Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Pan Tadeusz stanowi swoiste połączenie głównych gatunków literackich: liryki, epiki i dramatu. Charakterystyczne dla liryki wewnętrzne przeżycia, emocje i przekonania jednostki można odnaleźć w inwokacji, epilogu, opisach przyrody i konstrukcji fabuły.

Inwokacja jest przesycona tęsknotą podmiotu lirycznego, chęcią przeniesienia się do kraju dzieciństwa i związanymi z nim wspomnieniami. Mamy tu do czynienia z liryką bezpośrednią, w której wyraźnie zaznaczone jest w pierwszej osobie liryczne „ja”. Epilog nacechowany jest refleksjami i bezpośrednimi emocjami podmiotu lirycznego. Opisy przyrody są subiektywną wypowiedzią podmiotu lirycznego, który bardzo często, poprzez zachwyt nad pięknem przyrody, przywołuje wspomnienia minionych czasów. Sam utwór pisany jest wierszem.

Elementy dramatu można odnaleźć z scenach opisujących radę w Dobrzyniu, gdzie dominuje charakterystyczny dla tego gatunku dialog. Natomiast epickość utworu przejawia się w fabularnym ujęciu świata przedstawionego, we wprowadzeniu osoby narratora, który pozostaje poza przedstawionym w dziele światem, ale jest jego współuczestnikiem i relacjonuje wydarzenia. Epicka jest również narracja, oparta w dużej mierze na opisach i zdarzeniach, przy dość niewielkim wprowadzeniu fragmentów dialogowych.

Na kartach utworu Można odnaleźć liczne rodzaje literackie:

a) Sielanka – utwór tematycznie związany z życiem chłopów i pasterzy, w Panu Tadeuszu przejawia się poprzez utrzymany w dziele idylliczny nastrój i wiejskość, arkadyjską wizję Soplicowa jako świata, gdzie rytm życia wyznaczany jest porami roku, pracą na roli i wschodami i zachodami słońca. Natura oddziałuje na życie bohaterów, wyznacza ich miejsce i żyje z nimi w zgodzie.

b) Poemat opisowy – którego zasadniczym elementem są opisy i motywy statyczne, ujawniające się w dziele we fragmentach, poświęconych sztuce rolniczej, życiu wiejskiemu, krajobrazowi, zabytkom kultury (wywód Hrabiego o architekturze gotyckiej).

c) Elementy powieści walterskotowskiej, łączącej wątki romansowe z rozbudowanym obrazem wydarzeń i obyczajów epoki – przewijające się w utworze wątki miłosne (Jacka Soplicy i Ewy Horeszkówny, Tadeusza i Zosi) są wpisane w wydarzenia z historii Polski w okresie po Sejmie Czteroletnim, kampanii napoleońskiej i dają szeroki obraz panującym wówczas obyczajom szlacheckim.

d) Poemat heroikomiczny – kontrast pomiędzy treścią „wysoką” a „niską” tak charakterystyczny dla tego rodzaju epickiego występuje w księdze VIII.

e) Gawęda – stylizowane na opowieść ustną historie Wojskiego, z częstymi zwrotami do słuchaczy i swobodnym prowadzeniem wątków.

f) Satyra – ośmieszająca krytyka, wyrażająca szlachecki sprzeciw wobec nowinek ze świata i kosmopolityzmu niektórych jej przedstawicieli. W Panu Tadeuszu mamy do czynienia z satyrycznie potraktowanymi poglądami Hrabiego, jego angielskim sposobem bycia oraz francuszczyzną, której sekunduje Telimena.

g) Powieść poetycka – luźno i fragmentarycznie przedstawiona historia Jacka Soplicy, nacechowana dramatyzmem i subiektywnymi emocjami postaci.

h) Legenda – jej elementy można odnaleźć w historii zamku Horeszków.

i) Mit z baśnią – opowieść o mateczniku, nabierająca elementów fantastycznych i podlegająca baśniowej stylizacji.

j) Komedia – sytuacje komiczne i żartobliwe, które towarzyszą romansowi Tadeusza i Telimeny. Już sam początek ich znajomości i omyłka Tadeusza jest początkiem całej serii zdarzeń, które nabierają charakteru śmieszności.

k) Anegdota – krótkie opowiadanie o pojedynczym zdarzeniu, często komiczne w swej treści. W utworze jest to opowieść Telimeny o jej pobycie w Petersburgu, podczas której straciła swojego ukochanego pieska.

l) Aforyzmy – zwięźle ujęte w formę jednego zdania treści o charakterze filozoficznym bądź moralnym, odznaczające się błyskotliwością, na przykład: „Co Francuz wymyśli, to Polak pokocha” [Ks. I, 480]

m) Pogadanka – mowa Sędziego o grzeczności.

n) Opowiadanie – cechujące się swobodną kompozycją i wielowątkowością zdarzeń. W Panu Tadeuszu taki te cechy ma historia Gerwazego o Jacku Soplicy i Horeszkach.

o) Humoreska – opowiadanie o zabawnym zdarzeniu, zwykle zamknięte dowcipną puentą. W dziele to spór o psy, zakończony zwycięstwem obu stron i słowami „Niech zgoda między nami kwitnie” [Ks. XI, 568].

p) Obrazek – swoista scenka rodzajowa, mająca charakter plastycznego opisu sytuacji. W utworze takimi barwnymi scenkami są posiłek i grzybobranie.

[w oparciu o Słownik terminów literackich]



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Pan Tadeusz - streszczenie szczegółowe
2  Obyczaje i zwyczaje w Panu Tadeuszu
3  Pan Tadeusz - czas i miejsce akcji