Do autorów nawiązujących do Antyku należy dodać twórców historycznie bliższych polskiemu pozytywiście. Jak wykazały wnikliwe badania i analizy literackie Quo vadis nawiązuje do licznych utworów, które powstały w czasach Sienkiewicza. Jednym z pisarzy europejskich był E. Renan, autor Antychrysta. Ten francuski filozof i historyk, jeden ze znakomitych pozytywistycznych badaczy starożytnego chrześcijaństwa, dostarczył pisarzowi wyczerpującego opisu postaci Nerona. Stamtąd zaczerpnął jeden z głównych motywów utworu – prześladowanie chrześcijan. W XIX wieku zaczęły pojawiać się w pełni naukowe i niezwykle skrupulatne analizy historyczne starożytności. W wyniku licznych badań archeologicznych otrzymano informacje o życiu w pierwszych wiekach naszej ery. Tacy badacze, jak Ch. E. Beule, F. de Conlanges, H. Baudrillart i P. Allard dostarczyli autorowi Quo vadis ogólnej wiedzy o Rzymie czasów cezarów.

Omawiając genezę Quo vadis warto wspomnieć o swoistej tendencji, panującej wśród pisarzy XIX wieku. Coraz chętniej w utworach sięgali do czasów związanych z początkami chrześcijaństwa. Wymieć tu należy kilka najbardziej znamiennych. Zyskały one uznanie odbiorców. Jednocześnie stały się argumentem dla krytyków literackich czasów Sienkiewicza. Wielokrotnie podważali oni oryginalność dzieła Sienkiewicza.

W 1809 roku ukazała się powieść F.R. de Chateaubrianda: Męczennicy czyli Triumf religii chrześcijańskiej. Opowiadała o losach młodego chrześcijanina Eudora. W 1834 roku zostały opublikowane Ostatnie dni Pompei E. Bulwera.

Rok później A. Guiraud wydał utwór Flawian czyli z Rzymu na pustynię. Utwór mówił o miłości głównego bohatera do chrześcijańskiej niewolnicy Neodemii. W 1838 roku A. Dumas napisał dramat Acte o miłości tytułowej bohaterki do Nerona.

W opowiadaniu F. Soulie: Męczeństwo świętego Saturnina można odnaleźć postać szpiega – donosiciela, o imieniu Cilo. Dopatrywano się w niej pierwowzoru Chilona Chilonidesa z Quo vadis Sienkiewicza. We Włoszech ukazał się dwutomowy romans awanturniczy Świat starożytny A. della Sala Spada. Jego głównym wątkiem była miłość do chrześcijanki Carity Rzymianina Opitera, przyjmującego chrześcijaństwo w chwili śmierci kochanki.

O początkach chrześcijaństwa opowiadały również: Salambo G. Flauberta, Fabiola N. Wismana, Rzym i Judea G.J. Whyte – Melville`a, Ahaswerus w Rzymie R. Hemerlinga oraz dzieło L. Wallacea Ben Hur. Zyskało ono szczególne uznanie Sienkiewicza.

Jeżeli chodzi o literaturę polską w momencie wydania Quo vadis istniały lub powstały nieco później utwory o podobnej tematyce. Wymienić tu należy między innymi Mirtala E. Orzeszkowej, Irydion Z. Krasińskiego oraz Rzym za Nerona I. Kraszewskiego.

Wszystkie te powieści poruszały tematykę antycznego świata. Często utrzymane były w tonie romansu czy też powieści przygodowej. Powiązane były tematycznie z powieścią Henryka Sienkiewicza. Trudno jest jednoznacznie wskazać wzajemne inspiracje i wpływy. Stały się również przyczyną ataków krytyków na pisarza. Jeden z francuskich znawców literatury – F. Brunetiere otwarcie zarzucił Polakowi plagiat. Twierdził, że Quo vadis jest skrótem Męczenników Chateaubrianda, Acte Dumasa i Antychrysta Renana. Z. Czerny z kolei wykazał szereg podobieństw Quo vadis do powieści Flawian czyli z Rzymu na pustynię.

Obok powiązań literackich należy wymienić inspiracje malarskie i rzeźbiarskie. Towarzyszyły procesowi tworzenia Quo vadis. Sienkiewicz kilkakrotnie przebywał w Rzymie. Miasto zwiedził wraz z polskim malarzem Henrykiem Siemiradzkim. To właśnie jego obrazy Uczta Nerona (1872) oraz Pochodnie Nerona (1876) stały się źródłem końcowych rozdziałów powieści Sienkiewicza.

Z kolei płótno malarza Dirce chrześcijańska z roku 1897 postrzegane było jako barwna ilustracja rozdziału o ocaleniu Ligii. Pobyt w Rzymie pozwolił Sienkiewiczowi na podziwianie rzeźby Gladiator Piusa Welońskiego. Była ona kolejną inspiracją utworu. Również wędrówki po wiecznym mieście znacząco wpłynęły na treść dzieła.

Bazylika świętego Piotra, Góra Albańska, zabytkowe Tre Fontae oraz katakumby dały autorowi namacalny obraz miejsc akcji utworu i na długo pozostały w jego pamięci.

„Te rzymskie wspomnienia długo zostaną mi w pamięci. Marmury, posągi, ruiny, dzieła sztuki, wycieczki za miasto do katakumb lub pobliskich willi, błękitne krajobrazy Kampanii, poprzecinane twardymi liniami akweduktów – wszystko to, gdy raz odbije się w mózgu, utrwala się w nim na zawsze”. Jednym z najważniejszych miejsc, które polski pozytywista zwiedził w Rzymie była historyczna kapliczka Quo vadis, Domine?, od której wywodzi się tytuł powieści.

Na genezę Quo vadis wpłynęła sytuacja polityczna współczesna autorowi. W prześladowaniach chrześcijan upatrywano analogię do sytuacji Polaków w zaborach oraz prześladowań Unitów na Podlasiu. Również atmosfera fin de siecle, jaka panowała pod koniec XIX wieku, stała się jednym z bodźców do powstania utworu. W Rzymie czasów Nerona dostrzegano sytuację Europy końca XIX stulecia.

Jedną z ciekawszych inspiracji, jakich doszukali się badacze Quo vadis, był pożar Puław w 1875 roku. Sienkiewicz obserwował go, pracujący jako reporter w Gazecie Polskiej. Wrażenia z płonącego miasta w Polsce autor wykorzystał do stworzenia obrazu płonącego Rzymu.

strona:    1    2  

Szybki test:

Głównym antycznym dziełem, z którego wiedzę o starożytnym swiecie czerpał Sienkiewicz to:
a) „Mowy” Cycerona
b) „Pompeje” Swetoniusza
c) „Roczniki” Tacyta
d) „Żywoty” Marka Aureliusza
Rozwiązanie

„Quo vadis” najpierw ukazywało się w odcinkach w:
a) Gazecie Polskiej
b) Tygodniku Powszechnym
c) Słowie
d) Tygodniku Ilustrowanym
Rozwiązanie

Sienkiewicz, pisząc "Quo vadis" inspirował się obrazami „Uczta Nerona” oraz „Pochodnie Nerona” namalowanymi przez:
a) Janusza Kossaka
b) Henryka Siemiradzkiego
c) Jana Matejkę
d) Piusa Welońskiego
Rozwiązanie

Zobacz inne artykuły:

Inne

„Quo vadis”- streszczenie szczegółowe „Quo vadis”- krótkie streszczenie Geneza „Quo vadis” Marek Winicjusz – charakterystyka postaci Biografia Henryka Sienkiewicza Prawda historyczna w „Quo vadis” Ideologiczna wymowa „Quo vadis” Artyzm „Quo vadis” Chilon Chilonides – charakterystyka postaci Neron – charakterystyka postaci Ligia – charakterystyka postaci Petroniusz – charakterystyka postaci Charakterystyka pozostałych bohaterów Plan wydarzeń „Quo vadis” Obraz dwóch światów w „Quo vadis” – chrześcijańskiego i rzymskiego Kalendarium życia Sienkiewicza Ekranizacje „Quo vadis” Krytyka literacka o „Quo vadis” Kalendarium twórczości Sienkiewicza „Quo vadis” - najważniejsze cytaty O Sienkiewiczu powiedzieli… Ciekawostki o Sienkiewiczu Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies