JesteÅ› w: Ostatni dzwonek -> Szewcy
Groteskowy dramat Witkacego Szewcy to utwór o przejrzystej, uporządkowanej konstrukcji, acz niezwykle złożony i bogaty w swojej formie. Mimo tego od początku zaskakuje złożonością nastrojów i kategorii estetycznych, jest tak oryginalny w formie, że wymyka się próbom klasyfikacji i porównań.
Dramat zbudowany jest z trzech aktów, bez podziaÅ‚u na sceny. Tekst wÅ‚aÅ›ciwy utworu zostaÅ‚ poprzedzony listÄ… wystÄ™pujÄ…cych w nim osób, które scharakteryzowano w kilku sÅ‚owach (wiek, wyglÄ…d, strój, nazwisko, zajmowana funkcja, zawód), na przykÅ‚ad „bardzo przystojne, morowe, mÅ‚ode szewskie chÅ‚opy”. NajwiÄ™cej miejsca autor poÅ›wiÄ™ciÅ‚ postaci Roberta Scurv’ego, nie szczÄ™dzÄ…c mu ironicznych i uszczypliwych uwag. Czytamy na przykÅ‚ad na poczÄ…tku, że Prokurator to: „twarz szeroka, zrobiona jakby z czerwonego salcesonu, w którym tkwiÄ… inkrustowane, bÅ‚Ä™kitne jak guziki od majtek oczy. SzczÄ™ki szerokie - pogryzÅ‚yby na proszek (zdawaÅ‚oby siÄ™) kawaÅ‚ek granitu. Strój żakietowy, melonik. Laska ze zÅ‚otÄ… gaÅ‚kÄ… (tres démodé)”.
Witkacy zawsze przywiązywał dużą wagę do szczegółowych didaskaliów, sugerujących intencje autorskie reżyserowi, scenografowi czy aktorom.
Każdy akt rozpoczyna tekst poboczny (didaskalia). Autor szczegółowo okreÅ›liÅ‚ w nim wyglÄ…d pomieszczenia, dochodzÄ…ce odgÅ‚osy oraz wymieniÅ‚ postaci inaugurujÄ…ce danÄ… część utworu. Te fragmenty stanowiÄ… najobszerniejsze didaskalia. Drobiazgowo opisujÄ… to, czego nie można wyrazić w partiach dialogowych. Po zamachu na Sajetana czytamy: „Dostaje w Å‚eb siekierÄ… od I Czeladnika i wali siÄ™ z wyciem na ziemiÄ™... Czeladnicy i Księżna ukÅ‚adajÄ… go na worze baranim (jak w izbie Lordów), co leżaÅ‚ od poczÄ…tku na pierwszym planie, czort wie po co. CzyniÄ… to, aby Sajetan mógÅ‚ swobodnie siÄ™ przed Å›mierciÄ… wygadać. Przed nim na stoliczku (który też tam staÅ‚) leży dychajÄ…ce serce na tacy”.
Didaskalia okreÅ›lajÄ… przestrzeÅ„ utworu. Czytelnik dowiaduje siÄ™ z nich, że warsztat szewski „może być dowolnie fantastycznie urzÄ…dzony”, że mieÅ›ci siÄ™ na tle „dalekiego krajobrazu”, gdzieÅ› „wysoko ponad dolinÄ… w gÅ‚Ä™bi, jakby na górach wysokich byÅ‚ postawiony”, a w wiezieniu urzÄ…dzono „salÄ™ przymusowej bezrobotnoÅ›ci”.
Cechami kompozycji i struktury omawianego dzieÅ‚a sÄ… współistniejÄ…ce i przeplatajÄ…ce siÄ™ tragizm, komizm, groteska. Nie bez przyczyny sztuka nazywana jest przecież dramatem różnorodnoÅ›ci, a nawet sprzecznoÅ›ci formalnych i ideowych.Struktura i kompozycja „Szewców”
Autor: Karolina MarlêgaGroteskowy dramat Witkacego Szewcy to utwór o przejrzystej, uporzÄ…dkowanej konstrukcji, acz niezwykle zÅ‚ożony i bogaty w swojej formie. Mimo tego od poczÄ…tku zaskakuje zÅ‚ożonoÅ›ciÄ… nastrojów i kategorii estetycznych, jest tak oryginalny w formie, że wymyka siÄ™ próbom klasyfikacji i porównaÅ„.
Dramat zbudowany jest z trzech aktów, bez podziaÅ‚u na sceny. Tekst wÅ‚aÅ›ciwy utworu zostaÅ‚ poprzedzony listÄ… wystÄ™pujÄ…cych w nim osób, które scharakteryzowano w kilku sÅ‚owach (wiek, wyglÄ…d, strój, nazwisko, zajmowana funkcja, zawód), na przykÅ‚ad „bardzo przystojne, morowe, mÅ‚ode szewskie chÅ‚opy”. NajwiÄ™cej miejsca autor poÅ›wiÄ™ciÅ‚ postaci Roberta Scurv’ego, nie szczÄ™dzÄ…c mu ironicznych i uszczypliwych uwag. Czytamy na przykÅ‚ad na poczÄ…tku, że Prokurator to: „twarz szeroka, zrobiona jakby z czerwonego salcesonu, w którym tkwiÄ… inkrustowane, bÅ‚Ä™kitne jak guziki od majtek oczy. SzczÄ™ki szerokie - pogryzÅ‚yby na proszek (zdawaÅ‚oby siÄ™) kawaÅ‚ek granitu. Strój żakietowy, melonik. Laska ze zÅ‚otÄ… gaÅ‚kÄ… (tres démodé)”.
Witkacy zawsze przywiązywał dużą wagę do szczegółowych didaskaliów, sugerujących intencje autorskie reżyserowi, scenografowi czy aktorom.
Każdy akt rozpoczyna tekst poboczny (didaskalia). Autor szczegółowo okreÅ›liÅ‚ w nim wyglÄ…d pomieszczenia, dochodzÄ…ce odgÅ‚osy oraz wymieniÅ‚ postaci inaugurujÄ…ce danÄ… część utworu. Te fragmenty stanowiÄ… najobszerniejsze didaskalia. Drobiazgowo opisujÄ… to, czego nie można wyrazić w partiach dialogowych. Po zamachu na Sajetana czytamy: „Dostaje w Å‚eb siekierÄ… od I Czeladnika i wali siÄ™ z wyciem na ziemiÄ™... Czeladnicy i Księżna ukÅ‚adajÄ… go na worze baranim (jak w izbie Lordów), co leżaÅ‚ od poczÄ…tku na pierwszym planie, czort wie po co. CzyniÄ… to, aby Sajetan mógÅ‚ swobodnie siÄ™ przed Å›mierciÄ… wygadać. Przed nim na stoliczku (który też tam staÅ‚) leży dychajÄ…ce serce na tacy”.
Didaskalia okreÅ›lajÄ… przestrzeÅ„ utworu. Czytelnik dowiaduje siÄ™ z nich, że warsztat szewski „może być dowolnie fantastycznie urzÄ…dzony”, że mieÅ›ci siÄ™ na tle „dalekiego krajobrazu”, gdzieÅ› „wysoko ponad dolinÄ… w gÅ‚Ä™bi, jakby na górach wysokich byÅ‚ postawiony”, a w wiezieniu urzÄ…dzono „salÄ™ przymusowej bezrobotnoÅ›ci”.
LesÅ‚aw Eustachiewicz, zgadzajÄ…c siÄ™ ze stanowiskiem MichaÅ‚a GÅ‚owiÅ„skiego, stwierdza, że: „Witkacy posÅ‚uguje siÄ™ stylem burleski, czyli tego rodzaju formy komicznej, która o wydarzeniach poważnych mówi stylem wulgarnym”, po czym uzupeÅ‚nia swÄ… wypowiedź informacjÄ…, że w taki sposób Rabelais napisaÅ‚ swoje sÅ‚ynne renesansowe dzieÅ‚o krytykujÄ…ce ówczesnÄ… rzeczywistość spoÅ‚eczno-politycznÄ…. Autor opracowania dzieÅ‚a Witkacego zwróciÅ‚ także uwagÄ™ na „system trójkowy”, charakterystyczny dla techniki autora „Szewców”. Chodzi o to, że w utworze wystÄ™puje trzech szewców, trzy klasy spoÅ‚eczne, trzy ideologie polityczne, rewolucje i akty!
Trójkowość kompozycji i struktury dramatu jest w pewnym stopniu cechÄ… magicznÄ…. Daniel Gerould, autor pozycji Egzotyczność u Witkacego, także doszukaÅ‚ siÄ™ w dziele innych elementów „niezwykÅ‚ych”. WyliczyÅ‚ fragmenty, w których pada sÅ‚owo „magia” oraz nadaÅ‚ im odpowiedniÄ… funkcjÄ™: „W I akcie Szewców Scurvy mówi, że „jeszcze nie wygasÅ‚a magiczna wartość słów” i że „zbawi Å›wiat jednym magicznym sÅ‚owem”. Witkacowskie postacie nie ustajÄ… w poszukiwaniu siÅ‚y, dziÄ™ki której bÄ™dÄ… mogÅ‚y narzucić innym swoje poglÄ…dy na temat samych siebie i Å›wiata. UsiÅ‚ujÄ… tego dokonać różnymi Å›rodkami – za pomocÄ… seksu, pieniÄ™dzy, wiedzy, filozoficznej dysputy – i te wÅ‚aÅ›nie Å›rodki nabierajÄ… cech magii majÄ…cej zdolność hipnotyzowania i ujarzmiania innych. SiÅ‚a kierowania innymi leży przede wszystkim w „magicznej wartoÅ›ci słów”, słów, którym towarzyszÄ… gesty i zaklÄ™cia”.
strona: 1 2
Szybki test:
Złota siekiera jest aluzją do:a) złotego miecza Damoklesa
b) złotego sztyletu
c) złotego runa
d) złotego rogu
RozwiÄ…zanie
Trójkowość kompozycji i struktury dramatu jest w pewnym stopniu cechą:
a) cyklicznÄ…
b) magicznÄ…
c) beletrystycznÄ…
d) matematycznÄ…
RozwiÄ…zanie
Dramat Witkacego składa się z:
a) trzech aktów, podzielonych na równą ilość scen
b) trzech aktów, podzielonych na nierówną ilość scen
c) trzech aktów, podzielonych na „podakty”
d) trzech aktów, bez podziału na sceny
RozwiÄ…zanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies