Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Granica

Życiorys i twórczość Nałkowskiej

Autor: Ewa Petniak

Zofia Nałkowska – ur.10 listopada 1884 r., zm.17 grudnia 1954r. Powieściopisarka, autorka dramatów, dzienników i opowiadań, publicystka. Była córką Wacława Nałkowskiego – geografa, nauczyciela, krytyka i również publicysty.

Ukończyła prywatną pensję dla dziewcząt w Warszawie. Ten etap kształcenia wpłynął na jej późniejszą twórczość. Poruszana przez nią problematyka dotyczyła m.in. sytuacji społeczno – obyczajowej kobiet.

Już jako dojrzałą intelektualnie nastolatkę nurtowała ją kwestia podwójnej moralności. Widziała problem skrępowania płci żeńskiej konwenansami. Uważała, że należy skończyć z tabu otaczającym prostytucję. Prócz kształcenia na pensji dla dziewcząt Nałkowska pobierała nauki z dziedziny językoznawstwa, ekonomii, historii i geografii na tajnym „Uniwersytecie Latającym”.

Świat – według niej - podzielony był na „rozkoszny brud i smutną szlachetność”. Sprzyjał głównie mężczyznom. Pragnienia i oczekiwania kobiet pozostawiał niezaspokojone. Płeć męska mogła bez konsekwencji balansować między tymi dwoma światami. Z jednej strony szanować „dziewiczą niepodległość” swoich przyszłych małżonek. Z drugiej zaspokajać potrzeby seksualne w domach publicznych...

W przypadku mężczyzn było to powszechnie akceptowalne. Kobiety w tym i podobnych względach miały nałożone kajdany moralności. Niemniej pisarka obarczała winą za taki stan rzeczy współtowarzyszki płci. Uwiedzione i porzucone kobiety, zwykło się postrzegać jako złe i zepsute. Przyczyn zdemoralizowania społecznego upatrywała nie w swobodzie życia, lecz w skrępowaniu go. Tematyka nierówności płci widoczna jest m.in. w „Granicy”.

Tajny „Uniwersytet Latający” był nieformalną instytucją szkolnictwa wyższego. Jego nazwa ukuta została w oparciu o brak stałej siedziby i ciągle zmieniane miejsca wykładów. Słuchaczkami samokształceniowych kursów były kobiety. Edukacja na poziomie uniwersyteckim pozostawała dla nich zamknięta.
Autorka „Medalionów” debiutowała w wieku lat 14 na łamach „Przeglądu Tygodniowego” wierszem „Pamiętam”. Inne swoje poetyckie utwory zamieszczała w warszawskich czasopismach m.in. w „Chimerze”. Szybko porzuciła poezję i zajęła się prozą.

Jako prozaiczka debiutowała opowiadaniem w „Ogniwie”. Potem przyszła kolej na bardziej rozbudowane formy – powieści. Te pierwsze np. „Kobiety” (1906), „Książę” (1907), „Narcyza” (1910) poruszały problematykę kobiecą. Skupiały się na zagadnieniach osobowości.

Po I wojnie światowej ukazały się m. in.: „Charaktery” (1922), „Romans Teresy Hennert” (1924), „Niedobra miłość” (1928) i najbardziej znana powieść „Granica” (1935). Dotyczyły stosunków społecznych i politycznych, kontaktów międzyludzkich.

Nałkowska była osobą zaangażowaną społecznie. Działała w organizacjach na rzecz kobiet i literatów. W Warszawie prowadziła salon literacki. Promowała młodych pisarzy m. in. Brunona Schulza. W 1928 r. wybrano ją na wiceprezesa polskiego PEN-Clubu.

Działała także jako „orędowniczka” uciśnionych. Współorganizowała protesty w obronie więźniów politycznych. Od 1933 r. przynależała do grupy literackiej „Przedmieście”. Była członkiem Państwowej Akademii Literatury. Instytucji oficjalnie reprezentowała piśmiennictwo polskie. Lata wojny spędziła w Warszawie. aktywnie uczestniczyła w konspiracyjnym życiu literackim.

Doświadczenie I wojny światowej było głównie udziałem żołnierzy walczących na froncie. II wojna światowa dotknęła w równym stopniu żołnierzy i cywilów, mężczyzn i kobiety, dorosłych i dzieci. Życie zostało zdezorganizowane na każdym polu ludzkiej aktywności.

Świadectwem tego, jak dokonywały się „straszliwe zmiany w samym sednie istnienia”, są dzienniki Zofii Nałkowskiej. Pisarka, porwana przez bieg wydarzeń, najpierw uczestniczyła w powszechnej wrześniowej tułaczce. Potem zmagała się z rzeczywistością okupowanej Warszawy. Jej źródłem utrzymania był sklep tytoniowy. Prowadziła wówczas zapiski w osobistym dzienniku. Jego początek datuje się już na wczesne lata młodości. Koniec wyznacza śmierć autorki (1954). Notatki zostały wydane w tomie „Dzienniki czasu wojny” (1970r.). Stanowią jeden z najcenniejszych przekazów literackich z lat okupacji. Pozostałe wydawano w latach 1975, 1976, 1980.

Po wojnie Nałkowska pracowała w Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Efektem pracy Komisji stały się „Medaliony” (1946). To zbiór opowiadań o losach ludzi dotkniętych okrucieństwem wojny. W powojennej Polsce zaangażowała się w działalność polityczną. Współredagowała pismo „Kuźnica” (tygodnik społeczno – literacki). Dwukrotnie była posłanką do Sejmu (1947 i 1952). Dwukrotnie również uhonorowano ja Państwową Nagrodą Literacką (m.in. w 1936r. za „Granicę”). Otrzymała ponadto Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Jej grób znajduje się na powązkowskim cmentarzu w Warszawie.

Twórczość:

  • powieści „Kobiety”, „Książę” (kontynuacja „Kobiet”), „Rówieśnice”, „Narcyza”, „Hrabia Emil”, „Dom nad łąkami”., „Granica”, „Niecierpliwi”, „Mój ojciec”;

  • dramaty „Dom kobiet”, „Dzień jego powrotu”;

  • nowele, opowiadania, szkice„Koteczka czyli białe tulipany”, „Lustra”, „Charaktery”, „Małżeństwo”, „Ściany świata”, „Medaliony”;

  • dzienniki „Dzienniki czasu wojny” (powstałe w latach II wojny światowej).
  • Szybki test:

    Podczas życia w okupowanej Warszawie Nałkowska:
    a) zajmowała się działalnością dobroczynną
    b) prowadziła sklep tytoniowy
    c) szmuglowała bimber
    d) sprzedawała bieliznę
    Rozwiązanie

    „Uniwersytet Latający” to:
    a) szkoła ucząca czarnej magii
    b) nieformalna szkoła wyższa
    c) miejsce spotkań młodych ludzi
    d) szkoła dla absolwentek kierunków humanistycznych
    Rozwiązanie

    Zofia Nałkowska promowała m.in.:
    a) Czesława Miłosza
    b) Franza Kafkę
    c) Brunona Schulza
    d) Witolda Gombrowicza
    Rozwiązanie

    Więcej pytań

    Zobacz inne artykuły:

    StreszczeniaOpracowanie
    „Granica” - krótkie streszczenie
    „Granica” - streszczenie szczegółowe z testem
    „Granica” - czas i miejsce akcji
    „Granica” - plan wydarzeń
    Droga kariery Zenona Ziembiewicza
    „Granica” - interpretacja i wieloznaczność tytułu
    „Granica” - informacje wstępne
    Kariera Zenona Ziembiewicza
    Romans Zenona z Justyną w „Granicy”
    Życiorys i twórczość Nałkowskiej
    Cechy powieści Nałkowskiej „Granica”
    Miłość Zenona i Elżbiety w „Granicy”
    Filozofia w „Granicy” - „Jakimi ludźmi jesteśmy naprawdę? Czy takimi, jakimi nas widzą inni, czy też takimi, za jakich sami się uważamy?”
    Problem moralności w „Granicy”
    Obraz społeczeństwa w „Granicy”
    Obrona i oskarżenie Ziembiewicza
    Kariera i władza w „Granicy”
    Geneza „Granicy” Nałkowskiej
    Granice w powieści
    Znaczenie kamienicy Kolichowskiej
    Granica psychologiczna w powieści Nałkowskiej - „Musi coś przecież istnieć, jakaś granica, za którą nie wolno przejść, za którą przestaje się być sobą”
    Granica filozoficzna w powieści Nałkowskiej – „jesteśmy takimi, jakimi nas widzą inni, czy też takimi, za jakich sami się uważamy?”
    Granica jako bariera społeczna w powieści Nałkowskiej
    Granice moralne w powieści Nałkowskiej - względność dobra i zła
    Miłość Elżbiety do Awaczewicza w „Granicy”
    Zofia Nałkowska - biogram
    Wymowa filozoficzna „Granicy”
    Ostatnie lata życia Cecylii Kolichowskiej
    Losy Jasi Gołąbskiej w „Granicy”
    Schemat boleborzański w „Granicy”
    Najważniejsze cytaty z „Granicy”
    Powieść brukowa czy arcydzieło polskiej literatury – „Granica” Nałkowskiej
    Bibliografia




    Bohaterowie
    Zenon Ziembiewicz - charakterystyka
    Justyna Bogutówna - charakterystyka
    Elżbieta Biecka (później Ziembiewicz) - charakterystyka
    Cecylia Kolichowska (z domu Biecka) - charakterystyka
    Karol Wąbrowski - charakterystyka
    Joanna z Niemierów Ziembiewicz - charakterystyka
    Walerian Ziembiewicz - charakterystyka
    Pozostali bohaterowie „Granicy”



    Partner serwisu:

    kontakt | polityka cookies