Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Dwudziestolecie miedzywojenne

Ideowe podłoże „Żagarów”

Autor: Jakub Rudnicki

Początek działalności grupy wiąże się z nasileniem skutków wielkiego kryzysu. Uwidocznił on potrzebę nowego widzenia problematyki cywilizacyjnej i kulturowej. Młodzież poddana jest presji sprzecznych doktryn i programów. Głodowi przekonań towarzyszy świadomość kryzysu. Ich ton jest kategoryczny. Styl manifestów cechuje połączenie teorii z intuicją. Łączą ich także palące problemy wileńskiej polityki i spory awangard literackich końca lat dwudziestych („bomba literacka”).

Stosunek żagarystów do poezji został wypowiedziany w nocie redakcyjnej do artykułu „Defilada umarłych bogów”. Czytamy w nim między innymi: „Temat: czy jesteśmy <> z wiersza Czesława Miłosz i kto jest odpowiedzialny za naszą tak często negatywną i sceptyczną postawę wobec życia. Są objawy, które każą uznać, że przemyślenie tej sprawy jest rzeczą wagi wielkiej. […] Dalecy od haseł <> i <> widzimy, że nie sposób podchodzić do zjawisk artystycznych bez przemyślenia naszych postulatów ideowo-społecznych.”

Defilada umarłych bogów (1931) z 3 numeru jest radykalną krytyką systemów wartości ówczesnych wspólnot światopoglądowych, instytucjonalnych struktur i więzi organizacyjnych; marksizującą utopią, rozprawą z demokracją kapitalistyczną, krytykuje nacjonalizm, odżegnuje się jednak od komunizmu. To płomienne oskarżenie koncepcji liberalnego kapitalizmu z jego systemem giełdowym, wolnorynkową grą sił, „towarową” moralnością. Autor zapowiadał „czasy wielkiej pożogi nagromadzonych nienawiści”, bądź czasy „wielkiej epopei i przemian”. Dembiński pisał: „przekreślamy etyczny typ człowieka, którego wychowuje demokracja kapitalistyczna. Marzymy o nowej, twardej moralności wytwórców”. Rewolucja moralna była przesłanką zmiany ustroju (idealizm). Trzy numery później ukazuje się następny tekst o charakterze pokoleniowego manifestu - „Podnosimy kurtynę”, a następnie kolejny „Podnosimy kurtynę – drugie szarpnięcie za sznurek”. Autor postulował nacjonalizację przemysłu, planowanie w skali kraju, równy podział dochodu między pracujących, przy jednoczesnej „rewolucji moralnej”.
W wypowiedzi Dembiński wykorzystuje motyw sądu. Oskarżycielami są młodzi, a oskarżonymi cała współczesność, którą ci „młodzi” zastali. Krytykuje między innymi ustrój kapitalistyczny i nacjonalizm. Autor stawia na młodą inteligencję, poszukującą jasnych rozwiązań ideologicznych, gotową wiernie czemuś służyć. Z artykułu tego wynika uświadomienie sobie sytuacji kultury jako kryzysowej (nazwanie tradycyjnej humanistyki jako „strych rupieci”), interpretacja kryzysu w kategoriach marksistowskich, wyczuwa się także elementy humanizmu katolickiego. Kryzys kultury pozbawia człowieka trwałych wzorów.

Postulat moralności heroicznej powtarza się w wielu żagarystowskich wypowiedziach – w rozważaniach na temat ucieczki od artystycznej łatwizny, w sprzeciwie wobec artystycznej kokieterii, erotycznej konsumpcyjności. Człowiek jutra stworzony jest do moralnego wysiłku, do krańcowych poświęceń w imię społecznego dobra, do autoewolucyjnych przekształceń własnej psychiki ciążącej ku temu co łatwiejsze, wygodniejsze, przyjemniejsze.

Elementy stylu krytyczno-programowego żagarystów to:
  • szeroki horyzont syntez,

  • wielojęzyczność,

  • konflikt perspektyw uogólniających,

  • uwikłanie biografii i praktyki artystycznej w politykę,

  • rozumienie utworu zależne od jego miejsca w komunikacji społecznej, w całości systemu kultury literackiej danego czasu.


Program jest takim samym dokonaniem kulturowym jak poezja, jest równie ważny. W teorii poezji kładli żagaryści nacisk na horyzont teoriopoznawczy i wewnętrzną logikę całej struktury poznaniowej. W twórczości żagarystów działały dwa wzory programowe: lewicowo-rewolucyjny bliski „Kwadrydze” i awangardowy, w wydaniu Peiperowskim. Przeciwstawiali „Kwadrydze” fundamenty formy (zarzucali agitacyjność), zaś „Zwrotnicy” ideę człowieka-wytwórcy. Patrzą na te ugrupowania jako na częściowe realizacje modelowej całości. Podstawowym kierunkiem jest awangardowy konstruktywizm. Mimo iż swoje wiersze publikowali w „Linii”, krytykowali krakowian za nikłe zainteresowanie sprawami i procesami społecznymi, oderwanie ich języka od socjalnego dyskursu. Odcinali się od krakowian i ich awangardy uważając, że przerosła ich zmieniająca się rzeczywistość.

strona:    1    2  

Zobacz inne artykuły:

Czechowicz Józef
Miejsce Czechowicza w literaturze
Charakterystyka twórczości Józefa Czechowicza
Wstęp do twórczości Józefa Czechowicza
Biografia Józefa Czechowicza
Żal - analiza i interpretacja
Sam - analiza i interpretacja
modlitwa żałobna - analiza i interpretacja

Gałczyński Konstanty Ildefons
Wit Stwosz - analiza i interpretacja
Spotkanie z matką - analiza i interpretacja
Prośba o wyspy szczęśliwe - analiza i interpretacja
Zaczarowana dorożka - analiza i interpretacja
Pieśń o żołnierzach z Westerplatte - analiza i interpretacja
Niobe - analiza i interpretacja
Serwus, madonna - analiza i interpretacja
Kryzys w branży szarlatanów - analiza i interpretacja

Iwaszkiewicz Jarosław
Źródło Aretuzy - analiza i interpretacja
Erotyk - interpretacja i analiza
Powrót - interpretacja i analiza

Jasieński Bruno
JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską
But w butonierce - analiza
But w butonierce - interpretacja

Leśmian Bolesław
Dusiołek - geneza
Dwoje ludzieńków - analiza
Dwoje ludzieńków - interpretacja
Dwoje ludzieńków - geneza
Dziewczyna - analiza
Dziewczyna - interpretacja
Topielec - analiza
Topielec - interpretacja
Urszula Kochanowska - analiza
Urszula Kochanowska - interpretacja
Urszula Kochanowska - geneza
W malinowym chruśniaku - analiza
W malinowym chruśniaku - interpretacja
W malinowym chruśniaku - geneza
Pan Błyszczyński - analiza
Pan Błyszczyński - interpretacja
Pan Błyszczyński - geneza
Szewczyk - analiza
Szewczyk - interpretacja
Dusiołek - analiza
Dusiołek - interpretacja

Pawlikowska-Jasnorzewska Maria
Płyty Carusa - analiza i interpretacja
Miłość - analiza i interpretacja
La prcieuse - analiza i interpretacja
La prcieuse - geneza

Słonimski Antoni
Credo - analiza i interpretacja
Smutno mi Boże - analiza i interpretacja

Staff Leopold
Ars poetica - analiza
Ars poetica - interpretacja
Kartoflisko - analiza
Kartoflisko - interpretacja
Curriculum vitae - analiza
Curriculum vitae - interpretacja
Wysokie drzewa - analiza
Wysokie drzewa - interpretacja
Kowal - analiza
Kowal – interpretacja
Deszcz jesienny – analiza
Deszcz jesienny – interpretacja
Przedśpiew - analiza
Przedśpiew - interpretacja

Stanisław Przybyszewski

Tuwim Julian
Prośba o piosenkę - geneza
Do krytyków - analiza
Do krytyków - interpretacja
Do krytyków - geneza
Mieszkańcy - analiza
Mieszkańcy - interpretacja
Mieszkańcy - geneza
Wiosna. Dytyramb - analiza
Wiosna. Dytyramb - interpretacja
Wiosna. Dytyramb - geneza
Rzecz czarnoleska - analiza
Rzecz czarnoleska - interpretacja
Sokrates tańczący - analiza
Sokrates tańczący - interpretacja
Sitowie - analiza
Sitowie - interpretacja
Sitowie - geneza
Prośba o piosenkę - analiza
Prośba o piosenkę - interpretacja

Wierzyński Kazimierz
Lewa kieszeń - analiza i interpretacja
Motto - analiza i interpretacja
Zielono mam w głowie - analiza
Zielono mam w głowie - interpretacja
Kufer - analiza
Kufer - interpretacja
Kufer - geneza

Inne
Ideowe podłoże „Żagarów”
Powstanie i rozwój „Żagarów”
Charakterystyka twórczości Juliana Przybosia do 1939
Tematyka wierszy Przybosia
Biografia Juliana Przybosia
Charakterystyka pierwszego okresu twórczości Czesława Miłosza (Trzy zimy)
Przemiany poetyckie na początku lat 30. XX wieku
Biografia Czesława Miłosza do 1936 roku
Program i poetyka awangardy krakowskiej
Powstanie i rozwój awangardy krakowskiej
Główne założenia futuryzmu
Fazy rozwoju futuryzmu
Główne cechy polskiego futuryzmu
Język poetycki dwudziestolecia międzywojennego
Poetyka „Żagarów”



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies