Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Kamienie na szaniec
Powieść „Kamienie na szaniec”, opowiadającą o losie grupy harcerzy z 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej podczas II wojny światowej i podejmującą aktualną wówczas problematykę walki z okupantem, Aleksander Kamiński ukończył w 1943 roku (wydanie drugie dwa lata później). Utwór opatrzył pseudonimem Juliusz Górecki.
Historię niezwykłej przyjaźni trójki harcerzy: Tadeusza Zawadzkiego „Zośki”, Aleksego Dawidowskiego „Alka” i Jana Bytnara „Rudego” oraz ich odważnej walki z niemieckim agresorem pisarz zaczerpnął „z życia”. Sam już od pierwszych dni okupacji przeciwstawiał się niemieckiemu zwierzchnictwu i obcym funkcjonariuszom.
Pierwowzory harcerskich bohaterów istniały naprawdę. Kamiński poznał je w czasie działalności w zainicjowanej i dowodzonej przez siebie Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”. Słysząc wielokrotnie od swoich kolegów, między innym Floriana Marciniaka, naczelnika Szarych Szeregów, że dobrze byłoby, gdyby napisał książkę o codziennym życiu warszawskich harcerzy – był już wtedy cenionym i szanowanym autorem poczytnych książek (np. powieść „Andrzej Małkowski”) i publikacji w poważanych tytułach – nie przypuszczał, że jej tematem staną się tak przykre i bolesne wypadki.
Wydawszy utwory „Wielka gra” oraz „Przodownik” opowiadające o podziemiu konspiracyjnym, Kamiński dowiedział się o tragicznym splocie wydarzeń, które doprowadziły do przedwczesnej śmierci Aleksa Dawidowskiego „Alka” i Jana Bytnara „Rudego” 30 marca 1943 roku. Bazując na relacjach bezpośrednich uczestników akcji pod Arsenałem, świadectwach przyjaciół i rodziny zmarłych, na swojej działalności konspiracyjnej, postanowił napisać dzieło w hołdzie tym, którzy oddali swoje życie w imię przyjaźni, wolności Ojczyzny i braterstwa broni.
Okoliczności tragicznej śmierci hufcowego Hufca Południe Jana Bytnara i Aleksego Dawidowskiego są znane. Wiadomość o aresztowaniu tego pierwszego w nocy z 22 na 23 marca 1943 roku i poddawaniu go wielogodzinnym torturom spowodowała, że jego przyjaciele postanowili odbić go z rąk gestapowców w czasie przewożenia z alei Szucha do więzienia na Pawiaku. Mimo iż akcja zrealizowana 26 marca i dowodzona przez Stanisława Broniewskiego powiodła się – harcerzom udało się uwolnić przyjaciela – to jednak obrażenia „Rudego” okazały się zbyt poważne. Data jego śmierci - 30 marca 1943 roku - jest także datą śmierci „Alka”, który podczas akcji odniósł bardzo poważne rany.
Idea przyświecająca pracy nad „Kamieniami na szaniec”, rozpoczętej w maju 1943 roku, przyczyniła się do rozszerzenia fabuły utworu o dwa dodatkowe rozdziały dotyczące „Zośki”. Podczas pisania autor otrzymał smutną wiadomość – do grona poległych dołączył także Tadeusz Zawadzki. Warto pamiętać, że to właśnie on udostępnił Kamińskiemu swój pamiętnik, w którym – po usilnych namowach ojca, profesora Józefa Zawadzkiego - spisał ostatnie dni spędzone ze swoim najbliższym przyjacielem – Jankiem Bytnarem „Rudym”. Po tej stracie Kamiński dopisał do pierwszego, istniejącego już wydania dzieła dwa kolejne rozdziały - „Celestynów” i „Wielka gra”. Tekst ten, jak zauważa Krystyna Heska-Kwaśniewicz, stanowi „nieoceniony dokument - pozwalający prześledzić właśnie zagadnienie konstrukcji postaci i wydarzeń w Kamieniach na szaniec. Kamiński czerpał z pamiętnika obficie: wprowadził go do książki w postaci cytatów oznaczonych cudzysłowem (wtedy do czytelników mówi sam Tadeusz Zawadzki), wydobył z niego wszystkie informacje o swych bohaterach (na przykład o ich lekturach), o ich reakcjach, przemyśleniach, ukazał, jak się rodziła i pogłębiała ich przyjaźń, zainteresowania oraz plany życiowe”. Geneza „Kamieni na szaniec”
Autor: Karolina MarlgaPowieść „Kamienie na szaniec”, opowiadającą o losie grupy harcerzy z 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej podczas II wojny światowej i podejmującą aktualną wówczas problematykę walki z okupantem, Aleksander Kamiński ukończył w 1943 roku (wydanie drugie dwa lata później). Utwór opatrzył pseudonimem Juliusz Górecki.
Historię niezwykłej przyjaźni trójki harcerzy: Tadeusza Zawadzkiego „Zośki”, Aleksego Dawidowskiego „Alka” i Jana Bytnara „Rudego” oraz ich odważnej walki z niemieckim agresorem pisarz zaczerpnął „z życia”. Sam już od pierwszych dni okupacji przeciwstawiał się niemieckiemu zwierzchnictwu i obcym funkcjonariuszom.
Pierwowzory harcerskich bohaterów istniały naprawdę. Kamiński poznał je w czasie działalności w zainicjowanej i dowodzonej przez siebie Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”. Słysząc wielokrotnie od swoich kolegów, między innym Floriana Marciniaka, naczelnika Szarych Szeregów, że dobrze byłoby, gdyby napisał książkę o codziennym życiu warszawskich harcerzy – był już wtedy cenionym i szanowanym autorem poczytnych książek (np. powieść „Andrzej Małkowski”) i publikacji w poważanych tytułach – nie przypuszczał, że jej tematem staną się tak przykre i bolesne wypadki.
Wydawszy utwory „Wielka gra” oraz „Przodownik” opowiadające o podziemiu konspiracyjnym, Kamiński dowiedział się o tragicznym splocie wydarzeń, które doprowadziły do przedwczesnej śmierci Aleksa Dawidowskiego „Alka” i Jana Bytnara „Rudego” 30 marca 1943 roku. Bazując na relacjach bezpośrednich uczestników akcji pod Arsenałem, świadectwach przyjaciół i rodziny zmarłych, na swojej działalności konspiracyjnej, postanowił napisać dzieło w hołdzie tym, którzy oddali swoje życie w imię przyjaźni, wolności Ojczyzny i braterstwa broni.
Okoliczności tragicznej śmierci hufcowego Hufca Południe Jana Bytnara i Aleksego Dawidowskiego są znane. Wiadomość o aresztowaniu tego pierwszego w nocy z 22 na 23 marca 1943 roku i poddawaniu go wielogodzinnym torturom spowodowała, że jego przyjaciele postanowili odbić go z rąk gestapowców w czasie przewożenia z alei Szucha do więzienia na Pawiaku. Mimo iż akcja zrealizowana 26 marca i dowodzona przez Stanisława Broniewskiego powiodła się – harcerzom udało się uwolnić przyjaciela – to jednak obrażenia „Rudego” okazały się zbyt poważne. Data jego śmierci - 30 marca 1943 roku - jest także datą śmierci „Alka”, który podczas akcji odniósł bardzo poważne rany.
Przyjaciele Kamińskiego umierali kolejno niczym „kamienie przez Boga rzucane na szaniec”, a on opowiedział ich historię. Nie baczył się konsekwencje pisania książki o tak ważkiej w tamtym okresie problematyce. Dzięki pomocy żony, która przez 2 miesiące ręcznie zapisywała to, co jej dyktował, dzięki odwadze swojej oraz Tajnych Zakładów Wydawnictw Wojskowych w lipcu 1943 roku do rąk czytelników trafiło 2 tysiące 68-o stronicowych egzemplarzy „Kamieni na szaniec” autorstwa Juliusza Góreckiego, z widniejącym podtytułem „Opowiadania o Wojtku i Czarnym”. Okładkę formatu 16,5 Xl l,5 cm wykonał Stanisław Kunsteter, malując na szarym tle (pomalowanym cegłami) dużą, czarną Kotwicę. Wówczas opowieść kończyła się śmiercią „Rudego” (fragment o śmierci „Zośki” doszedł w II wydaniu), ze względów bezpieczeństwa zamienionego na „Czarnego” („Zośka” w pierwszej wersji był „Staśką”, „Alek” „Wojtkiem”, „Czarny Jaś” – „Jankiem Brunetem”, a „Zeus” występował jako „Zbigniew Chałupczyński”).
Wybór pseudonimu, jakim podpisał I wydanie „Kamienie na szaniec” Aleksander Kamiński, wyjaśnia NOTA EDYTORSKA, umieszczona we współczesnej wersji dzieła:
„Taki pseudonim miał swoje głębsze uzasadnienie: imię Juliusz wybrał Kamiński na pamiątkę Juliusza Dąbrowskiego, swego serdecznego przyjaciela, zamordowanego przez Niemców w 1941, nazwisko Górecki na pamiątkę lat spędzonych w Górkach Wielkich”.
Ostateczną wersję „Kamieni” – już bez podtytułu - z dwoma dodatkowymi rozdziałami dopisanymi po śmierci Zawadzkiego liczącymi zależnie od wydania około czterdziestu stron, ilustracjami Stanisława Tukana, autentycznymi pseudonimami bohaterów oraz prawdziwym nazwiskiem autora, zdecydował się opublikować Podziemny Dom Wydawniczy M.K. i S-ka. Trafiła do rąk czytelników w czerwcu 1944 roku. Okładka oraz format pozostały niezmienione. Nakład, podobnie jak przy I wydaniu, wynosił 2000 egzemplarzy.
Historię późniejszych wydań „Kamieni” – także zagranicznych - przybliża NOTA EDYTORSKA, umieszczona na końcu współczesnej wersji dzieła:
„Trzecie wydanie Kamieni na szaniec pojawiło się na półkach księgarskich w wolnej Polsce, w roku 1946 - jego kształt stylistyczny można JUŻ uznać za ostateczny, zresztą w porównaniu z pierwodrukiem wszelkie zmiany autorskie były zupełnie drobne i miały charakter jedynie korektor stylistycznych. W tym wydaniu wszyscy bohaterowie występują już pod prawdziwymi nazwiskami i noszą autentyczne, konspiracyjne pseudonimy. Kolejne edycje książki ukazywały się w latach: czwarte - 1956, piąte - 1957, szóste - 1958. W wydaniu szóstym wprowadził pisarz jedną, istotną zmianę, różniącą tę edycję od poprzednich, mianowicie w rozdziale Wielka gra rozszerzył opis wydarzeń po zakończeniu akcji wysadzania mostu pod Czarnocinem. Wydania następne są JUŻ bez jak
Szybki test:
Pierwsze wydanie Kamieni na szaniec Aleksander Kamiński ukończył w roku:a) 1949
b) 1945
c) 1943
d) 1955
Rozwiązanie
Jan Bytnar to:
a) Alek
b) Kamień
c) Zośka
d) Rudy
Rozwiązanie
Alek w pierwszym wydaniu Kamieni na szaniec to:
a) Czarny
b) Jaś
c) Wojtek
d) Staśka
Rozwiązanie
Więcej pytań
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies