Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Szewcy
Szewcy, podobnie jak inne utwory dramatyczne, Witkacy stworzył z dbałością o każde słowo, ponieważ był zdania, że język jest tworzywem, z którym należy eksperymentować. Lech Sokół w książce Groteska w teatrze Stanisława Ignacego Witkiewicza, na którego powołuje się Lesław Eustachiewicz, podkreślił, że w tym dramacie „najdoskonalej został ukształtowany absurd w języku Witkacego, przy czym najostrzejsze efekty występują w neologizmach, przekleństwach i zwrotach pseudonaukowych”.
Witkacy w omawianym tekście nie szczędził licznych neologizmów zadziwiających sensem czy wymyślnych wulgaryzmów, urozmaicił utwór połączeniem odległych stylów. Na przykład w I akcie bohaterowie mówią językiem nizin społecznych, przeplatanym rozważaniami natury filozoficznej sformułowanymi w stylu naukowym. Gdy z kolei pojawia się Księżna - uosobienie wdzięku i wyuzdania, kobieta intrygująca i podniecająca - dyskusja naszpikowana jest wulgaryzmami i językiem „naukowym”. Tak zwraca się do kobiety I Czeladnik: „Tylko bez blagi, jasna pani. Instytucje som wyrazem najwyższych dążeń, z nich się wykonstruowujom - a jak tej funkcji nie spełniajom, to wont z nimi - rozumiesz, jasna landrygo? (…)Cichojcie - niech ta ścierwa, guano jej ciotka, wypowie się raz do końca. (…)To ci sturba, psia ją cholera w suszą by ją wlan! (…)Roztrajkotała się, psia ją jucha mierzi, jak ostatnia bamflondryga. W mordę ją, w tę anielską kufę raz by zajechać, a potem niech się dzieje to, co chce”.
Język dramatów Witkacego spełnia wiele funkcji. Nie dość, że jest ważnym elementem budowania groteski, przesycony wulgaryzmami jest pierwszym zewnętrznym objawem utraty zasad, to jeszcze jest narzędziem, za pomocą którego Witkacy charakteryzuje osoby i ocenia kolejne ustroje, zmieniające się w każdym akcie. Postaci dramatu posługują się innym słownictwem, które staje się elementem różnicującym. Gdy na przykład Księżna pojawia się na scenie w II akcie przynosząc sprawunki, mówi językiem pełnym kokieterii i zdrobnień. Nakarmiwszy Scurv’ego pigułkami powodującymi „nieskończoną wytrzymałość erotyczną”, zapewnia: „Będę jadła móżdżek pański posypany bułeczką najwyrafinowańszej męki”. Z kolei inny bohater – Sajetan, używa elementów różnych stylów, w zależności od sytuacji, w jakiej się znajduje lub od roli, jaką akurat pełnił. Gdy po objęciu władzy cierpiał z powodu braku idei, mówił językiem gwarowym, a gdy na przykład rozprawiał o filozofii - posługiwał się wyszukanym słownictwem, w którym mieszały się naukowe terminy, przekleństwa i wyrazy wzruszenia.
Magdalena Nowotny-Szybistowa, autorka książki o języku dramatu Witkacego Osobliwości leksykalne w języku Stanisława Ignacego Witkiewicza, zwracając uwagę na innowacyjność, nową markę eksperymentalnego, mistrzowskiego języka pisarza, pisze: „[...] zaprezentował on czytelnikom oprócz treści ideowych także własną wizję języka artystycznego, własną filozofię języka, co przejawiło się zarówno przedmiotowo w tworzeniu neologizmów, neofrazeologizmów, jak również podmiotowo w wyrażanych wprost do czytelnika sądach o języku wkomponowanych w narrację powieściową czy dialog dramatyczny”. Język „Szewców” Witkacego
Szewcy, podobnie jak inne utwory dramatyczne, Witkacy stworzył z dbałością o każde słowo, ponieważ był zdania, że język jest tworzywem, z którym należy eksperymentować. Lech Sokół w książce Groteska w teatrze Stanisława Ignacego Witkiewicza, na którego powołuje się Lesław Eustachiewicz, podkreślił, że w tym dramacie „najdoskonalej został ukształtowany absurd w języku Witkacego, przy czym najostrzejsze efekty występują w neologizmach, przekleństwach i zwrotach pseudonaukowych”.
Witkacy w omawianym tekście nie szczędził licznych neologizmów zadziwiających sensem czy wymyślnych wulgaryzmów, urozmaicił utwór połączeniem odległych stylów. Na przykład w I akcie bohaterowie mówią językiem nizin społecznych, przeplatanym rozważaniami natury filozoficznej sformułowanymi w stylu naukowym. Gdy z kolei pojawia się Księżna - uosobienie wdzięku i wyuzdania, kobieta intrygująca i podniecająca - dyskusja naszpikowana jest wulgaryzmami i językiem „naukowym”. Tak zwraca się do kobiety I Czeladnik: „Tylko bez blagi, jasna pani. Instytucje som wyrazem najwyższych dążeń, z nich się wykonstruowujom - a jak tej funkcji nie spełniajom, to wont z nimi - rozumiesz, jasna landrygo? (…)Cichojcie - niech ta ścierwa, guano jej ciotka, wypowie się raz do końca. (…)To ci sturba, psia ją cholera w suszą by ją wlan! (…)Roztrajkotała się, psia ją jucha mierzi, jak ostatnia bamflondryga. W mordę ją, w tę anielską kufę raz by zajechać, a potem niech się dzieje to, co chce”.
Język dramatów Witkacego spełnia wiele funkcji. Nie dość, że jest ważnym elementem budowania groteski, przesycony wulgaryzmami jest pierwszym zewnętrznym objawem utraty zasad, to jeszcze jest narzędziem, za pomocą którego Witkacy charakteryzuje osoby i ocenia kolejne ustroje, zmieniające się w każdym akcie. Postaci dramatu posługują się innym słownictwem, które staje się elementem różnicującym. Gdy na przykład Księżna pojawia się na scenie w II akcie przynosząc sprawunki, mówi językiem pełnym kokieterii i zdrobnień. Nakarmiwszy Scurv’ego pigułkami powodującymi „nieskończoną wytrzymałość erotyczną”, zapewnia: „Będę jadła móżdżek pański posypany bułeczką najwyrafinowańszej męki”. Z kolei inny bohater – Sajetan, używa elementów różnych stylów, w zależności od sytuacji, w jakiej się znajduje lub od roli, jaką akurat pełnił. Gdy po objęciu władzy cierpiał z powodu braku idei, mówił językiem gwarowym, a gdy na przykład rozprawiał o filozofii - posługiwał się wyszukanym słownictwem, w którym mieszały się naukowe terminy, przekleństwa i wyrazy wzruszenia.
Kolejną cechą języka Szewców jest spostrzeżenie, że Witkacy z upodobaniem posługiwał się skrótem myślowym, symbolem. Badacze jego twórczości za przykład potwierdzający tę tezę podają najczęściej wyraz „obrabiarka”, będący znakiem nowoczesności, sukcesów cywilizacji, w którym wyraża się zainteresowanie techniką. I Czeladnik tłumaczy: Problem maszyny zostawiliśmy chwilowo na boku: maszyna jest zbyt zbanalizowana – wiadomo wszystko – dorżnęli ją zaś futuryści – brrrrr... zimno się robi na sam dźwięk „obrabiarka!”.
Za pomocą języka Witkacy uwidaczniał także swój stosunek do dzieł literackich, powstałych w poprzednich epokach. Nie szczędził przy tym ironii i szyderczych uwag, na co dowodem jest stylizacja „śpiewek” na formę ludowych przyśpiewek. Gdy chłopi w krakowskich strojach domagali się dopuszczenia do decydowania o losie kraju, deklarowali zgodnie:
strona: 1 2
Szybki test:
Wyraz „obrabiarka” nie jest: ,a) znakiem sukcesów cywilizacji
b) znakiem nowoczesności
c) przejawem zainteresowania techniką
d) wyrazem zainteresowania autora murarką
Rozwiązanie
Najostrzejsze efekty absurdu w języku Witkacego nie występują w :
a) przekleństwach neologizmach
b) nazwiskach bohaterów
c) neologizmach
d) zwrotach pseudonaukowych
Rozwiązanie
Język dramatów Witkacego nie jest:
a) narzędziem, za pomocą którego Witkacy charakteryzuje osoby i ocenia kolejne ustroje
b) ważnym elementem budowania groteski
c) realizacją idei o powrocie do schematyzacji i konwencjonalności mowy
d) dzięki wulgaryzmom pierwszym zewnętrznym objawem utraty zasad
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies