Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Współczesność

Historia - geneza

Autor: Karolina Marl�ga

Krzysztof Kamil Baczyński swój wiersz „Historia” opatrzył dopiskiem „8 III 42 r.”, co stanowi wskazówkę do dalszych rozważań na temat liryku. Dzięki tej informacji, opublikowany pierwszy raz w „Miesięczniku Literackim” (1942-1943, nr 7) utwór można usytuować w gronie twórczości pod znakiem – jak to ujął Kazimierz Wyka – dzieł „porażenia okupacyjnego”. Krytyk wszystkie teksty napisane przez Baczyńskiego w ostatnich dwóch latach życia poety zaliczył właśnie w obręb dojrzałej liryki, wyrosłej z głębokich przemyśleń i wewnętrznego dialogu między Baczyńskim-poetą a Baczyńskim-żołnierzem. Problem wyboru drogi życiowej jest częstym motywem późniejszych wierszy poety. Prócz „Z głową na karabinie” czy „Elegii…(o chłopcu polskim)” to właśnie w „Historii” widać walkę między odmiennymi koncepcjami życiowymi, stanowiącymi istotne kwestie w życiu każdego dwudziestolatka.

Jak trafnie zauważa Irena Nowacka, autorka opracowania „Poezje Krzysztofa Kamila Baczyńskiego” (Lublin 2003), najważniejszym problemem dojrzałej twórczości Baczyńskiego jest sprawa wyboru:
„wyboru pomiędzy obowiązkiem wobec ojczy�zny, patriotyczno-żołnierskim czynem, a obowiązkiem wobec samego siebie, wobec swojego artystycznego rozwoju, wobec miłości, wresz�cie wobec własnego człowieczeństwa. Albowiem poeta dostrzega, jak napór rzeczywistości, totalny gwałt i nienawiść, w jakich przyszło mu żyć i jakie musiał przyjąć za własne, powodują w nim straszliwą wewnętrzną deformację, odzierając go z młodości, wrażliwości, umiejętności przeżywania szczęścia, czyniąc zeń psychicznego kalekę. I może właśnie dlatego wśród tych ostatnich wierszy znaj�dziemy wiele utworów poświęconych przelotnym chwilom szczęścia, obserwacji drzew, ptaków i obłoków, zachwytom nad subtelną urodą ukochanej, momentom zapamiętania się w miłości. Jak gdyby w bolesnym rozdarciu poeta pragnął zapisać siebie – z czasów sprzed pogromu, jednocześnie rozumiejąc, że ucieczka ani nie jest możliwa, ani też – dopuszczalna”.

Okoliczności towarzyszące poecie przy podejmowaniu decyzji o wstąpieniu do oddziałów walczących w obronie ojczyzny stanowią podstawę „Wstępu”, otwierającego „Wybór poezji” patrona „poetów przeklętych”. Jego autor – Jerzy Święch, pisze:
„Nie możemy nie wspomnieć o tych okolicznościach, jakie towarzy�szyły Baczyńskiemu, kiedy podejmował tak brzemienną w jego życiu decyzję i dokonywał ostatecznego wyboru. Wszystkie utwory powstałe w latach 1943-1944, łącznie z dramatem i kilkoma utworami prozatorskimi, rozwijają jeden temat: ceny, jaką bohater, alter ego poety, musi zapłacić za dokonany wybór. Raz powzięta decyzja nie zwalnia bowiem od odpowiedzialności za jej wszystkie – tak daleko jak sięga wyobraźnia moralna – konsekwencje” (J. Święch, „Wstęp” [do:] Krzysztof Kamil Baczyński, „Wybór poezji”, Wrocław 1989).