Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Zdążyć przed Panem Bogiem
Kompozycja utworu
„Zdążyć przed Panem Bogiem” składa się z piętnastu części. Nie są to tytułowane, ani numerowane rozdziały. Z tekstu wyodrębnia je tylko szata graficzna. Pięć z nich utrzymana jest w formie dialogu. Pozostałe są splotem różnych form np. opisu, informacji, raportu, opowiadania, poezji, niemniej dominującą formą jest wywiad i relacja odautorska.
Tekst cechuje brak chronologii. Wydarzenia nie są „ułożone” linearnie – jedno nie jest następstwem drugiego. Dalsze ciągi poszczególnych fragmentów można odnaleźć w innych, przez co czytelnik ma wrażenie chaotyczności tekstu, lecz nie o chaos tu chodzi, tylko o technikę pisarską Hanny Krall. Jej sposób pisania można porównać do pracy wirówki. Jest to tzw. filozofia „zagęszczania”. Sama autorka tak mówi o swoim stylu:
„Zagęszczam, z wielu zdań robię jedno. Dokładnie takie zdanie mogło nie paść, ale jest prawdziwsze od wypowiedzianego. To jest metoda przypominająca działanie wirówki.”
„Rozdrabniam świat na możliwie najdrobniejsze elementy i składam je na powrót w wielkim zagęszczeniu.”
Uzasadnieniem takiego stanu rzeczy jest przekonanie, iż nie można sztucznie rozdzielać przeszłości od teraźniejszości, bowiem „pamięć ludzka jest niesłychanie zagmatwana, bardzo dziwna, rzadko logiczna i prosta.” „Zagęszczanie” objawia się w analizowaniu zdań i myśli Marka Edelamana, którego wypowiedzi są raczej lakoniczne.
Widoczna jest szczególna niedbałość o fakty (liczby, daty), dzieje się tak w przypadku ustalania długości czasu tortur Jurka Wilnera, ale celem reportażu – jak twierdzi Krall nie jest odtwarzanie ani kreowanie historii: „...Przecież nie piszemy historii. Piszemy o pamiętaniu.”
Niektóre fakty i osoby powracają w relacjach wielokrotnie. Te powtórzenia uwypuklają przekazywane informacje, uzupełniają nakreślony obraz. Ilustrują metodę tzw. „wskazywania palcem” (Maria Błaszczyk), są przejawem uporczywego wracania do określonego motywu w celu podkreślenia jego ważności. Przykładem może być perski dywan, dzięki któremu wykupiono „Wacława”, czy czerwony sweter noszony przez Edelmana w trakcie walk powstańczych.
Istnieją dwie płaszczyzny i dwie perspektywy czasowe. Jedna dotyczy czasów wojny, druga współczesności. Obydwie łączy postać Marka Edelmana - byłego zastępcy komendanta ŻOB – u, po wojnie lekarza – kardiochirurga.Kształt artystyczny „Zdążyć przed Panem Bogiem”
Autor: Ewa PetniakKompozycja utworu
„Zdążyć przed Panem Bogiem” składa się z piętnastu części. Nie są to tytułowane, ani numerowane rozdziały. Z tekstu wyodrębnia je tylko szata graficzna. Pięć z nich utrzymana jest w formie dialogu. Pozostałe są splotem różnych form np. opisu, informacji, raportu, opowiadania, poezji, niemniej dominującą formą jest wywiad i relacja odautorska.
Tekst cechuje brak chronologii. Wydarzenia nie są „ułożone” linearnie – jedno nie jest następstwem drugiego. Dalsze ciągi poszczególnych fragmentów można odnaleźć w innych, przez co czytelnik ma wrażenie chaotyczności tekstu, lecz nie o chaos tu chodzi, tylko o technikę pisarską Hanny Krall. Jej sposób pisania można porównać do pracy wirówki. Jest to tzw. filozofia „zagęszczania”. Sama autorka tak mówi o swoim stylu:
„Zagęszczam, z wielu zdań robię jedno. Dokładnie takie zdanie mogło nie paść, ale jest prawdziwsze od wypowiedzianego. To jest metoda przypominająca działanie wirówki.”
„Rozdrabniam świat na możliwie najdrobniejsze elementy i składam je na powrót w wielkim zagęszczeniu.”
Uzasadnieniem takiego stanu rzeczy jest przekonanie, iż nie można sztucznie rozdzielać przeszłości od teraźniejszości, bowiem „pamięć ludzka jest niesłychanie zagmatwana, bardzo dziwna, rzadko logiczna i prosta.” „Zagęszczanie” objawia się w analizowaniu zdań i myśli Marka Edelamana, którego wypowiedzi są raczej lakoniczne.
Widoczna jest szczególna niedbałość o fakty (liczby, daty), dzieje się tak w przypadku ustalania długości czasu tortur Jurka Wilnera, ale celem reportażu – jak twierdzi Krall nie jest odtwarzanie ani kreowanie historii: „...Przecież nie piszemy historii. Piszemy o pamiętaniu.”
Niektóre fakty i osoby powracają w relacjach wielokrotnie. Te powtórzenia uwypuklają przekazywane informacje, uzupełniają nakreślony obraz. Ilustrują metodę tzw. „wskazywania palcem” (Maria Błaszczyk), są przejawem uporczywego wracania do określonego motywu w celu podkreślenia jego ważności. Przykładem może być perski dywan, dzięki któremu wykupiono „Wacława”, czy czerwony sweter noszony przez Edelmana w trakcie walk powstańczych.
Wymowa utworu
W eseju pt. „Literatura faktu” Michał Maliszewski tak wyraził swoją opinię dotyczącą wywiadu przeprowadzonego przez Hannę Krall z Markiem Edelmanem:
„Opowieść Edelmana przepuszczona przez filtr osobowości Hanny Krall uzyskuje swoisty, sobie tylko właściwy rytm, swoją melodię, do której taką wagę przywiązuje autorka, podkreślając, że nie siada do pisania, dopóki jej nie usłyszy. Tak też się stało i tym razem. Ową melodią książki <
Przesłaniem omawianego tekstu jest obrona podstawowych wartości. Utwór traktuje o próbie udowodnienia człowieczeństwa. Tego zadania podjęli się Żydzi z warszawskiego getta. Ich walka nie była bitwą o zwycięstwo. Była batalią toczoną w imię godności i honoru.
Reportaż Krall przestrzega przed pochopnym wydawaniem sądów i nieumiejętnym wartościowaniem postaw, zwłaszcza gdyby takowe opinie dotyczyły np. „sposobów umierania”. Edelman mówi:
„To jest straszna rzecz, kiedy się idzie tak spokojnie na śmierć. To jest znacznie trudniejsze od strzelania. Przecież o wiele łatwiej się umiera, strzelając – o wiele łatwiej było umierać nam niż człowiekowi, który idzie do wagonu, a potem jedzie wagonem, a potem kopie sobie dół...”
Szybki test:
„Zdążyć przed Panem Bogiem” składa się z:a) ośmiu rozdziałów
b) piętnastu części
c) czterech rozdziałów
d) dziesięciu części
Rozwiązanie
Metoda tzw. „wskazywania palcem” jest przejawem:
a) wskazywania konkretnych odpowiedzialnych za holocaust
b) skupienia się autorki na drobnych wydarzeniach bez wspominania o tle wydarzeń
c) uporczywego wracania do określonego motywu w celu podkreślenia jego ważności
d) skupiania się na losach jednego bohatera
Rozwiązanie
Ile z fragmentów książki Krall utrzymanych jest w formie dialogu?
a) 5
b) 2
c) 8
d) 3
Rozwiązanie
Więcej pytań
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies