Renesans

Ramy czasowe:
Renesans (nazwa pochodzi od francuskiego słowa renaissance, które oznacza powtórne narodziny) narodził się we Włoszech w XIV wieku, jednak swój dojrzały kształt osiągnął w wieku XVI. W Polsce zwany odrodzeniem datuje się od końca XV wieku do przełomu XVI i XVII wieku.

Podstawowe wyznaczniki epoki:

• Odejście od średniowiecznego uniwersalizmu i ascezy;


• Odrodzenie ludzkości, odnowienie antyku;


• Zainteresowanie człowiekiem i jego miejscem w świecie;


• Powstanie nowożytnego piśmiennictwa, intensywny rozwój sztuki, a zwłaszcza rozkwit malarstwa, rzeźby i architektury;


• Epoka Wielkich Odkryć Geograficznych i przełomowych wynalazków (wynalezienie druku);


• Powstanie utworów w językach narodowych (a nie, jak dotąd po łacinie);

Główne tematy, motywy i koncepcje renesansu:

• Liczne nawiązania do antyku, zasada powrotu do źródeł, moda na twórczość Horacego, Wergiliusza, Terencjusza, powrót do filozofii epikurejczyków i stoików, nauka łaciny i greki na uniwersytetach;


• Zwrot ku indywidualnemu człowiekowi i jego problemom, (hasło: człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce – Terencjusz), opisywanie uczuć człowieka, zaś świata jako pola ludzkiej aktywności;


• Afirmacja życia we wszystkich jego przejawach, widzenie świata jako miejsca pełnego harmonii i porządku;


• Humanizm – z łac. humanus, czyli „ludzki”; główny prąd ideowy epoki stawiający człowieka w centrum zainteresowania (antropocentryzm) wszystkich nauk, a także literatury i sztuki. Poszukiwano odpowiedzi na pytanie o istnienie człowieka i jego sens, przede wszystkim poprzez studiowanie dzieł starożytnych;


• Reformacja – z łac. reformatio, czyli „przekształcenie”; ruch religijny, który początek swój wziął z dyskusji nad rolą Kościoła w głoszeniu słowa Bożego. Za jego początek uznaje się wystąpienie Marcina Lutra w 1517 roku w Wittenberdze przeciwko odpustom. Odrzucał on pisma ojców Kościoła, opierając swą wiarę wyłącznie na Piśmie Świętym. Do rozwoju ruchu przyczynił się Jan Kalwin opowiadający się za predestynacją. Reformacja postulowała zmiany w Kościele skutkiem czego było powstanie wielu wyznań protestanckich. Wpłynęła także na umysłowość epoki m.in. poprzez przełożenie Biblii na języki narodowe czy liczne polemiki i dyskusje;


• W literaturze nastąpiło odejście od aminowości na rzecz jednostkowej sławy wzorem Horacego, który w swej twórczości upatrywał źródło wiecznej sławy i trwania (por. Pieśń XXIV z Ksiąg wtórych Jana Kochanowskiego);


• Motyw wsi, jako miejsca spokojnego i bezpiecznego, najodpowiedniejszego dla harmonijnego rozwoju człowieka, który poprzestaje na małym, żyje w zgodzie z przyrodą (por. Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja); nawiązanie do poezji bukolicznej;


• Motyw Fortuny – bogini losu, której atrybutem jest koło, na które jedni wchodzą, a inni zeń spadają;


• Motyw Arkadii – krainy wiecznej szczęśliwości, którą można odnaleźć na ziemi, szczególnie na wsi;


• Motyw radości życia, wynikającej z kontaktów z naturą oraz z zabawy; najlepszym sposobem na osiągnięcie szczęścia było zachowanie umiaru, tzw. złotego środka;


• Motyw miłości duchowej i zmysłowej (m.in. sonety Petrarki poświęcone Laurze);


• Motyw sprawowania władzy, poszukiwania idealnej formuły państwa, w którym panowałaby wśród obywateli równość i sprawiedliwość (por. twórczość Piotra Skargi, Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Jana Kochanowskiego).

Gatunki renesansu:

• fraszka (nawiązująca do starożytnych epigramatów i anakreontyków);


• pieśń – utwór liryczny o poważnej tematyce, podzielony na strofy;


• tren – utwór elegijnych poświęconych zmarłej osobie, zaliczany do liryków żałobnych, (najczęściej wybitnej – w polskiej twórczości nowatorsko gatunek ten wykorzystał Kochanowski, poświęcając cykl trenów zmarłej córce – Urszulce);


• nowela – za wzór tego niewielkiego utworu epickiego o ograniczonych wątkach i silnie wyznaczonym punkcie kulminacyjnym uważa się nowelę Sokół Boccaccia;


• sonet – utwór liryczny mający swe korzenie we Włoszech, składa się zawsze z 14 wersów, ma budowę stroficzną (dwie strofy czterowersowe i dwie trójwersowe o odpowiednim układzie rymów);


• kazanie – gatunek literatury stosowanej, z założenia forma ta przeznaczona jest do publicznego wygłoszenia. Nadawcą kazania jest duchowny, a odbiorcami wierni. Celem utworu jest przekazanie nauki moralnej i religijnej (np. Kazania sejmowe Piotra Skargi);


• dramat elżbietański – zreformowany przez Williama Szekspira dramat odrzucający zasadę trzech jedności, zasadę decorum oraz obecność chóru, wprowadzający też nowy typ bohatera cechującego się wewnętrzną dynamiką, działającego pod wpływem emocji, o złożonej psychice.

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies