Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Zdążyć przed Panem Bogiem
Książkę Hanny Krall trudno zaklasyfikować do określonego gatunku. Jest to raczej forma prozy reportażowej, w konstrukcji której dominującą rolę odgrywają dialogi i monologi bohaterów. Recenzenci różnie definiowali ten typ prozy. Niektórzy skłaniali się ku „opowieści dokumentalnej”, inni mówili o „eseju historiograficznym” lub „konfesji” (utwór, w którym autor dokonuje wyznania, w tym przypadku chodzi o Marka Edelmana), a sama autorka o książce mówi: „ (...) do fikcji literackiej nie nadaję się. Nie mam wyobraźni. Nic nie umiem wymyślić, jestem skazana na prawdomówność”.
Za esejem historiograficznym (szkic naukowy z wyraźnym akcentem subiektywizmu piszącego) przemawiałoby to, że treść dzieła odnosi się do wydarzeń minionych, mających swój odpowiednik w historii, za konfesją – po części właśnie forma wyznania (Marek Edelman jako osoba „wyznająca”). Jednak najlepszym określeniem wydaje się być reportaż.
Reportaż
Utwór publicystyczny będący wiarygodnym sprawozdaniem z autentycznych wydarzeń, cechuje go kunszt literacki i dbałość o warsztat pisarski. Autor odwołuje się do własnych przeżyć i obserwacji – gdy sam był świadkiem lub uczestnikiem zdarzeń, obserwował miejsca i zaznajamiał się z dokumentacją odnoszącą się do nich, bądź też odwołuje się do relacji innych osób: uczestników, świadków, opinii specjalistów.
Reportaż przedstawia fakty w taki sposób, by skłonić odbiorcę do refleksji nad nimi. Jako gatunek ukształtował się w drugiej połowie XIX wieku, wchłonął też doświadczenia prozy narracyjnej. Dlatego czasem może zbliżać się formą do dzieł literatury pięknej. Wówczas wprowadzane są marginesowo elementy fikcji literackiej, przebieg zdarzeń przypomina układ fabularny, a język odznacza się kunsztem. Bliska jest mu gatunkowo powieść reportażowa.
Dzieło Krall wykracza poza sam gatunek reportażu, zaznaczają się w nim jeszcze inne formy np. opis, opowiadanie, raport, fragmenty poezji, a czasami utwór staje się traktatem filozoficznym dotyczącym spraw egzystencjalnych, natury człowieka i istotnych pojęć, takich jak godność, honor, poświęcenie:
„ ...Nastrój obłędnej paniki: od 6.30 zaczyna się akcja, każdy jest przygotowany na to, że mogą go zabrać o każdej porze, z każdego miejsca...” (fragment raportu „Wacława”);Nietypowy reportaż - „Zdążyć przed Panem Bogiem” – jako gatunek literacki
Autor: Ewa PetniakKsiążkę Hanny Krall trudno zaklasyfikować do określonego gatunku. Jest to raczej forma prozy reportażowej, w konstrukcji której dominującą rolę odgrywają dialogi i monologi bohaterów. Recenzenci różnie definiowali ten typ prozy. Niektórzy skłaniali się ku „opowieści dokumentalnej”, inni mówili o „eseju historiograficznym” lub „konfesji” (utwór, w którym autor dokonuje wyznania, w tym przypadku chodzi o Marka Edelmana), a sama autorka o książce mówi: „ (...) do fikcji literackiej nie nadaję się. Nie mam wyobraźni. Nic nie umiem wymyślić, jestem skazana na prawdomówność”.
Za esejem historiograficznym (szkic naukowy z wyraźnym akcentem subiektywizmu piszącego) przemawiałoby to, że treść dzieła odnosi się do wydarzeń minionych, mających swój odpowiednik w historii, za konfesją – po części właśnie forma wyznania (Marek Edelman jako osoba „wyznająca”). Jednak najlepszym określeniem wydaje się być reportaż.
Reportaż
Utwór publicystyczny będący wiarygodnym sprawozdaniem z autentycznych wydarzeń, cechuje go kunszt literacki i dbałość o warsztat pisarski. Autor odwołuje się do własnych przeżyć i obserwacji – gdy sam był świadkiem lub uczestnikiem zdarzeń, obserwował miejsca i zaznajamiał się z dokumentacją odnoszącą się do nich, bądź też odwołuje się do relacji innych osób: uczestników, świadków, opinii specjalistów.
Reportaż przedstawia fakty w taki sposób, by skłonić odbiorcę do refleksji nad nimi. Jako gatunek ukształtował się w drugiej połowie XIX wieku, wchłonął też doświadczenia prozy narracyjnej. Dlatego czasem może zbliżać się formą do dzieł literatury pięknej. Wówczas wprowadzane są marginesowo elementy fikcji literackiej, przebieg zdarzeń przypomina układ fabularny, a język odznacza się kunsztem. Bliska jest mu gatunkowo powieść reportażowa.
Dzieło Krall wykracza poza sam gatunek reportażu, zaznaczają się w nim jeszcze inne formy np. opis, opowiadanie, raport, fragmenty poezji, a czasami utwór staje się traktatem filozoficznym dotyczącym spraw egzystencjalnych, natury człowieka i istotnych pojęć, takich jak godność, honor, poświęcenie:
„A za dzień -
już się nie spotkamy
A za tydzień –
już nie pozdrowimy się
A za miesiąc –
już się zapomnimy
A za rok – już się nie poznamy (...)” (fragment poezji z zeszytu Jurka Wilnera)
Za reportażem przemawiają takie czynniki jak: zwięzłość i szczegółowość, dokumentalność faktów, precyzja i dążenie do ich ustalania, ograniczanie komentarza odautorskiego oraz docieranie do osób autentycznych (Marek Edelman, mecenas Woliński, Henryk Grabowski i inni). Uwaga autora skoncentrowana jest na postaci mówiącej. Reporter nie tworzy fabuły i bohaterów. Podstawą w konstrukcji reportażu są wywiad i relacja (komentarz) odautorska.
Relacja odautorska jest w tym wypadku ograniczona. Pisarka reaguje głównie na słowa bohatera, „dostrajając się” do jego emocjonalności. Sama czasem stosuje dopowiedzenia, wyrażające jej stosunek uczuciowy lub intelektualny do prezentowanych treści. Krall używa niejednokrotnie mowy pozornie zależnej, by jak twierdzi, oddać świat bohatera, a jednocześnie zachować wobec niego dystans: „Więc on się od razu nie nadawał do mówienia, bo nie umiał krzyczeć. Nie nadawał się też na bohatera, bo nie było w nim patosu. Cóż to za prawdziwy pech. Ten jedyny, który przeżył, nie nadawał się na bohatera.”
Wywiad z Edelmanem przeprowadzany był przez trzy miesiące i, mimo że autorka „Zdążyć przed Panem Bogiem” sztukę zadawania pytań opanowała dokładnie, pojawiały się czasem „problemy komunikacyjne” z rozmówcą:
strona: 1 2
Szybki test:
Książkę Hanny Krall trudno zaklasyfikować do określonego gatunku. Jest to raczej forma prozy:a) reportażowej
b) eseistycznej
c) biograficznej
d) fabularnej
Rozwiązanie
Wywiad z Edelmanem przeprowadzany był przez:
a) kilka dni
b) miesiąc
c) dwa tygodnie
d) trzy miesiące
Rozwiązanie
Za zaliczeniem książki Krall do reportażu nie przemawiają takie czynniki jak:
a) rozbudowanie komentarza odautorskiego
b) zwięzłość
c) docieranie do osób autentycznych
d) dokumentalność faktów
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies