Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska

Anake - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

„Miciński może być albo pisarzem genialnym, albo żadnym. Albo prorok, albo szarlatan; albo mag, albo mistyfikator; albo »bard duszy polskiej«, albo »śmieszny pierrot«; albo wybitny erudyta, albo intelektualny szalbierz; albo epigon, albo prekursor; albo skrajny nonkonformista, albo ugodowy endek; albo poeta opętany panslawizmem, albo »poeta opętany Polską«” - słowa Teresy Wróblewskiej, autorki rozdziału „Recepcja czyli nieporozumienia i mistyfikacje”, opublikowanego w pracy zbiorowej „Studia o Tadeuszu Micińskim” pod redakcją Marii Podrazy–Kwiatkowskiej (Kraków 1979, s. 7) doskonale oddają fenomen młodopolskiego poety.

Jeden z najbardziej znanych wierszy Tadeusza Micińskiego, „Ananke”, został umieszczony w jedynym zbiorze twórczości artysty - „W mroku gwiazd”. Tom został opublikowany w Krakowie w 1902 roku.

„Ananke” to termin wieloznaczny, znajdujący realizację w wielu dziedzinach i naukach. W religioznawstwie odnosi się do mitologii greckiej. Imię Ananke nosiła bogini przeznaczenia rządzącego życiem bogów i ludzi, nazywana uosobieniem konieczności i nieuchronnego losu, siły zniewalającej do podporządkowania się wyrokowi losu. Prywatnie była kochanką Zeusa. Jej rzymskim odpowiednikiem była Necessitas.

Pojęcie to występuje także w fizyce, a dokładniej w astronomii. Ananke to – obok Io, Europy, Ganimedesa, Kallisto, Amalthea, Himalii, Elary, Pasiphae, Sinope, Lysithea, Carme, Ledy czy Metis – jeden z wielu księżyców planety Jowisz. Został odkryty odkryty 28 września 1951 roku przez amerykańskiego astronoma Setha Barnesa Nicholsona w Obserwatorium.

Definicję terminu, niezbędną do właściwej interpretacji wiersza Tadeusza Micińskiego podaje „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” Władysława Kopalińskiego. „Ananke” oznacza „to, co ma być, konieczność, przeznaczenie”, przed którymi nie ma ucieczki.

Taką realizację antycznego pojęcia przynosi utwór Micińskiego. Poeta zawarł w nim opis swojej ścieżki artystycznej oraz rozmyślania na temat wolności twórczej w skonwencjonalizowanym społeczeństwie.

Liryk młodopolskiego poety przynosi obrazy dwóch „sposobów istnienia”: będących dziełem Stwórcy idealnych w swej harmonii i doskonałych gwiazd oraz szatana, który zdezerterował i, uwolniwszy się spod wpływu Boga, cieszy się swobodą.

Będący artystą podmiot liryczny rzuca wyzwanie swojemu przeznaczeniu. Jedynie pełna wolność osobista i nieograniczenie społecznymi zasadami współżycia umożliwią mu wyrażenie prawdziwego siebie w swojej twórczości. W przeciwnym wypadku pozostanie nadal uwikłany w rozgrywki nieprzewidzianego losu, zdaje sobie doskonale z tego sprawę:
„Gwiazdy wydały nade mną sąd:
- wieczną ciemność, wiecznym jest błąd”.

Świadomy swej nikłości wobec odwiecznych gwiazd i nieprzeniknionej, „wiecznej” ciemności, został już „osądzony”. Jego los wydaje się być przesądzony, co podkreśla dwukrotne powtórzenie określenia „wieczną”.

Trzeci wers przynosi bezpośredni zwrot do innego artysty (według innej interpretacji zwraca się do siebie samego). Apostrofa jest celowym środkiem stylistycznym, zmniejszającym dystans między nadawcą a czytelnikiem. W „Ananke” czytamy:
„- Ty, budowniku nadgwiezdnych wież,
będziesz się tułał jak dziki zwierz,
zapadnie każdy pod tobą ląd -
wśród ognia zmarzniesz - stlisz się jak lont.

Określony mianem „budownika nadgwiezdnych wież” artysta przypomina w tej definicji rzemieślnika, który w pocie czoła dokłada kolejne linijki w swoich utworach, niczym murach cegły w stawianych budynkach.
W kolejnym wersie mamy inne porównanie – artysta jest niczym „dziki zwierz”. Gdy spróbuje zejść ze ścieżki przeznaczonej dla niego przez los, będzie się tułał właśnie jak agresywny mieszkaniec niedotkniętych ludzką stopą terenów.

strona: 1 2