa Pana Tadeusza są dowodem tęsknoty autora za ojczyzną. Utwór jest swoistym wyrazem miłości do kraju, nostalg... więcej

* * *

Plan wydarzeń „Pana Tadeusza”

Księga I: Gospodarstwo

1. Inwokacja.
2. Powrót Tadeusza ze szkół do Soplicowa.
3. Pierwsze spotkanie z tajemniczą mieszkanką pokoju Tadeusza.
4. Powitanie Sędziego.
5. Uczta na zamku.
6. Przemowy Sędziego o grzeczności wobec dam i Podkomorzego o dobrym wychowaniu.
7. Początek sporu o charty Rejenta i Asesora.
8. Spóźnione wejście Telimeny.
9. Tadeusz omyłkowo bierze Telimenę za dziewczynę, którą widział wcześniej.
10. Zapowiedź polowania na zająca, które ma rozstrzygnąć spór o psy.
11. Koniec uczty.

Księga II: Zamek

12. Wyjazd na polowanie.
13. Opowieść Gerwazego o histori... więcej

* * *

Prawda historyczna a fikcja literacka w „Panu Tadeuszu”

Adam Mickiewicz traktuje historię inspiracyjnie i wybiórczo, dostosowując ją do potrzeb fabuły. Stanowi ona jedynie tło dla głównych wydarzeń dzieła. Bohaterowie wspominają o ważnych i historycznych wydarzeniach z dziejów Polski, takich jak: Sejm Czteroletni i Konstytucja 3 Maja, Targowica i rzeź Pragi.

Można również dopatrzyć się pierwowzorów postaci Pana Tadeusza. Szczególnie upatrywano podobieństwa postaci Stolnika do hrabiego Stanisława Ankwicza, a w postaci Ewy widziano Ewę Henriettę.

Badacze dzieła Mickiewicza doszukali się w utworze elementów biograficznych i przekonań poety... więcej

* * *

Intertekstekstualność w „Panu Tadeuszu”

Badacze twórczości Adama Mickiewicza doszukali się w Panu Tadeuszu licznych nawiązań i przeróbek tekstów z innych dzieł literackich. Można więc mówić o swoistej intertekstualności dzieła, czyli powiązaniach i odniesieniach do innych utworów:

1. sytuacja, kiedy Hrabia przygląda się z ukrycia Zosi, a dziewczyna ogania dzieci od „złotego deszczu” motyli – to analogia do mitologicznych wydarzeń, kiedy Zeus pod postacią złotego deszczu zdobywa i zapładnia uśpioną Danaę. Hrabia, niczym Zeus, szykuje się do miłosnych podbojów. Uciekająca Zosia w jego oczach staje się bo... więcej

* * *

Szlachta w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza

Pan Tadeusz to swoista panorama społeczno – historyczna. Mickiewicz przedstawia w drobiazgowy sposób obraz szlachty w dawnej Polsce, utrwalając znaczenie szlacheckiej przeszłości. Uczynił z tej warstwy bohatera zbiorowego, lecz nie zatarł indywidualizmu każdej postaci, rysując na kartach dzieła mocno nakreślone portrety psychologiczne.

Ma tu miejsce swoista idealizacja szlachty. Trwa ona w poczuciu patriotyzmu i jest ostoją dawnej tradycji oraz świadectwem świetności minionych czasów. Świat szlachty to świat spokoju, ładu i harmonii. Wszystkie postacie nacechowane są charakterystycznymi dla Pol... więcej

* * *

Obyczaje i zwyczaje w „Panu Tadeuszu”

Wśród funkcjonujących w utworze obyczajów dwa opisane są bardzo wnikliwie, mianowicie zajazd i sejmik. Jednak poza nimi utwór zawiera zapis jeszcze wielu pomniejszych zwyczajów, które składają się na rodzimą tradycję i obyczajowość.

Dokładnie opisany zajazd mamy zarówno w samym poemacie, jak i w dołączonych przez poetę objaśnieniach. Czytamy tam, że zbrojni krewni, przyjaciele i powiernicy ciągnęli z dekretem w ręku i w towarzystwie woźnego zdobywali, często nie bez rozlewu krwi, dobra przysądzone żałującemu [skarżącemu – M.R.], które woźny tradował [oddawał – M.R.] lub w posesję oddawa... więcej

* * *

Poetyka „Pana Tadeusza”

Wersyfikacja:

Utwór pisany wierszem sylabicznym, trzynastozgłoskowcem, ze średniówką po siódmej sylabie i ze stałym akcentem na przedostatnią sylabę każdego wersu.
„W tem usłyszeli odgłos rogów i psów granie” [Ks. IV, 89]
_’ _ _ _’ _ _’ _ | _’ _ _’ _ _’ _

Mickiewicz zastosował rym żeński, parzysty aa bb cc.

„W tem usłyszeli odgłos rogów i psów granie, {a}
Zgadują, że się ku nim zbliża polowanie, {a}
I pomiędzy gałęzi gęstwę, pełni trwogi, {b}
Zniknęli nagle z oczu jako leśne bogi. {b}
W Soplicowie ruch wielki;... więcej

* * *

Narrator w „Panu Tadeuszu” – jego rola i miejsce

W dziele występują obok siebie dwie formy narracyjne. W Inwokacji, niektórych fragmentach utworu, zakończeniu i Epilogu ujawnia się narrator, będący podmiotem lirycznym, który wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej.

Podmiot liryczny w początkowych wersach ujawnia swoje odczucia, mówi o osobistej tęsknocie za ojczyzną, ujawnia swój stosunek do świata przedstawionego. Są to bezpośrednie wynurzenia „ja” lirycznego. Podmiot liryczny można utożsamić z poetą. Wynika to z zastosowania zwrotu „Litwo! Ojczyzno moja!” oraz opisaniu autentycznego zdarzen... więcej

* * *

Jacek Soplica – bohater romantyczny

Mickiewicz stworzył doskonały portret psychologiczny Jacka Soplicy. Jego życie można podzielić na dwa okresy: burzliwej młodości i konspiracyjnej działalności pod maską bernardyńskiego mnicha.

Młody Jacek to typowy szlachecki awanturnik i warchoł. Nie posiada co prawda majątku, lecz cieszy się ogromnym poparciem wśród okolicznej szlachty. Wiedzie hulaszczy i wesoły żywot. Znany jest z mistrzowskiego oka strzelca. Z racji tego, że ma poparcie „trzystu kresek” na sejmikach, staje się stronnikiem Stolnika, który nazywa go swoim przyjacielem. W rzeczywistości Stolnik wykorzystuje sławę... więcej

* * *

Soplicowo - arkadyjski obraz szlacheckiego dworku

Soplicowo, czyli tradycyjny polski, szlachecki, dziewiętnastowieczny dworek, stał się centrum wydarzeń dziejących się w utworze. Jednocześnie Soplicowo stało się ważnym literackim symbolem.

Po pierwsze, soplicowski dworek jest metaforą małej ojczyzny, jej esencją, centrum polskości. Bartek Prusak - jeden z bohaterów, tak o nim powiedział:

Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny:
Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny.

Tak ujmowane Soplicowo jest małą ojczyzną, o tyle ważniejszą od tej „dużej”, czyli Polski,... więcej

* * *

Soplicowo jako centrum polszczyzny

Dworek szlachecki w Soplicowie odgrywa ważną rolę w „Panu Tadeuszu”. Mickiewicz uczynił z tego miejsca swoistą świątynię polskości.

Niemalże każdy pokój czy mebel znajdujący się w dworku przesiąknięty był patriotyzmem i miłością do ojczyzny. Przede wszystkim jednak duch polskości zawarty był w dziełach sztuki.

Pamiętaj!
Kto nazwał Soplicowo centrum polszczyzny?

Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny:
Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny.

Słowa te wypowiedział Bartek Prusak - jeden z bohaterów epopei

Przyjrzyjmy się chociażby obrazom wiszącym na ści... więcej

* * *

„Pan Tadeusz” - wiadomości wstępne

• pełny tytuł: „Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem” (około dziesięciu tysięcy wersów),

• prace nad epopeją trwały od 1831 (1832) roku, zaś utwór ukazał się w 1834 r. w Paryżu („Epilog” został dodany po śmierci autora w 1860 r.),

• Mickiewicz tworzył dzieło przebywając na emigracji, w atmosferze zniechęcenia, marazmu i sporów po klęsce powstania listopadowego (atmosfera „Przekleństw i kłamstwa, niewczesnych zamiarów, Za późnych żalów, potępieńczych swarów!”),

• ... więcej

* * *

Czas i miejsce akcji „Pana Tadeusza”

• najwcześniejszym wydarzeniem fabularnym jest morderstwo Stolnika dokonane tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja, za czasów konfederacji targowickiej, czyli w 1792 r. (opowiadanie Gerwazego, spowiedź Robaka),

• akcja właściwa rozciąga się od późnego lata 1811 r. (powrót Tadeusza do rodzinnego domu) do wiosny 1812 r. (wkroczenie wojsk napoleońskich na teren Litwy),

• miejsce akcji – Litwa, Nowogródczyzna – miejsce znane wieszczowi z dzieciństwa,

Soplicowo - „centrum polszczyzny” - fikcyjna wieś i dwór szlachecki, zamek Horeszków, zaścianek Dobr... więcej

* * *

Kompozycja i styl „Pana Tadeusza”

12 ksiąg oraz „Epilog”, z którego dowiadujemy się o genezie dzieła,

• napisany regularnym trzynastozgłoskowcem, wierszem sylabotonicznym (jednakowa ilość sylab w wersach, powtarzający się układ sylab akcentowanych i nieakcentowanych),

różnorodność stylistyczna – drobiazgowe opisy szczegółu (tabakiera) i abstrakcyjne opisy mitologizujące przyrodę, dzięki czemu poznajemy Soplicowo z różnych perspektyw – patrząc niczym okiem kamery, która raz przybliża się, raz oddala,

• nagromadzenie środków stylistycznych, głównie: epitetów, porównań, metafor... więcej

* * *

Tematyka „Pana Tadeusza”

- wątek Jacka Soplicy – jego awanturnicze młodzieńcze życie, miłość do Ewy, pycha i morderstwo Stolnika, posadzenie o narodową zdradę, przywdzianie pokutniczego habitu zakonnego- ks. Robak, praca na rzecz narodu (zesłanie, zasługi na polach bitew, misja emisariusza, działalność spiskowa), uratowanie ostatniego z Horeszków, oddanie życia za Gerwazego, w bohaterze dokonuje się przemiana moralna i duchowa,

- wątek młodego Tadeusza Soplicy – powrót z Wilna z nauk, rozterki miłosne i poszukiwanie drogi życiowej, wstąpienie w szeregi wojsk Henryka Dąbrowskiego, ślub z Zosią, uwłaszczenie chłop... więcej

* * *

Najważniejsze problemy w „Panu Tadeuszu”

spór między rodami – osią fabuły jest spór Horeszków i Sopliców o zamek. Niegdyś własność Stolnika została po konfederacji przyznana przez Moskali Soplicom w zamian za rzekomą lojalność Jacka, który zastrzelił Horeszkę broniącego się przed nieprzyjacielem. Zniewagi tej nie może zapomnieć sługa dawnych właścicieli – Gerwazy, który przypomina tragiczna historię młodemu Hrabiemu. Spór ozywa na nowo, a szlachta dzieli się między zwolenników jednej i drugiej strony. Zamiast jednoczyć się przeciw wspólnemu wrogowi bohaterowie dokonują zajazdu i dochodzi do bratobójczej walki. Spór kończy... więcej

* * *

„Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa

Epopeja – utwór poetyczny kreślący życie narodu w pewnej chwili dziejowej.

• utwór wierszowany - utwór pisany wierszem stylizowanym na mowę potoczną, gawędziarską,
• dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów,
bohater zbiorowy przedstawiony na tle wydarzeń przełomowych dla społeczności narodowej,

• bohaterowie powiązani ze środowiskiem społecznym i z jego obyczajowością,
• charakterystyka psychologiczna postaci – brak schematyzmu,
• występowanie tragizmu,
• czyny bohaterów podlegają kwalifikacjom etycznym,

inwokacja, odwołu... więcej

* * *

Gatunki literackie w „Panu Tadeuszu”

poemat opisowy – opis pracy na roli, krajobrazów czy obyczajów,
sielanka – arkadyjska wizja Soplicowa, gdzie rytm życia wyznaczają pory roku i zajęcia gospodarskie, obraz dawnych szlacheckich obyczajów, kreacja Zosi na pasterkę,
awanturniczo-historyczna powieść walterskotowska – uczuciowe perypetie bohaterów na tle wydarzeń historycznych, piękna nieznajoma – Zosia, romans Zosi i Tadeusza, konflikt między rodami, szczęśliwe zakończenie,
powieść poetycka – dramatyzm losów Jacka Soplicy,
gawęda szlachecka – opowieści Wojskiego,
• ... więcej

* * *

Pan Tadeusz – podstawowe informacje

„Pan Tadeusz” został wydany w Paryżu w 1834 roku. Jego treść zasygnalizował autor w dwóch podtytułach:
1) „Ostatni Zajazd na Litwie”.
2) „Historia szlachecka z roku 1811 i 1812”.

Utwór napisany wierszem trzynastozgłoskowym. Składa się z dwunastu ksiąg. Oto tytuły niektórych z nich:
1) Księga I - „Gospodarstwo”
2) Księga II - „Zamek”
3) Księga VI - „Zaścianek”
4) Księga VIII - „Zajazd”
5) Księga XII - „Kochajmy się”.

Akcja toczy się w latach 1811 i 1812. Miejscem jej jest dworek w Soplicowie. Jego mieszkańcy z całą Litwą oczekują wejścia wojs... więcej

* * *

Co to jest czarna polewka?

Czarna polewka (inaczej czernina) to polska tradycyjna zupa. Jest to rosół z dodatkiem krwi najczęściej kaczki lub kury. Jadano także czarną polewkę z dodatkiem krwi z gęsi, królika, rzadziej prosięcia.

Szczególne znaczenie miała w obyczajowości szlacheckiej. Jeśli czarną polewkę podano do zjedzenia młodzieńcowi, który starał się o rękę panny>, oznaczało to odmowę. Był to symboliczny znak niezgody na małżeństwo. Choć odmowa nie była wypowiedziana wprost, wszyscy wiedzieli o jej znaczeniu.

W „Panu Tadeuszu” Mickiewicza czarną polewkę podano Jackowi Soplicy na zamku Stolnik... więcej

* * *

Kogo zabił Jacek Soplica?

Jacek Soplica zabił Stolnika Horeszkę.

Jacek Soplica był zaściankowym szlachcicem. Dzięki swojej sprawności fizycznej i politycznej miał duże wpływy. Magnaci zabiegali o jego poparcie. Jednym z nich był Stolnik Horeszko. Często zapraszał Soplicę do swego zamku na przyjęcia.

Młody Jacek zakochał się w Ewie Horeszkównie. Stolnik nie chciał dać jednak zgody na ich ślub. Urażony Soplica, podczas napaści wojsk rosyjskich na zamek Stolnika zabił go celnym strzałem.... więcej

* * *

Opis Soplicowa

Dworek w Soplicowie poznajemy w Księdze I „Gospodarstwo”, kiedy mody Tadeusz powraca ze szkoły z „dalekiego miasta” do rodzinnego domu. Był to typowy dworek średniozamożnej szlachty.

Dwór w Soplicowie stał pośród pól, nad potokiem. Położony był na niewielkim wzniesieniu i otoczony był brzozami. Wykonany był z drzewa, lecz stał na podmurówce. Jego białe ściany wyróżniały się na tle ciemnej zieleni topól chroniących dom przed jesiennym wiatrem. Nie był zbyt duży, ale zadbany. Do dworku wjeżdżało się przez bramę, która była otwarta, co świadczyło o gościnności właśc... więcej

* * *

Opis sadu w „Panu Tadeuszu”

Opis sadu odnajdujemy w Księdze II „Zamek”. W sadzie w rzędach rosły drzewa owocowe. Pod nimi znajdowały się grządki warzywne. Rosła tam kapusta, która „sędziwe schyla łysiny”, obok niej marchew z zielonymi warkoczami liści. Dalej bób, którego dojrzałe strąki z nasionami przypominają oczy, złote kolby kukurydzy i pękate arbuzy na długich łodygach i czerwone buraki.

Między grządkami poprowadzone są ścieżki. Poszczególne kwatery z warzywami od żmij i szkodników chronią rzędy prostych i zielonych konopi (w dawnej Polsce wytwarzano z nich tkaniny i wyplatano sznury). Dalej rosną maki, na któryc... więcej

* * *

Środki stylistyczne w opisie sadu w „Panu Tadeuszu”

epitety - „szerokie pole”, „zielone warkocze”, „wąskie, długie, wypukłe pagórki”, „liściem wielkim, rozłożystym”;
metafory - „podnosi złotą kitę kukuruza”; „mak źrenicę mami;
personifikacje (uosobienie) – „kapusta, sędziwe schylając łysiny”; „otyły harbuz” „wtoczył się jak gość”, „bob obraca na nią tysiąc oczu”;
porównania - „wtoczył się jak gość między buraki”, krągły słonecznik, „jak pełnia pomiędzy gwiazdami”, „stoją jakby na straży w szeregach konopie”, [ogórki] „okryły grzędy jakby kobiercem fałdzistym”;
peryfrazy (omówienia) - „ko... więcej

* * *

Pierwsze spotkanie Tadeusza i Zosi

Po raz pierwszy młody Tadeusz ujrzał Zosię przypadkiem. Po powrocie ze szkoły do Soplicowa zastał opuszczony dom. Gospodarz z gośćmi byli poza domem. Zwiedzając znane z dzieciństwa pomieszczenia, zaszedł do swego dawnego pokoju. Zastał tam ubrania i przedmioty świadczące, że mieszka tam dziewczyna.

Zajrzał do przylegającego do pokoju ogródka. Na ścieżce zobaczył drobne ślady bosych stóp. Na parkanie ujrzał młodą dziewczynę. Ubrana była w biały strój. Jej ramiona i szyja były odsłonięte. Postać miała splecione na piersiach ręce. Włosy ułożone miała w małe węzełki. Splecione były w... więcej

* * *

Opis zamku Horeszków w „Panu Tadeuszu”

Zamek Horeszków po śmierci ostatniego gospodarza był opuszczony. Rząd po przegranej wojnie w obronie Konstytucji 3 Maja skonfiskował jego dobra. Część dziedzictwa Horeszków przypadła Soplicom. Jedynym jego opiekunem był Klucznik Gerwazy.

Gotyckie zamczysko było „zwaliste”, miało grube mury. Nad budowlą wznosiła się wieża. Znajdował się pod lasem. W środku zachowała się dobrze zachowana, wielka sień i wypukłe sklepienie oparte na filarach. Jedna ze ścian była pęknięta. Okna nie miały szyb. Podłoga włożona była kamieniem. W brukowanej sieni znajdował się chór, na którym, podczas sejmik... więcej

* * *

Zwyczaje szlacheckie w domu Sędziego

Soplicowo, jako „centrum polszczyzny” było miejscem, gdzie w sposób szczególny dbano o zachowywanie dawnych obyczajów. Sędzia dobrych manier nauczył się na dworze wojewody, gdzie przebywał dziesięć lat. Jak pisze Mickiewicz, w Soplicowie „wszystko zwyczajem oddychało”. O porządku, jaki panował w domu Sędziego najlepiej świadczy cytat:
Bo Sędzia w domu dawne obyczaje chował
I nigdy nie dozwalał, by chybiano względu
Dla wieku, urodzenia, rozumu, urzędu.
»Tym ładem – mawiał – domy i narody słyną,
Z jego upadkiem domy i narody giną«.”


W dworku dbano o staropolską gościnność. Brama p... więcej

* * *

Spór Asesora z Rejentem

Rejent Bolesta był właścicielem charta Kusego, zaś Asesor Sokoła. Spór o to, który chart jest lepszy, i który upolował zająca rozpoczyna się podczas uczty na zamku Horeszków. Mężczyźni proszą innych uczestników polowania o rozstrzygnięcie sporu.

O sytuacji opowiada, znany z nadmiernej gestykulacji, Rejent. Pokazuje, że równocześnie z Asesorem wypuścili charty ze smyczy. Psy pognały za zającem. Zając był sprytny i zmieniał kierunek ucieczki. Skakał raz w prawo, raz w lewo. Opowiadający dowodził,że to właśnie jego Kusy pochwycił zdobycz. Asesor mówił dużo spokojniej. Znany był ze swego poczucia humoru ... więcej

* * *

Porównanie opowieści Gerwazego (Księga II) ze spowiedzią Jacka Soplicy (Księga X)

Klucznik Gerwazy swoją wersję wydarzeń z 1792 roku przedstawia Hrabiemu na zamku. Wspomina, że Stolnik Horeszko miał jedną, przepiękną córkę – Ewę. Starało się o nią wielu młodzieńców. Jednym z nich, był znany ze swego porywczego charakteru Jacek Soplica. Zwany był „Wojewodą” ponieważ miał rozległą rodzinę, a krewni na sejmikach głosowali tak, jak im przykazał. Stolnik zapraszał go często na uczty, szczególnie podczas sejmów. Soplica był z tego dumny i, gdy zakochał się w Ewie Horeszkównie, wierzył, że dostanie ją za żonę. Stolnik jednak kazał podać mu czarną polewkę (zupa dodatki... więcej

* * *

O co spierali się Telimena z Sędzią? Argumenty każdej ze stron

Sędzia z Telimeną spierali się o przyszłość Tadeusza. Sędzia, zgodnie z sugestią Jacka Soplicy, chciał ożenić Tadeusza. Telimena uważała, że jest na to za wcześnie, a młodzieniec powinien poznać świat.

Soplica zdradza Telimenie plany Jacka dotyczące przyszłości Tadeusza. Najpierw Soplica chciał posłać syna do legionów, potem zmienił zdanie i zdecydował, że synowiec powinien zostać gospodarzem i zarządzać w przyszłości Soplicowem. Sędzia upatrzył mu już córkę Podkomorzego – Annę.

Telimena jest tymi planami oburzona. Uważa, że jeśli Sędzia uczyni Tadeusza rolnikiem – uni... więcej

* * *

Spotkanie Tadeusza i Telimeny w „Świątyni dumania”

Świątynia dumania było to miejsce, gdzie w samotności lubiła spędzać czas Telimena. Położone było na wzniesieniu, które gęsto porastał las. Znajdował się tam kamień, spod którego wypływał strumień. Podczas grzybobrania Telimena oddaliła się od zbieraczy i trafiła do „Świątyni dumania”. Zobaczywszy to Tadeusz, zaczął się do niej skradać. Do spotkania nie doszło, bo nadszedł Sędzia, a następnie Hrabia.

Tadeusz słysząc zachwyty Hrabiego i Telimeny nad pięknem włoskich krajobrazów nie wytrzymał i przerwał im zwracając uwagę na niepowtarzalność litewskiej przyrody. Pokazując chmurę, ujął ... więcej

* * *

Romans Telimeny i Tadeusza

Tadeusz poznał Telimenę na uczcie w zamku Horeszków. Kobieta spóźniła się na przyjęcie i wchodząc, zwróciła na siebie uwagę wszystkich. Ubrana była zbyt strojenie, jak na przyjęcie na wsi. Gdy zajmowała swoje miejsce oparła się o ramię Tadeusza. Podczas gdy zebrani rozprawiają o sporze Rejenta z Asesorem Tadeusz przygląda się Telimenie. Mylnie bierze ją za dziewczynę, którą widział w ogródku w gospodarstwie. Mimo różnic – Zosia miała jasne włosy, a Telimena czarne i różnicy wieku, wierzy, że to ta sama osoba. Para zaczyna żartować i flirtować. Intymną rozmowę przerywa krzyk Rejenta spierającego się o ... więcej

* * *

Opisy przyrody w „Panu Tadeuszu”

Opisy przyrody w „Panu Tadeuszu”, obok scen pokazujących życie szlachty, decydują o wyjątkowości utworu. Mickiewicz, niczym malarz, potrafił oddać piękno ojczystej przyrody. Opisywał litewskie krajobrazy dobrze znane mu z dzieciństwa i lat młodości. Docenił ją szczególnie przebywając na emigracji.

Odczucie piękna litewskiej przyrody i jej opisy mają swoje źródło w tęsknocie za ojczyzną. Pisząc epopeję, wieszcz przebywał na emigracji. Przyroda w poemacie występuje w najrozmaitszych przejawach i odcieniach. Autor ukazuje liczne kształty i barwy natury, opisując je realistycznie. W „Pa... więcej

* * *

Opis grzybobrania w „Panu Tadeuszu”

Na pomysł grzybobrania wpada Telimena, mając dość słuchania kłótni Rejenta i Asesora. Goście zgromadzeni w Soplicowie chętnie ruszają na poszukiwanie grzybów w pobliskim gaju brzozowym. Hrabia obserwujący zbieraczy widzi w nich „elizejskie cienie”, ponieważ zbieracze ubrani byli w specjalne stroje i słomiane kapelusze.

W lesie można spotkać lisice, czyli kurki, borowiki i najsmaczniejsze rydze. Oprócz nich rosną srebrzyste surojadki, koźlaki, lejki, bielaki i purchawki, zwale grzybami wilczymi, ponieważ służą jako pożywienie jedynie zwierzętom.

Grzybobranie kończył dzwon z Soplicowa, który wzywał... więcej

* * *

Opis polowania na niedźwiedzia w „Panu Tadeuszu”

Decyzja o urządzeniu polowaniu zapadła podczas obiadu w Soplicowie, gdy gajowy oznajmił wszystkim: „Niedźwiedź, Mospanie!” Zebrani szybko rozpoczęli przygotowania. Sędzia obiecał chłopom, którzy mieli uczestniczyć w nagonce obniżyć zobowiązania pańszczyźniane. Podkomorzy kazał przywieźć swoje psy, a Asesor naostrzyć długi, myśliwski nóż. Sędzia zamówił także u proboszcza mszę świętą w leśnej kaplicy w intencji udanego polowania. Dzień przed polowanie przygotowywano konie, psy i broń.

Rankiem w Soplicowie w wielkim pośpiechu przygotowywano się do wyruszenia w nadniemeński las. Szczeka... więcej

* * *

Dyplomatyka i łowy – pytania i odpowiedzi

1. Kto obudził Tadeusza na polowanie na niedźwiedzia? Zosia.
2. Co wówczas uświadomił sobie Tadeusz? Pomylił ją wcześniej z Telimeną.
3. Ile było karczm w Soplicowie i do kogo one należały? Dwie. Jedna do właściciela zamku Horeszków, zaś druga do Sopliców.
4. Do czego porównywano pierwszą karczmę? Do Żyda.
5. Kto wiódł prym na starej karczmie a kto na nowej? W nowej – Gerwazy, w starej Protazy.
6. Kto dzierżawił karczmy kim był z pochodzenia z czego słynął? Jankiel, słynął z talentu muzycznego i umiłowania polskości.
7. Kto łagodził spory pomiędzy Gerwazym a Protazym? Karczmarz Jankiel.
8. Czy... więcej

* * *

Plan koncertu Wojskiego

1. Opis rogu wojskiego.
2. Pierwsze dźwięki muzyki.
3. Echo i muzyka.
4. Zdziwienie strzelców.
5. Historia łowów opowiedziana dźwiękami rogu.
6. Odgłosy zwierząt.
7. Oklaski słuchaczy.... więcej

* * *

Spór Horeszków z Soplicami o zamek

Właścicielem zamku był stolnik Horeszko. Po tym, jak poparł Konstytucję 3 Maja i przyłączył się do konfederatów Moskale napadli na jego siedzibę. Podczas obrony zamku z rąk Jacka Soplicy, który chciał zemścić się za odmowę oddania mu za żonę Ewy Horeszkówny, strzela i zabija triumfującego Stolnika.

Po przegranej wojnie z Rosją, rząd zajął majątek Horeszków i część wraz z zamkiem oddał Soplicom. Od tej chwili zamku pilnuje ostatni sługa Horeszków – Klucznik Gerwazy. Gdy do Polski z zagranicznych podróży powraca Hrabia Gerwazy opowiada mu historię zamku i zdrady Jacka Soplicy. Początkowo panicz ... więcej

* * *

Pojęcie „zajazd” w „Panu Tadeuszu”

Za czasów Rzeczypospolitej Szlacheckiej wykonanie wyroku sądu było bardzo utrudnione. Nie istniała policja, ani inne służby, które mogły zmuszać do przestrzegania prawa. Dodatkowo możni mieli na swych usługach prywatne oddziały zbrojne. Jedną z możliwości egzekwowania wyroku było udanie się z prośbą o pomoc do stanu rycerskiego, czyli szlachty.

Poszkodowany zwracał się o pomoc do rodziny, znajomych, sąsiadów. Z wyrokiem w ręku, w obecności woźnego sądowego zebrani udawali się do dłużnika. Często egzekucja wyroku nie obywała się bez rozlewu krwi. Dłużnik musiał spłacić dług. W innym wypadku zajmowa... więcej

* * *

Kogo przedstawiają portrety na ścianach Soplicowa?

Soplicowo poznajemy oczami Tadeusza, który przyjeżdża do swojego wuja Sędziego ze studiów. We wnętrzu domu przygląda się ścianom, na których wiszą portrety polskich patriotów. Tadeusz Kościuszko, na którego cześć młody Soplica otrzymał imię, przedstawiony jest w czamarce (sukmanie) krakowskiej. Oczy zwraca ku niebu, a w rękach trzyma oburącz szablę.

Na następnym obrazie widzimy Tadeusza Rejtana z nożem zwróconym w swoją stronę. Przed nim leżą dzieła: „Fedon” - dialog Platona o nieśmiertelności duszy i opis życia Katona, Rzymianina znanego z prawości i nieugiętego charakt... więcej

* * *

Jak doszło do zajazdu na Soplicowo?

Powodem zajazdu na Soplicowo był spór Horeszków z Soplicami o zamek. Zamek był pierwotnie rodową siedzibą stolnika Horeszki. Właściciel zginął podczas napadu wojsk rosyjskich od śmiertelnego postrzału Jacka Soplicy. Po zakończeniu wojny rząd odebrał dobra Horeszkom i część wraz z zamkiem przekazał w dowód wdzięczności Soplicom. Zamek od tego czasu niszczał, a jedynym jego opiekunem był dawny sługa Stolnika – klucznik Gerwazy. On opowiedział Hrabiemu całą historię zamku. Hrabia postanowił odzyskać nieprawnie zagrabione dobra. Do kłótni z Soplicami dochodzi podczas wieczerzy na zamku, którą przygot... więcej

* * *

Opis zajazdu w „Panu Tadeuszu”

Powodem zajazdu na Soplicowo był spór Horeszków i Sopliców o zamek i dobra rodu tytułującego się herbem Półkozic. Zajad organizuje Hrabia za namową Klucznika Gerwazego, który chce się zemścić na Soplicach. Hrabia zebrał cały swój dwór, zaś Gerwazy udał się do zaścianka w Dobrzyniu i namawia tamtejszą szlachtę zaściankową do słuszności ataku. Podczas rady w zaścianku Maćka Dobrzyńskiego powołał się na dawny szlachecki obyczaj zajazdu oraz słowa księdza Robaka o tym, że najpierw należy „oczyścić swój dom”. Wykorzystał także drobne zatargi, które Dobrzyńscy mieli z dworem w Soplicowie. Mimo sp... więcej

* * *

Opis zaścianka w Dobrzyniu

W Dobrzyniu mieszkała zubożała szlachta słynąca niegdyś męstwem swych mieszkańców i urodą kobiet. Niegdyś brali udział w wojnach, między innymi za króla Jana III Sobieskiego, zaś obecnie pracowali na roli jak chłopi.

Dobrzyńscy nosili białe kapoty w czarne pręgi, zaś w niedziele nakładali szlacheckie kontusze. Wyróżniali się wzrostem i posturą. Pochodzili z Ziemi Dobrzyńskiej, lecz od ponad czterystu lat zamieszkiwali Litwę. Zachowali swą mazurską mowę i dawne obyczaje – polskie tradycje. Popularne wśród nich imiona to Maciej i Bartłomiej, Katarzyna i Maryna. Swoje przydomki brali o... więcej

* * *

Opis serwisu obiadowego w „Panu Tadeuszu”

Serwis z drogiego kruszcu zostaje zaprezentowany gościom, którzy przybyli na zaręczyny Tadeusza i Zosi. Oprócz Marszałka – Podkomorzego, który przewodzi uczcie obecni są generałowie wojska polskiego: Kniaziewicz, Pac, Małachowski. Zgodnie z przekazami serwis powstał na zamówienie księcia Radziwiłła w Wenecji, ale ozdobiony motywami polskimi. Następnie został wywieziony przez Szwedów i w nieznanych okolicznościach odnalazł się w dworku szlacheckim w Soplicowie. Serwis rozstawiony został na stole na kształt koła. Zmieniając w nim potrawy symbolicznie następowała zmiana pór roku.

Początkowo serwis ... więcej

* * *

Interpretacja koncertu Jankiela

Jankiel był arendarzem karczmy Sopliców. Słynął z muzycznego talentu i umiłowania polskości. W swoim koncercie na cymbałach stary Żyd przypomniał najważniejsze wydarzenia z najnowszej historii Polski. Ukazują zarówno wydarzenia triumfalne, jak i tragiczne. Jankiel rozpoczyna koncert tryumfalnym taktem, jednak okazuje się że to tylko próba i prawdziwy koncert dopiero się rozpoczął.

Pierwsze dźwięki przypominały brzęczenie much. Jankiel wzniósł oczy do nieba, jakby oczekiwał natchnienia. Słuchacze zdziwili się, gdy z instrumentu rozległ się dźwięk, jakby grała go cała orkiestra. Usłyszeli dźwięk dzwonk... więcej

* * *

Wydarzenia historyczne w koncercie Jankiela („Pan Tadeusz”)

Podczas koncertu Jankiela możemy usłyszeć pięć motywów muzycznych. Każdy z nich związany jest z doniosłym wydarzeniem z nieodległej przeszłości Polski.

Na początku słyszymy radosne dźwięki poloneza Konstytucji 3 Maja, następnie groźne, wywołujące trwogę tony, które na myśl przywołują Targowicę. Kolejne dźwięki nawiązują do obrony Warszawy podczas powstania kościuszkowskiego i rzezi Pragi. Następna melodia odnosi się do utworzenia legionów polskich i tułaczego losu polskiego żołnierza. Koncert kończy „Mazurek Dąbrowskiego” - dający nadziej... więcej

* * *

Plan wydarzeń koncertu Jankiela

1. Prośba Zosi skierowana do Jankiela o zagranie na jej weselu.
2. Zgoda starego Żyda.
3. Strojenie instrumentu przez uczniów.
4. Pierwsze takty muzyki.
5. Rozpoczęcie improwizowanego koncertu.
6. „Polonez Trzeciego Maja”.
7. Targowica.
8. Rzeź Pragi.
9. Piosenka „Idzie żołnierz...”.
10. „Mazurek Dąbrowskiego”.
11. Polonez – oficjalne rozpoczęcie uczty.... więcej

* * *

Środki stylistyczne w opisie koncertu Jankiela

- epitety - „skoczne dźwięki”, „zdradziecka struna”, „obce ludy”, „śpiew narodowy”, „żałosna nuta”, „marsz tryumfalny”;
- zdrobnienia - „konik”;
- porównania - „buchnął dźwięk, jakby cała janczarska kapela”, „drżą drążki tak lekkimi ruchy. / Jak gdyby zadzwoniło w strunę skrzydło muchy”; „kilka
- przerzutnie - „Skoczne dźwięki / radością oddychają”;
- personifikacje (ożywienia) - dźwięki „radością oddychają”;
- przenośnie - „buchnął dźwięk”, „myśli z dźwiękiem w przeszłość się uniosły”, tony „akordów łączą legijony”, „piosenka ku nieb... więcej

* * *

Cechy epopei

Epopeja (epos) to gatunek literacki wywodzący się z antyku. Zazwyczaj to rozbudowany utwór, który odnosi się do mitów, wierzeń, podań, baśni, ukazuje ważne wydarzenia historyczne i narodowe, utrwala pamięć o nich. Często jej bohaterami są postacie wybitne. Odwołuje się także do zbiorowych wartości wyznawanych przez wspólnotę.

Cechy epopei:

- rozpoczyna się inwokacją, czyli uroczystym zwrotem (apostrofą) do muzy lub bóstwa z prośbą o duchową opiekę nad dziełem (Mickiewicz zwraca się do rodzinnego kraju - „Litwo! Ojczyzno moja!”);
- charakter narracyjny, przedstawia konkret... więcej

* * *

Inwokacja w „Panu Tadeuszu”

Inwokacja to rozwinięta apostrofa, zwrot otwierająca poemat epicki (epos, epopeję), w której autor zwraca się do muzy, bóstwa lub duchowego patrona z prośbą o inspirację. W inwokacji ujawnia się narrator, by następnie obiektywnie przedstawiać wydarzenia.

Adam Mickiewicz rozpoczyna swoją epopeję zwracając się bezpośrednio do Litwy („Litwo! Ojczyzno moja!”). Wieszcz urodził się i wychował na Nowogródczyźnie. Litwa, dawna część Rzeczpospolitej Obojga Narodów była dla niego małą ojczyzną. Opuścił ją na zawsze w 1824 roku. W inwokacji wspomina o utracie Pozostały mu tylko wspomnienia.

„Pan Tadeusz... więcej

* * *

Środki stylistyczne w inwokacji „Pana Tadeusza”

Inwokacja, tak jak cały utwór pisana jest trzynastozgłoskowcem. Miarą rytmiczną wiersza jest heksametr. Pierwsze dwadzieścia dwa wersy utworu stanowią rozbudowaną apostrofę. Bezpośrednio występują apostrofy – pierwsza do Litwy („Litwo! Ojczyzno moja”, druga Matki Boskiej („Panno Święta, co jasnej bronisz Częstochowy / I w Ostrej świecisz Bramie!”).

Występują tu:

wykrzyknienia - „Litwo! Ojczyzno moja!”,
porównania, np. „Litwo... ty jesteś jak zdrowie”, „gryka jak śnieg biała”, „przepasane jakby wstęgą”;
personifikacje - autor... więcej

* * *

Czytanie ze zrozumieniem fragmentu książki Aliny Witkowskiej „Mickiewicz, słowo i czyn” - odpowiedzi

Mikrokosmos Soplicowa

Własny świat Soplicowa jest wszakże oparty nie tylko na niewielkim, łatwym do poznania terytorium szlacheckiego folwarku i zamożnego dworu, bynajmniej nie ciasnego w dosłownym sensie wyrazu. Także na ładzie i porządku, które określają sposób życia we „własnym” świecie to one przede wszystkim powodują, że mikrokosmos Soplicowa jest stabilny, oporny wobec zmian, nie jako odwieczny, wykluczający możliwość zaskoczenia jakąś innowacją, jakimś przeformułowaniem domowego kodeksu.

Rola etykiety

Porządek ten opiera się przede wszystkim na etykiecie. To etyk... więcej

* * *



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies