Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Prusa
Bolesław Prus, nazywany pisarzem chwalącym codzienność, stworzył wiele niezapomnianych nowel, które – choć ilościowo ubogie – stawały się niejednokrotnie tematami filmów czy prac naukowych. Autor Kamizelki, Michałka czy Powracającej fali nie jest przykładem twórcy respektującego kanon klasycznych wyznaczników noweli. W swych krótkich dziełach odszedł od zwartej, jednowątkowej akcji, nie ograniczał do minimum luźnych epizodów, drugoplanowych postaci, opisów przyrody czy dygresji i odautorskich komentarzy.
Katarynka jest przykładem odejścia od schematu budowy klasycznej noweli. Argumenty popierające tę tezę czytelnik odnajduje już w pierwszych akapitach tekstu, gdy czyta o przeszłości pana Tomasza. Odbiorca dzieła ma w tym momencie do czynienia z retrospekcją, wsteczną projekcją. Prus pisze: „Gdy był [pan Tomasz] jeszcze obrońcą, biegał tak prędko, że nie uciekłaby przed nim żadna szwaczka wracająca z magazynu do domu Był wesoły, rozmowny, trzymał się prosto, miał czuprynę i nosił wąsy zakręcone ostro do góry Już wówczas sztuki piękne robiły na nim wrażenie, ale czasu im nie poświęcał, bo szalał - za kobietami. Co prawda, miał do nich szczęście i nieustannie był swatany. Ale cóż z tego, kiedy pan Tomasz nie mógł nigdy znaleźć ani jednej chwili na oświadczyny będąc zajęty jeżeli nie praktyką, to - schadzkami. Od Frani szedł do sądu, z sądu biegł do Zosi, którą nad wieczorem opuszczał, ażeby z Józią i Filką zjeść kolacją”. Cytat ten, podobnie jak dalsze przywoływanie faktów z życia bohatera, pełni funkcję uzasadniającą istnienie poszczególnych cech jego charakteru. Ważne jest, że narrator nie rozwodzi się nad całym życiem emerytowanego mecenasa, lecz przypomina tylko te zdarzenia z jego życia, które są istotne do zrozumienia psychiki starego kawalera nielubiącego podwórkowych katarynek oraz dla uświadomienia sobie, jak ważnym było dla niego spotkanie z niewidomym dzieckiem.
Historia pana Tomasza i niewidomej, ośmioletniej dziewczynki jest komplementowaniem szarej rzeczywistości i codzienności. Poprzez ukazanie sytuacji typowych i zwyczajnych dla życia mieszkańców XIX-wiecznej Warszawy autor Katarynki podkreśla, że dramat kalekiego dziecka może dziać się tuż za ścianą naszego mieszkania oraz że nigdy nie jest za późno na niesienie pomocy.
Tytułowa katarynka występuje w noweli nie tylko jako instrument muzyczny charakterystyczny dla czasów współczesnych autorowi, lecz także jako przedmiot pełniący funkcję „dźwignięcia fabuły”. Druga funkcja katarynki została określona w myśl teorii sokoła Paula Heysa (z niemieckiego Falkentheorie), sformułowaną przez niego w 1871 roku. Owa teoria opisuje klasyczną kompozycję noweli, której cechy stanowią:„Katarynka” jako nowela
Bolesław Prus, nazywany pisarzem chwalącym codzienność, stworzył wiele niezapomnianych nowel, które – choć ilościowo ubogie – stawały się niejednokrotnie tematami filmów czy prac naukowych. Autor Kamizelki, Michałka czy Powracającej fali nie jest przykładem twórcy respektującego kanon klasycznych wyznaczników noweli. W swych krótkich dziełach odszedł od zwartej, jednowątkowej akcji, nie ograniczał do minimum luźnych epizodów, drugoplanowych postaci, opisów przyrody czy dygresji i odautorskich komentarzy.
Katarynka jest przykładem odejścia od schematu budowy klasycznej noweli. Argumenty popierające tę tezę czytelnik odnajduje już w pierwszych akapitach tekstu, gdy czyta o przeszłości pana Tomasza. Odbiorca dzieła ma w tym momencie do czynienia z retrospekcją, wsteczną projekcją. Prus pisze: „Gdy był [pan Tomasz] jeszcze obrońcą, biegał tak prędko, że nie uciekłaby przed nim żadna szwaczka wracająca z magazynu do domu Był wesoły, rozmowny, trzymał się prosto, miał czuprynę i nosił wąsy zakręcone ostro do góry Już wówczas sztuki piękne robiły na nim wrażenie, ale czasu im nie poświęcał, bo szalał - za kobietami. Co prawda, miał do nich szczęście i nieustannie był swatany. Ale cóż z tego, kiedy pan Tomasz nie mógł nigdy znaleźć ani jednej chwili na oświadczyny będąc zajęty jeżeli nie praktyką, to - schadzkami. Od Frani szedł do sądu, z sądu biegł do Zosi, którą nad wieczorem opuszczał, ażeby z Józią i Filką zjeść kolacją”. Cytat ten, podobnie jak dalsze przywoływanie faktów z życia bohatera, pełni funkcję uzasadniającą istnienie poszczególnych cech jego charakteru. Ważne jest, że narrator nie rozwodzi się nad całym życiem emerytowanego mecenasa, lecz przypomina tylko te zdarzenia z jego życia, które są istotne do zrozumienia psychiki starego kawalera nielubiącego podwórkowych katarynek oraz dla uświadomienia sobie, jak ważnym było dla niego spotkanie z niewidomym dzieckiem.
Historia pana Tomasza i niewidomej, ośmioletniej dziewczynki jest komplementowaniem szarej rzeczywistości i codzienności. Poprzez ukazanie sytuacji typowych i zwyczajnych dla życia mieszkańców XIX-wiecznej Warszawy autor Katarynki podkreśla, że dramat kalekiego dziecka może dziać się tuż za ścianą naszego mieszkania oraz że nigdy nie jest za późno na niesienie pomocy.
- pojawienie się w każdej istotnej fazie fabuły wyróżnionego i dominującego motywu opowieści, nazywanego „sokołem noweli”, najczęściej jest nim konkretny przedmiot, któremu autor nadaje specjalne, symboliczne znaczenie,
- wyraźnie zaznaczony punkt kulminacyjny, którym najczęściej jest odmiana losu bohatera,
- jednowątkowa i jasna fabuła, ograniczenie liczby bohaterów i wątków pobocznych do minimum,
- skromna rola narratora, ograniczająca się do przedstawienia faktów.
Szybki test:
Gdy dowiadujemy się w noweli „Katarynka” o przeszłości pana Tomasza mamy do czynienia z:a) retrospekcją
b) inwersją czasową
c) wsteczną projekcją
d) wszystkie odpowiedzi są poprawne
Rozwiązanie
Bolesław Prus, nazywany pisarzem chwalącym:
a) skromność i ascezę
b) codzienność
c) biedne dzielnice
d) proste życie
Rozwiązanie
W swych krótkich dziełach Prus:
a) nie ograniczał odautorskich komentarzy
b) wszystkie odpowiedzi są poprawne
c) nie ograniczał luźnych epizodów
d) odszedł od jednowątkowej akcji
Rozwiązanie
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies