Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Renesans

Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - analiza

Autor: Karolina Marlga

Utwór Jana Kochanowskiego „Pieśń XIX Ksiąg wtórych”, znany także pod tytułami „Jest kto, co by wzgardziwszy” oraz „Pieśń o dobrej sławie”, charakteryzuje się precyzyjnymi zdaniami, zróżnicowanymi formami gramatycznymi obraz bogatą, logiczną argumentacją. Poza tym wiersz ten posiada niezwykle klarowną, wyrazistą konstrukcję stylistyczną oraz przemyślaną, regularną budowę.

Tekst składa się z sześciu czterowersowych zwrotek pisanych trzynastozgłoskowcem (najczęstsza odmiana strofy czterowersowej), ze średniówką po siódmej sylabie. Autor sięgnął po rymy regularne, parzyste, żeńskie, o układzie AABB, np. „miłą” – „siłą”, „żywotem” – „potem”. W utworze pojawiają się także nieliczne przerzutnie, wzbogacając dodatkowo rytmiczność wiersza:
„Służmy poczciwej sławie, a jako kto może,
Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.
(…)
Śmiałemu wszędy równo, a o wolność miłą
Godzi sie oprzeć, by więc i ostatnią siłą”.

Formalną cechą liryku jest również nagromadzenie szerokich samogłosek „e” w dwóch wyrazach kończących każdy wers (z przesunięciem akcentu na ostatni). Rolą takiego zabiegu jest zwrócenie uwagi na frazę składniowo-intonacyjną, np.
„Nie przegra, kto frymarczy na sławę żywotem:
Azaby go lepiej dał w cieniu darmo potem?”

Pierwsza strofa utworu, w którym Jan z Czarnolasu formułuje program życia „godnego”, wykraczającego poza zaspokajanie potrzeb konsumpcyjnych, to rozbudowane pytanie retoryczne, wyrażające sądy o człowieku, o celach jego życia i zasadach działania:
„Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy
Chciał ze mną dobrą tylko sławę mieć na pieczy
A starać sie (ponieważ musi zniszczeć ciało),
Aby imię przynamniej po nas tu zostało?”.

Podmiot skupia się na zestawieniu „rzeczy doczesnych” z „dobrą sławą”, z „ciałem, które musi zniszczeć”, z imieniem, które ma szansę przetrwania.
W kolejnych zwrotkach pytanie to przechodzi w jasną i wyraźną argumentację. Pierwszoosobowy podmiot przy użyciu najbardziej znanych środków perswazji próbuje wyłożyć odbiorcy pozostałe przemyślenia o człowieku. W tym celu sięga po różnorodne formy zaimkowe, co widać w pomieszaniu pierwszej, drugiej, trzeciej osoby, liczby pojedynczej i liczby mnogiej w otwierającej liryk zwrotce.

Podmiot jest odważny, bezpośredni i autorytatywny, nie ukrywa się za poetycką kreacją, nie poszukuje literackich masek czy innych zamienników dla prezentowanych poglądów, jawnie dzieląc się najbardziej intymnymi rozmyślaniami o dążeniu do „dobrej sławy”. Przyjmując rolę propagatora akceptowanych przez siebie postaw, utożsamia się on ze zbiorowością, do której zwraca się, mówiąc:
„Aby imię przynamniej po nas tu zostało?
(…)
Nie chciał nas Bóg położyć równo z bestyjami:
Dał nam rozum, dał mowę, a nikomu z nami.
(…)
Przeto chciejmy wziąć przed się myśli godne siebie,
(…)
Służmy poczciwej sławie, a jako kto może”.

„Ja” mówiące w wierszu zdaje się z jednej strony wychodzić z tłumu, nie zapominając przy tym o bogatym bagażu doświadczeń, którymi pragnie się podzielić oraz o postawie empatycznej. Zdaniem Teresy Kostkiewiczowej, autorki opracowania „Pieśni o dobrej sławie”, podmiot: „Przemawia jako obdarzony szczególnymi uprawnieniami poeta, ale również jako człowiek, dzielący z innymi los, te same możliwości, te same ograniczenia” (Teresa Kostkiewiczowa, „Pieśń o dobrej sławie” [w:] „Jan Kochanowski. Interpretacje”, pod red. Jana Błońskiego, Kraków 1989, str 88 – 94).

strona:    1    2  

Zobacz inne artykuły:

Kochanowski Jan
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - interpretacja i analiza
Czego chcesz od nas, Panie (Pieśń XXV) - wiadomości wstępne
O czym mówią „Treny” Kochanowskiego?
Motywy obecne w „Trenach” Kochanowskiego
Problematyka „Trenów” Kochanowskiego
Podział cyklu „Trenów” Kochanowskiego
Kompozycja i styl „Trenów” Kochanowskiego
Treny jako gatunek
„Treny” Kochanowskiego - geneza
Psalm 115 Non nobis, Domine, non nobis - analiza
Psalm 91 Kochanowskiego - analiza
Pieśń IX (Ks. 2) „Nie porzucaj nadzieje…” - analiza
Pieśni Kochanowskiego - problematyka
Pieśni Kochanowskiego – tematyka
Pieśni Kochanowskiego - kompozycja i styl
Pieśni – gatunek
Geneza „Pieśni” Kochanowskiego
Motywy we fraszkach Kochanowskiego
Problematyka fraszek Kochanowskiego
Tematyka fraszek Kochanowskiego
Fraszka – gatunek
Fraszki Kochanowskiego - geneza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - analiza
Chcemy sobie być radzi (Pieśń IX) - interpretacja
Tren VII (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...)
Tren IV (Zgwałciłaś, niepobożna śmierci, oczy moje...)
Tren I (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe...)
Treny - geneza, treść i konstrukcja
Pieśń o spustoszeniu Podola (Pieśń V) - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - interpretacja i analiza
Pieśń świętojańska o Sobótce - wiadomości wstępne
O doktorze Hiszpanie - interpretacja i analiza
O Miłości - interpretacja i analiza
O kaznodziei - interpretacja i analiza
Raki - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - interpretacja i analiza
Do fraszek (Fraszki moje) - wiadomości wstępne
Na swoje księgi - interpretacja i analiza
Do gór i lasów - interpretacja i analiza
O żywocie ludzkim (Fraszki to wszytko) - interpretacja i analiza
Na zdrowie - analiza i interpretacja
Na dom w Czarnolesie - interpretacja i analiza
Człowiek Boże igrzysko - interpretacja
Na dom w Czarnolesie - kontekst
Wieczna Myśli (O żywocie ludzkim) - interpretacja i analiza
Na lipę - interpretacja i analiza
Na lipę - kontekst
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - interpretacja
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - analiza
Tren XIX (albo Sen)
Jest kto, co by wzgardziwszy... (Pieśń XIX) - kontekst
Tren XVIII (My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - analiza
Tren XI (Fraszka cnota! - powiedział Brutus porażony...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - interpretacja
Tren X (Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała?...)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony... (Pieśń XXIV) - kontekst
Tren IX (Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!...)
Miło szaleć, kiedy czas po temu... (Pieśń XX) - interepretacja i analiza
Tren VIII (Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim...)

Sęp-Szarzyński Mikołaj
Sonet III. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem - interpretacja i analiza
Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego - interpretacja i analiza
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - interpretacja i analiza
Epitafium Rzymowi - kontekst

Inne
Pieśni Kochanowskiego - wybrane motywy



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies