Czysta Forma Witkacego
Nowe formy w malarstwie i wynikającego z tego nieporozumienia, Szkice estetyczne, Teatr. Wstęp do teorii Czystej Formy w teatrze w tych trzech dziełach Witkiewicz zawarł swoje poglądy na temat sztuki. Czytamy w nich, iż artysta dokonał podziału sztuk na jednorodne (muzyka, malarstwo) oraz złożone (teatr, poezja). Na uwagę zasługuje fakt, iż Witkacy nie uważał powieści za sztukę, a za nośnik informacji. Chociaż sam był autorem czterech głośnych powieści to wypowiadał się o tym gatunku literackim w następujący sposób: „Powieść, jako rzecz przeznaczona do cichego czytania, a nie d... więcejGeneza „Szewców”
Witkacy pisanie swego ostatniego zachowanego w całości dramatu, uważanego jednocześnie za jego najlepszą, najpełniejszą i najdojrzalszą sztukę – rozpoczął w 1927 roku, gdy zakończył powieść „Pożegnanie jesieni” oraz zajmował się „Nienasyceniem” i „Jedynym wyjściem”, gdy sukces odniosła sztuka „Persa Zwierżontkowska” wystawiona na deskach Teatru Miejskiego w Łodzi.Prace nad dziełem zajęły mu aż siedem lat. W kronice życia i twórczości Witkacego czytamy po rokiem 1934 następujący wpis: „8 marca ukończ... więcej
Interpretacja tytułu „Szewców”
Witkacy nadawał swym dziełom niecodzienne tytuły, dając przy tym ujście swym fantazjom i chęci prowokacji („Tumor Mózgowicz”, „Metafizyka dwugłowego cielęcia”) czy też, przerabiając tytuły utworów swych kolegów – dowód poczucia humoru („W małym dworku” zamiast „W małym domku” Tadeusza Rittnera czy „Nowe Wyzwolenie” zamiast „Wyzwolenie” Stanisława Wyspiańskiego).W przypadku tytułu omawianego dramatu - Szewcy (a dokładniej Szewcy. Naukowa sztuka ze „śpiewkami” w trzech ... więcej
Czas i miejsce akcji „Szewców”
Miejsce i czas akcji dramatu nie są ściśle sprecyzowane. Badacze utworu przyjęli, że historia rozgrywa się w czasie współczesnym autorowi, czyli w I połowie XX wieku. Przyczyniło się do tego umieszczenie w tekście pewnych wskazówek: autentycznych postaci, żyjących w tamtym czasie.W pierwszym akcie dramatu Sajetan Tempe wspomina postaci kompozytora Karola Szymanowskiego oraz niemieckiego filozofa Hansa Corneliusa (Witkacy korespondował z nim regularnie w latach trzydziestych), a w trzecim Gnębon Puczymorda przywołuje postać poety Juliana Tuwima: „Taki Tuwim nieboszczyk to się za... więcej
Struktura i kompozycja „Szewców”
Groteskowy dramat Witkacego Szewcy to utwór o przejrzystej, uporządkowanej konstrukcji, acz niezwykle złożony i bogaty w swojej formie. Mimo tego od początku zaskakuje złożonością nastrojów i kategorii estetycznych, jest tak oryginalny w formie, że wymyka się próbom klasyfikacji i porównań.Dramat zbudowany jest z trzech aktów, bez podziału na sceny. Tekst właściwy utworu został poprzedzony listą występujących w nim osób, które scharakteryzowano w kilku słowach (wiek, wygląd, strój, nazwisko, zajmowana funkcja, zawód), na przykład „bardzo przystojne, morowe, młode szewskie chłopy... więcej
Język „Szewców” Witkacego
Szewcy, podobnie jak inne utwory dramatyczne, Witkacy stworzył z dbałością o każde słowo, ponieważ był zdania, że język jest tworzywem, z którym należy eksperymentować. Lech Sokół w książce Groteska w teatrze Stanisława Ignacego Witkiewicza, na którego powołuje się Lesław Eustachiewicz, podkreślił, że w tym dramacie „najdoskonalej został ukształtowany absurd w języku Witkacego, przy czym najostrzejsze efekty występują w neologizmach, przekleństwach i zwrotach pseudonaukowych”.Witkacy w omawianym tekście nie szczędził licznych neologizmów zadziwiających sensem ... więcej
Nuda i Nienasycenie w „Szewcach”
Stefan Szuman dostrzegł, iż Szewcy poruszają problemy Nudy i Nienasycenia, tak typowe dla twórczości Witkacego. Nuda jest w utworze zarysowana wyraźnie. Początkowo Szewcy, wykonując swoją pracę czują się nią znużeni, dlatego pragną odmiany, rewolucji. Gdy trafiają do więzienia okazuje się, iż jeszcze większą męczarnią jest dla nich „przymusowa bezrobotność”. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy rzemieślnicy dochodzą wreszcie do tak upragnionej władzy. Nie wiedzą, co mają robić, dlatego trwają w monotonni, nie podejmują żadnych konstruktywnych działań. Na domiar tego Wi... więcejProblematyka „Szewców”
Chociaż Witkacy sam uważał, iż sztukę należy odpolityczniać: „Wbrew twierdzeniom realistów teatr jest teoretycznie (i bywał faktycznie w pewnych swych rzadkich przejawach) sztuką czystą i nie trzeba go gwałtem ani dla kwestii społecznych, ani dla kwestii ról jako takich zaprzepaszczać”, to jednak w Szewcach skoncentrował się w znacznej mierze na kwestiach politycznych i społecznych właśnie.Problematykę dramatu Witkacego trafnie określił Wojciech Rzehak: „Jak w soczewce skupiają się tu wszystkie obsesyjne lęki i kompleksy Witkacego: przeczucie nachodzącej zagład... więcej
Obraz rewolucji w „Szewcach” Witkacego
W Szewcach zmierzył się Witkacy z problemem rewolucji. Przewrót polityczny w dramacie został ukazany w sposób groteskowy i zdeformowany, ale przez to jeszcze bardziej przerażający. Dramat można odczytywać jako przegląd ustrojów i reżimów sprawowania władzy, pomiędzy którymi zmiany dokonywane są na drodze rewolucji. Witkacy w bardzo trafny sposób wskazał na uniwersalne prawidłowości, które można zaobserwować przy niemal każdym przewrocie społecznym czy politycznym.Po pierwsze rewolucja w konsekwencji niemal zawsze pociąga za sobą jeszcze bardziej gwałtowną i krwawą kontrre... więcej
Krytyka ustrojów politycznych w „Szewcach” Witkacego
Szewców można odczytać jako przegląd ustrojów i reżimów sprawowania władzy. Profesor Stefan Szuman, któremu Witkacy zadedykował dramat, napisał: „Szewcy są dramatem ludzkości poszukującej daremnie prawdziwej idei, idei zbawczej oraz ustroju społecznego, w którym by się ona w sposób właściwy i ostateczny zrealizowała. W tym dramacie ustrój społeczny zmienia się w każdym akcie – po dokonaniu się przewrotu. W każdym z nich na nowo i na innych podstawach rodzi się niezadowolenie z istniejącego stanu rzeczy”.Już na początku pierwszego aktu Witkacy wskazał na najwię... więcej
Problematyka władzy w „Szewcach” Witkacego
Ważnym problemem Szewców jest zagadnienie władzy. Jest ona najwyższą wartością dla głównych bohaterów dramatu i każdy z nich dąży do jej posiadania. Witkacy ukazał władzę polityczną jako deprawującą i demoralizującą. Widać to na przykładzie Scurv’ego i Czeladników. Pierwszy po wprowadzeniu systemu faszystowskiego stał się gnębicielem więźniów. Drudzy szybko zapomnieli o wielkich ideach, które mieli zamiar wprowadzić po przejęciu sterów w państwie, a zamiast tego oddawali się uciechom i przywilejom, jakie niosły ze sobą wysokie stanowiska. W imię obrony posiadanej władzy byli on... więcejMotywy literackie obecne w „Szewcach”
Motyw rewolucjiPrzewrót polityczny w dramacie został ukazany w sposób groteskowy i zdeformowany, ale przez to jeszcze bardziej przerażający. Witkacy w bardzo trafny sposób wskazał na uniwersalne prawidłowości, które można zaobserwować przy niemal każdym przewrocie społecznym czy politycznym. Po pierwsze rewolucja w konsekwencji niemal zawsze pociąga za sobą jeszcze bardziej gwałtowną i krwawą kontrrewolucję. W Szewcach widać to za każdym razem, gdy dochodzi do zamiany władzy. Im bliżej końca dramatu, tym rewolty są coraz bardziej brutalne.
Kolejnym bardzo ważnym prawidłem wskazan... więcej
Bibliografia
1. "Witkacy" Anny Micińskiej - książką października, [w:] „Słowo Powszechne” 1991, nr 241, s. 6.2. (JS): Witkacy instant? [w:] „Gazeta Wyborcza” 1994, nr 151, s. 11.
3. (km): Witkacy [w:] „Magazyn Wileński” 1993, nr 17, s. 14-15.
4. (miw): Film i Witkacy [w:] „Ekran” 1990, nr 20, s. 4.
5. (ol.): Gdzie spoczywa Witkacy? [w:] „Gazeta Wyborcza” 1994, nr 221, s. 11.
6. [Baczewska Anna] (bacz): Witkacy dotarł do Rosji [w:] „Życie Warszawy” 1990, nr 218, s. 7.
7. [Baczewska Anna] (bacz): Witkacy dotarł do Rosj... więcej
Najważniejsze cytaty „Szewców”
Akt I.Opinia Sajetana na temat bezsensu własnej pracy:
„Hej! Hej! Kuj podeszwy! Kuj podeszwy! Skręcaj twardą skórę, łam sobie palce! A, do diabła - nie będziemy gadać niepotrzebnych rzeczy!”.
Sajetan o swojej warstwie społecznej:
„Nawóz jesteśmy, jako ci dawni królowie i inteligencja w stosunku do totemowego klanu - nawóz!”.
Diagnoza społeczna według majstra szewskiego:
„Już wszystko tak zbrzydło na tym świecie, że więcej o niczym gadać nie warto. Kona ona ludzkość pod gniotem cielska gnijącego, złośliwego nowotwora kapitału, na któ... więcej
Sceniczne dzieje „Szewców” dawniej i dziś
Dawniej…O scenicznych dziejach dramatu w XX wieku traktuje rozdział opracowania „Szewców”, autorstwa Lesława Eustachiewicz (strony 87-95). Niniejszy artykuł jest krótkim streszczeniem informacji w nim zawartych. Osoby zainteresowane tematem odsyłam do lektury opracowania.
Gdy w 1935 roku, czyli w rok po napisaniu Szewców, w eksperymentalnym teatrze studenckim Awanscena wystawiono dramat Stanisława Ignacego Witkiewicza Straszliwy wychowawca – kilkanaście dni później Kazimierz Czachowski napisał w „Gazecie Polskiej”: „Środki i siły... więcej
kontakt | polityka cookies