Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Barok

Człowiek – igrzysko Boże - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

Wiersz „Człowiek – igrzysko Boże” został napisany przez jednego z najbardziej reprezentatywnych poetów epiki i poezji ziemiańskiej Wacława Potockiego i opublikowany w obszernym zbiorze pod skomplikowanym tytułem „Ogród, ale nie plewiony, bróg, ale co snop to inszego zboża, kram rozlicznego gatunku” (inny tytuł to „Ogród fraszek”). Zbiór liczy prawie 2000 różnorodnych, dłuższych i krótszych utworów - anegdot, fraszek, wierszy okolicznościowych, polemicznych, refleksyjnych bajek, zagadek, kalambur i anagramów, opowiadań z życia towarzyskiego i politycznego, co potwierdza słuszność tezy o określeniu go mianem swoistego pamiętnika czy kroniki życia Potockiego.

Utwór wpisuje się w serię wierszy rozważających miejsce człowieka w świecie, jego śmiertelność, kruchość, bezsilność.

„Wacław Potocki pokonał historyków literatury, gorzej, zmusił ich do odwrotu i kapitulacji ogromem i różnorodnością swego dorobku, skomplikowaniem, także i filologicznym, swej spuścizny" – opinia Stanisława Grzeszczuka, wybitnego historyka literatury, stanowi doskonały wstęp do interpretacji i analizy jednego z najważniejszych dzieła Wacława Potockiego, „Człowiek – igrzysko Boże”.

O tematyce i gatunku poruszanych problemów w utworze informuje już sam jego tytuł. Motyw człowieka postrzeganego jako słaba istota, podlegająca całkowicie wyższym siłom, biorąca nieustanny i mimowolny udział w walce, jaką jest życie, przewija się przez cały tekst.

Wiersz rozpoczyna się od pytania retorycznego, po które często w swojej twórczości sięgał Potocki (mnogość takich figur stylistycznych występuje w innym dziele barokowego poety - „Człowiek”). Podmiot liryczny podnosi problem definicji świata i ludzkiej kondycji:
„Cóż jest świat? Szachownica. Właśnie mu to służy.
A ludzie co są? Szachy rozmaitej struży”.

Metafora świata jako szachownicy, na której rolę figur pełnią ludzie, jest rozwijana w dalszych wersach, stając się osią kompozycyjną dzieła. Białe pola na planszy według podmiotu oznaczają życie, czarne zaś śmierć:
„Tu żywot białe pole, czarne śmierć zaswoi”.

Uczestnikami pojedynku są „dwaj doświadczeni gracze”: anioł oraz czart. To oni władają losem człowieka. W końcu rozpoczyna się rozgrywka o ludzkie życie. Jej wyniku nie jest w stanie przewidzieć nawet przyglądający się podmiot:
„Prostą drogą stateczne zwykły chodzić rochy;
Raz w prawo, drugi w lewo skacze rycerz płochy;
Księża na krzyż; latają wszędzie wściekłe baby;
Król tylko o jeden krok dokoła, chybaby,
Co się więc trafia, że mu kto z bliska w nos dmuchnie,
Uchyliwszy powagi, przeskoczy do kuchnie:
Znośniejszy dym niżli strach. Mieszają się pieszy,
Ale cóż, dalej kroku żaden nie pospieszy.
W tej ci i świat, i ludzie położeni mierze,
Stąd śmierć i żywot wiecznie oboje swych bierze”.

Przesłanie wiersza jest jednoznaczne i nie budzi trudności w odczytaniu – człowiek jest niczym szachowa figura, jest pionkiem, gra toczy się o jego życie, nieustannie prowadzą ją Bóg i Szatan. Ważne jest, aby w finale gry stać na białym polu, czyli zakończyć swój ziemski żywot rozgrzeszonym, z czystym sumieniem i odpokutowanymi winami:
„Bóg z nieba spektatorem oraz tej gry sędzią,
Własne sumnienie świadkiem; kto upadnie piędzią
Z niechcenia, ratować go święty anioł zdole,
Ale kto się na czarne gwałtem ciągnie pole,
Kto śmierci w garło lezie, nie chce powstać z grzechu,
Wiecznie ginie (...)”.

Powyższy fragment, zainspirowany z pewnością nauką płynącą z „Pisma Świętego”, wprowadza motyw wolnej woli. Wyposażony w nią od chwili narodzin człowiek, choć jest tylko pionkiem, może jednak wpływać na kolejne ruchy na planszy. Zwycięży tylko wtedy, gdy będzie aktywny, a nie biernie czekał na kolejny ruch.

strona: 1 2

Zobacz inne artykuły:

Morsztyn Jan Andrzej

Niestatek (Oczy są ogień…) - interpretacja i analiza
Do trupa. Sonet - interpretacja i analiza
Cuda miłości. Sonet - interpretacja i analiza
Niestatek (Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni...) - interpretacja i analiza

Naborowski Daniel

Na oczy królewny angielskiej - interpretacja i analiza
Krótkość żywota - interpretacja i analiza
Krótkość żywota - wiadomosci wstępne
Róża - interpretacja i analiza
Róża - wiadomości wstępne

Potocki Wacław

Człowiek - interpretacja i analiza
Człowiek – igrzysko Boże - interpretacja i analiza
Veto albo nie pozwalam - interpretacja i analiza
Veto albo nie pozwalam - geneza

Inne

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies