Czas i miejsce akcji, narracja „Zbrodni i kary”
Wydarzenia „Zbrodni i kary” rozgrywają się w ciągu dziewięciu i pół dnia (bez Epilogu), w lipcu 1865 roku w Petersburgu (miasto w tej epoce literackiej stanowiło bardzo istotny element w kształtowaniu losów poszczególnych postaci; czasem było nawet głównym bohaterem, np. Paryż w „Ojcu Goriot” H. Balzaka czy Łódź w „Ziemi Obiecanej” W. Reymonta). W Epilogu przenosimy się z Rodionem i Sonią na Syberię.Czas w powieści
W powieści wnikliwy czytelnik dopatrzy się odnośników czasowych:
Idea przestępstwa kiełkuje w głowie Raskolnikowa pół roku przed t... więcej
Konstrukcja czasoprzestrzenna „Zbrodni i kary”
W powieści jest bardzo dużo opisów przestrzeni (drobiazgowość w takiej kwestii to cecha realizmu – patrz Realizm w powieści). Dominują przestrzenie zamknięte, czyli mieszkania, pokoje, szynki, ale także te o charakterze otwartym - podwórza czy ulice.Dostojewski połączył w jedno osobowość bohatera oraz cechy jego charakteru z przestrzenią, w której żyje. Pokoje, mieszkania i domy określają stan majątkowy postaci, dużo mówią o ich stosunku do życia, do świata.
Główny bohater mieszka w nędznym, przygnębiającym pokoju:
„Jego izdebka mieściła się tuż po... więcej
Struktura i kompozycja „Zbrodni i kary”
„Zbrodnia i kara” to powieść jednotomowa podzielona na sześć części oraz epilog, łącznie składa się z około pięciuset stron (zależnie od wydania).Część pierwsza: ukazanie biedy głównego bohatera, o planach którego dowiadujemy się z jego wewnętrznego monologu; przedstawienie losów rodziny Marmieładowów, a zwłaszcza osiemnastoletniej córki głowy rodziny, która utrzymuje ojca-alkoholika, znerwicowaną macochę i troje rodzeństwa, zajmując się nierządem; sen Raskolnikowa o maltretowaniu konia; szczegółowo opisana scena podwójnego zabójstwa i ucieczka z miejsca zbrodni; cały c... więcej
Ideowa koncepcja „Zbrodni i kary”
Fiodor Dostojewski w swej powieści zbliżył się do naturalizmu i realizmu.Jako jeden z pierwszych pisarzy tego formatu uczynił bohaterem człowieka nękanego biedą (rodzina Marmieładowa, Raskolnikow). Z naturalistyczną dokładnością przybliżył czytelnikowi realia egzystencji ludzi z marginesu społecznego, nie potrafiących zmienić swej sytuacji (b y ł y urzędnik Marmieładow oddaje się pijaństwu, b y ł a cnotliwa dziewczyna wpada w szpony prostytucji; wszystko to dzieje się w przygnębiających przestrzeniach szarych pokoi czy zadymionych, dusznych ulic Petersburga, w najcieplejszym miesiącu roku &#... więcej
Filozofia w „Zbrodni i karze”
Filozofia ujawnia się głównie w poglądach Rodiona Raskolnikowa, który przedstawia swój światopogląd we fragmencie dotyczącym omawiania artykułu jego autorstwa.Różne aspekty jego postrzegania świata:
- radykalizm społeczny, czyli dopuszczanie wszystkich środków do osiągnięcia zamierzonego celu;
- religia jako czynnik hamujący postęp nauki i dający podstawę feudalnym instytucjom stosunkom społecznym;
- wpływ anarchizmu Bakunina, czyli nieograniczona wolność jednostki;
rewolucja społeczna, której celem jest zniesienie ucisku społecznego władzy państwowej;
- racj... więcej
Religia w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego
Religia w powieści to miedzy innymi konfrontacja poglądów ateistycznych (Raskolnikow) z chrześcijańskimi (Sonia, Marmieładow, Lizawieta), czego przykładem jest fragment rozmowy dwójki głównych bohaterów:„ – A co będzie, jeżeli jeszcze za życia Katarzyny Iwanowny pani zachoruje? (…)
- (…) to niemożliwe! – i twarz Soni wykrzywiła straszna trwoga.
- Czemu niemożliwe? – ciągnął Raskolnikow z cierpkim uśmiechem. – Jakąż to pani ma asekurację? A wtedy co się z nimi [jej macochą i rodzeństwem] stanie? Całą gromadą wyjdą na ulicę, ona będzie kaszle... więcej
Realizm w „Zbrodni i karze”
Powieść realistyczna, będąca pomysłem Balzaka, to:1.Poetyka szczegółu – drobiazgowe opisy pomieszczeń (opis pokoju prostytutki Soni: „W całym tym dużym pokoju prawie nie było sprzętów. W kącie na prawo mieściło się łóżko; obok niego, bliżej drzwi krzesło oraz kuchenny stół, dwa plecione fotele i komoda z surowego drzew. Żółtawe, odrapane i zasmolone tapety poczerniały we wszystkich załomkach; sadź w zimie bywało tu wilgotno i zimno. Bieda biła w oczy”), postaci (opis wyglądu pijaka Marmieładowa: „Był to człowiek już po pięćdziesiątce, średni... więcej
Psychologizm w „Zbrodni i karze”
Teodor Parnicki nazwał Dostojewskiego „(…) ojcem nowoczesnej analizy psychologicznej”. Powieść Rosjanina jest przykładem dziewiętnastowiecznej powieści psychologicznej.Pisarz dokonał w niej szczegółowej analizy psychiki człowieka uważającego się za jednostkę wybitną i dającą sobie prawo do zbrodni w imię ogólnego dobra społecznego (Raskolnikow ujawnił swoje tezy w artykule „O zbrodni” opublikowanym na łamach „Słowa Periodycznego”).
Bohatera poznajemy w chwili, gdy od miesiąca szczegółowo planuje zabójstwo nieuczciwej lichwiarki, chodzi ... więcej
Sny w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego
Powieść jest pełna szczegółowo opisanych snów, najczęściej głównego bohatera (sen o koniu, sny w chorobie i gorączce po zbrodni, sen w syberyjskiej lecznicy). Raz śni także alter ego Raskolnikowa - Swidrygajłow (lubieżny sen o dziewczynce, którą przygarnął w noc przed swym samobójstwem).Najbardziej bogaty w symbole jest sen Raskolnikowa, w którym jako siedmioletni chłopiec jest mimowolnym świadkiem zakatowania starej kobyłki przez jej zwyrodniałego właściciela, chłopa Mikołkę (poprzedza on brutalne zabójstwo lichwiarki i jej siostry). To jeden z najsłynniejszych snów w literaturze świato... więcej
Petersburg w „Zbrodni i karze”
Petersburg w powieści przedstawiony jest jako dziecko XIX-wiecznych praw kapitalizmu, miasto ofiar niezdolnych do walki o przetrwanie, wśród których na plan pierwszy wysuwają się nędzarze (rodzina Marmieładowów), pijacy (Marmieładow), prostytutki (Sonia), a także łotrzy i cwaniacy wykorzystujący innych (Łużyn, lichwiarka), miasto pożerające jednostki wybitne (takim mianem określał siebie Raskolnikow).Przechadzając się wraz z głównym bohaterem nędznymi ulicami Petersburga - przedsionka piekła, oglądamy brudne ulice, stare i ponure budynki z ciasnymi i ciemnymi mieszkaniami, szynki ... więcej
Polifoniczność „Zbrodni i kary”
Polifonia to termin zaczerpnięty z języka greckiego, oznaczający wielogłosowość. Występuje w technice kompozytorskiej polegającej na łączeniu w jedną całość muzyczną kilku jednocześnie brzmiących samodzielnych melodii. Do literatury pojęcie to wprowadził Bachtin, według którego polifoniczność to dialog w obrębie jednej wypowiedzi bohatera.W „Zbrodni i karze” przykładów polifoniczności jest mnóstwo. Występują w rozważaniach, wewnętrznych dialogach i monologach głównego bohatera. Raskolnikow sprzecza się z samym sobą, odpowiada na zadane sobie samemu pytania... więcej
Ponadczasowość „Zbrodni i kary” Fiodora Dostojewskiego i wpływ na kulturę
Oto kilka aspektów nowatorstwa pisarza, który zastosował wiele nowatorskich zabiegów kompozycyjnych, rozwiązań artystycznych:- Wprowadził do literatury nowy typ bohatera: rozdartego między racjami rozumu a wiarą, o skomplikowanej osobowości, targanego przez demony snu i jawy.
- Odkrywał motywy działania człowieka.
- W powieści dokonał szczegółowej analizy psychologicznej Raskolnikowa, czym zyskał sobie miano „ojca” tego gatunku.
- Urozmaicił warstwę artystyczną wprowadzeniem polifonii, czyli wielogłosowości w obrębie wypowiedzi jednej osoby.
- Pokaza... więcej
Najważniejsze cytaty - „Zbrodnia i kara”
Do jakiej podłości zdolne jest moje serce!Ja bym tę starą babę zabił i obrabował, i bądź pewien, że zrobiłbym to bez najmniejszych wyrzutów sumienia. [...] Zabij ją i weź jej pieniądze, z tym że następnie z ich pomocą poświecisz się służbie dla całej ludzkości.
Krew buchnęła jak z wywróconej szklanki.
Za jedno życie – tysiąc żywotów uratowanych od gnicia i rozkładu. Jedna śmierć w zamian za sto żywotów – przecież to prosty rachunek!
Ludzie, podług prawa przyrody, dzielą się ogólnie na dwie klasy: na klasę ludzi niższych, będących, że tak powiem, materiałem, który służy... więcej
Bibliografia
1.Brzoza H., Dostojewski – myśl a forma, Łódź 19842.Burt D., 100 najwybitniejszych pisarzy wszech czasów, Warszawa 2001.
3.Dostojewska A., Mój biedny Fiedia. Dziennik, przeł. R. Przybylski, Warszawa 1971.
4.Dostojewska A., Wspomnienia, przeł. Z. Podgórzec Warszawa 1988.
5.Górniak D., Miasto [w:] „Matura pisemna i ustna 2003”, Warszawa 2003.
6.Kułakowska D., Dostojewski, Wrocław 1987.
7.Kułakowska D., Dostojewski, dialektyka niewiary, Warszawa 1981.
8.Przybylski R., Dostojewski i „przeklęte problemy. Od „Biednych ludzi” do R... więcej
kontakt | polityka cookies