Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nad Niemnem
„Nad Niemnem” ukazało się po raz pierwszy w odcinkach w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1887 roku. Książka powstała na zamówienie redaktora tego pisma Mariana Gawalewicza.
Wydanie typowo książkowe ukazało się w 25 rocznicę wybuchu powstania styczniowego. Motywem przewodnim „Nad Niemnem” miał być konflikt: zarówno pokoleniowy jak i społeczny oraz spór pomiędzy postawą romantyczną a programem pozytywistycznym. Wstępnie utwór miał nosić tytuł „Mezalians”, bo dla podwyższenia atrakcyjności dzieła, autorka wprowadziła wątek romansowy – miłość Jana i Justyny – ludzi pochodzących z dwóch różnych warstw społecznych.
Mezalians – małżeństwo z osobą z niższego stanu, nieodpowiednią ze względu na pochodzenie i majątek.
Na kształt powieści wpłynęły również ówczesne wydarzenia polityczno – historyczne. Carskie reformy uwłaszczeniowe, likwidujące powinności wsi wobec ziemiaństwa, nadające chłopom „autonomię” i pozorną swobodę działania. Wzmogły one ponownie różnice klasowe i przyczyniły się do rozwarstwienia społeczeństwa polskiego. Orzeszkowa zdecydowała się przesunąć akcent na wątek powstańczy (Mogiła), zwracając tym uwagę na niegdysiejszą wspólnotę narodową.
Autorka znała realia powstańcze z własnego doświadczenia. Była obecna, gdy Romuald Traugutt obejmował dowództwo nad oddziałem powstańczym w Kobryńskim. Później ukrywała go w swojej posiadłości i przewiozła dowódcę powstania swoją karetą do Warszawy. Wielką klęską i przeżyciem był dla Orzeszkowej upadek powstania i stracenie dyktatora w 1864 roku. Na własne oczy widziała porażkę sprawy, w którą głęboko wierzyła oraz wszelkie późniejsze represje wobec uczestników buntu i ich rodzin. Pamięć o tych doniosłych wydarzeniach, cementujących więzi międzyludzkie „wkomponowała” w treść książki.
Wyeksponowała ponadto wątek etnograficzny i po części - zwyczajem naturalistów, skłoniła się ku przyrodzie oraz - jak badacz - przestudiowała obrzędowość litewską. Uwieczniła ją na kartach powieści, korespondującej pod wieloma względami z „Panem Tadeuszem” Adama Mickiewicza. Podobnie jak romantyczne dzieło wieszcza, „Nad Niemnem” również nazywane jest epopeją narodową. Książka była tak popularna, że, mimo „specyficznego” języka autorki, w 1890 roku nakazem cenzury zabroniono kolejnej jej edycji.
Akcja „Nad Niemnem” rozgrywa się dwadzieścia lat po zakończeniu powstania styczniowego. Autorka przedstawiła środowisko kresowej szlachty z Korczyna, Osowiec, Olszynki i Wołowszczyzny oraz zubożałe środowisko szlachty zagrodowej. Szlacheckie majątki podupadają z powodu nakładanych przez carat podatków, niegospodarności właścicieli i braku rąk do pracy, natomiast zaścianek szlachecki cierpi z powodu niewielkiej ilości posiadanej ziemi, znacznej liczebności ludzi ją zasiedlających i utrzymujących się tylko dzięki własnej pracy.Geneza i zakres tematyczny „Nad Niemnem”
Autor: Ewa Petniak„Nad Niemnem” ukazało się po raz pierwszy w odcinkach w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1887 roku. Książka powstała na zamówienie redaktora tego pisma Mariana Gawalewicza.
Wydanie typowo książkowe ukazało się w 25 rocznicę wybuchu powstania styczniowego. Motywem przewodnim „Nad Niemnem” miał być konflikt: zarówno pokoleniowy jak i społeczny oraz spór pomiędzy postawą romantyczną a programem pozytywistycznym. Wstępnie utwór miał nosić tytuł „Mezalians”, bo dla podwyższenia atrakcyjności dzieła, autorka wprowadziła wątek romansowy – miłość Jana i Justyny – ludzi pochodzących z dwóch różnych warstw społecznych.
Mezalians – małżeństwo z osobą z niższego stanu, nieodpowiednią ze względu na pochodzenie i majątek.
Na kształt powieści wpłynęły również ówczesne wydarzenia polityczno – historyczne. Carskie reformy uwłaszczeniowe, likwidujące powinności wsi wobec ziemiaństwa, nadające chłopom „autonomię” i pozorną swobodę działania. Wzmogły one ponownie różnice klasowe i przyczyniły się do rozwarstwienia społeczeństwa polskiego. Orzeszkowa zdecydowała się przesunąć akcent na wątek powstańczy (Mogiła), zwracając tym uwagę na niegdysiejszą wspólnotę narodową.
Autorka znała realia powstańcze z własnego doświadczenia. Była obecna, gdy Romuald Traugutt obejmował dowództwo nad oddziałem powstańczym w Kobryńskim. Później ukrywała go w swojej posiadłości i przewiozła dowódcę powstania swoją karetą do Warszawy. Wielką klęską i przeżyciem był dla Orzeszkowej upadek powstania i stracenie dyktatora w 1864 roku. Na własne oczy widziała porażkę sprawy, w którą głęboko wierzyła oraz wszelkie późniejsze represje wobec uczestników buntu i ich rodzin. Pamięć o tych doniosłych wydarzeniach, cementujących więzi międzyludzkie „wkomponowała” w treść książki.
Wyeksponowała ponadto wątek etnograficzny i po części - zwyczajem naturalistów, skłoniła się ku przyrodzie oraz - jak badacz - przestudiowała obrzędowość litewską. Uwieczniła ją na kartach powieści, korespondującej pod wieloma względami z „Panem Tadeuszem” Adama Mickiewicza. Podobnie jak romantyczne dzieło wieszcza, „Nad Niemnem” również nazywane jest epopeją narodową. Książka była tak popularna, że, mimo „specyficznego” języka autorki, w 1890 roku nakazem cenzury zabroniono kolejnej jej edycji.
Główny wątek utworu stanowi rodząca się między Justyną Orzelską a Janem Bohatyrowiczem miłość, zaś losy samych bohaterów kształtują się pod wpływem klęski powstania styczniowego. Motyw ten ucieleśnia w utworze „Mogiła” – symbol pojednania klasowego. „Pielgrzymują” do niej głównie Bohatyrowicze, którzy jako potomkowie szlachty czują się ludźmi wolnymi, mają poczucie własnej godności i świadomość równorzędności praw.
W odróżnieniu od Bohatyrowiczów rodzinę Korczyńskich dzielą różnice majątkowe i światopoglądowe (Benedykta Korczyńskiego i jego siostrę Darzecką, Benedykta i jego brata Dominika, Benedykta i jego żonę Emilię, Benedykta i jego syna Witolda, Andrzejową Korczyńską i jej syna Zygmunta). Przede wszystkim w powieści zaakcentowana jest wartość pracy jako miary człowieka, jego jedność z przyrodą oraz uczucia patriotyczne.
Szybki test:
„Nad Niemnem” ukazało się po raz pierwszy w odcinkach w Tygodniku Ilustrowanym” w:a) 1892 roku
b) 1882 roku
c) 1887 roku
d) 1889 roku
Rozwiązanie
W którą rocznicę wybuchu powstania styczniowego ukazało się wydanie typowo książkowe „Nad Niemnem”?
a) 15
b) 25
c) 30
d) 20
Rozwiązanie
Powieść Orzeszkowej korespondowała pod wieloma względami z:
a) „Dziadami”
b) „Nie-Boską komedią”
c) „Genesis z ducha”
d) „Panem Tadeuszem”
Rozwiązanie
Więcej pytań
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies