Geneza, czas i miejsce akcji „Świętoszka”

Geneza utworu

Utwór powstał z buntu Moliera wobec panującej dookoła obłudy i fałszywej pobożności. Świętoszek składał się pierwotnie z trzech aktów. Sztuka została zakazana zaraz po premierze (12 maja 1664 roku), ponieważ król Francji Ludwik XIV, chociaż był mecenasem teatru, nie mógł zgodzić się na atakowanie religii i moralności.

Molier próbował przerobić sztukę tak, aby nie godziła w niczyje uczucia i pod tytułem Szalbierz została wystawiona na deskach paryskiego teatru w 1667 roku. Co ciekawe, zmianie uległy nawet imiona głównych bohaterów – np. Święt... więcej

* * *

Plan wydarzeń „Świętoszka”

1. Awantura pomiędzy panią Pernelle, a mieszkańcami domu Orgona o Tartuffe’a.

2. Plany Damisa poślubienia siostry Walerego, który z kolei chciałby ożenić się z Marianną.

3. Powrót Orgona do domu. Mężczyzna ujawnia swoją fascynację osobą Świętoszka.

4. Orgon snuje plany o tym, że Marianna poślubi jego przyjaciela – Tartuffe’a.

5. Elmira prowokuje Świętoszka, po czym próbuje go szantażować, aby nakłonił Orgona by tez zezwolił na ślub Marianny z Walerym.

6. Damis nakrywa matkę z Tartuffe’em.

7. Damis donosi ojcu o postępowaniu Świętoszka. Orgon nie wierzy jego słowom i wyrzu... więcej

* * *

Problematyka „Świętoszka”

Świętoszek jest dziełem piętnującym często spotykane w siedemnastowiecznej Francji zjawiska, takie jak fałszywa, powierzchowna pobożność, obłuda czy interesowanie się życiem innych. Nie przymykał oczu na obserwowane negatywne zjawiska, przez co przysporzył sobie wielu wrogów, ludzi, którzy zajmowali się tylko przyziemnymi korzyściami. Z ust Tartuffe’a padają takie słowa:

„(…) zło naszych postępków w ich rozgłosie leży.
Zgorszenie świata – oto, co sumienie gniecie,
I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie”.

Myśl tę można porównać z mottem ... więcej

* * *

Komizm i humor w „Świętoszku”

Pomimo, że tematyka dzieła jest bardzo poważna, to nie brakuje w nim komizmu i humoru. Zdarzają się sytuacje komiczne, np. Tartuffe zasłaniający pierś Doryny, której widok mógł spowodować u niego powstanie grzesznych myśli; siedzący pod stołem Orgon przekonujący się na własne uszy o zamiarach Świętoszka; Doryna biegająca po scenie i przyciągająca do siebie Mariannę i Walerego.

Świętoszek, jako komedia charakterów obfituje także w komizm postaci, np. Orgon, Pani Pernelle, i sam Tartuffe są nakreśleni w tak przesadny sposób, że wszystko co robią wydaje się być śmieszne. Cechą ... więcej

* * *

Motywy literackie w „Świętoszku”

Motyw przemiany

Przemiana najbardziej uwidoczniona jest na przykładzie Orgona. Człowiek ten zmienił się nie do poznania od momentu, gdy poznał Tartuffe’a. Tak o swoim panu mówi Doryna:

„Był to wprzód człowiek z duszą roztropną i godną,
W służbach króla okazał tęgość niezawodną –
Teraz, odkąd Tartuffe’em swym przejął się cały,
Od tego czasu chodzi niby ogłupiały”.

Orgon przechodzi przemianę ponownie, gdy przekonuje się o prawdziwej naturze Świętoszka. Wtedy zdaje sobie sprawę ze swojej naiwności i łatwowierności.

Motyw rodziny

Rodzina Orgona ... więcej

* * *

„Świętoszek” na dużym ekranie

... więcej

* * *

Najważniejsze cytaty „Świętoszka”

„Przeciw potwarzy nie masz na świecie obrony;
Pozwólmy więc rozprawiać ludziom na wsze strony
I bez względu, jak życie nasze sądzą inni,
Nam niech starczy, że w sercu jesteśmy niewinni”.
Kleant

„(…) nic mnie nie mierzi bardziej na tej ziemi
Niż fałsz, co się pozory barwi nabożnemi,
Niż owi obłudnicy, nędzne szarlatany,
Którzy podłych grymasów dewocji udanej
Używają bezkarnie, by ciągnąć korzyści
Z tego, co ludzie w sercu swym wielbią najczyściej”.
Kleant

„Uległość – oto dziecka największa ozdoba”.
Marianna

„Wiedz pan, ż... więcej

* * *

Bibliografia

1. Adamski J., Historia literatury francuskiej, Warszawa 1989.

2. Boy-Żeleński T., (wstęp) Molier „Świętoszek”, Wrocław 1976.

3. Boy-Żeleński T., Molier, Warszawa 1957.

4. Brandwajn R., Twarz i Maska. Rzecz o „Świętoszku” Moliera, Warszawa 1965.

5. Burt D., 100 najwybitniejszych pisarzy wszech czasów, Warszawa 2001.

6. Mongredien G., Życie prywatne Moliera, Warszawa 1977.... więcej

* * *

Struktura „Świętoszka”

Utwór składa się z pięciu aktów, które podzielone są kolejno na sześć, cztery, siedem, a dwa ostatnie na osiem scen. Pierwsza scena pierwszego aktu służy za ekspozycję dramatu. W scenie tej Pani Pernelle wypowiada się, najczęściej krytycznie, o mieszkańcach domu jej syna. Zawiązaniem akcji jest powrót Orgona do domu po dłuższej nieobecności, ma to miejsce w scenie piątej aktu pierwszego.

Punktem kulminacyjnym ma miejsce w scenie trzeciej aktu trzeciego, w której dochodzi do pierwszego spotkania sam na sam Tartuffe’a z Elmirą i okazuje się, że mężczyzna ma zamiar „przyprawić rogi... więcej

* * *


Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies