Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Prusa

Kompozycja noweli „Antek”

Autor: Karolina Marl�ga

Bolesław Prus jest autorem wielu niezapomnianych nowel, które – choć ilościowo ubogie – stawały się niejednokrotnie tematami filmów czy prac naukowych. Autor Kamizelki, Michałka czy Powracającej fali nie jest przykładem twórcy respektującego kanon klasycznych wyznaczników noweli. W swych krótkich dziełach odszedł od zwartej, jednowątkowej akcji, nie ograniczał do minimum luźnych epizodów, drugoplanowych postaci, opisów przyrody czy dygresji i odautorskich komentarzy.

Antek – historia dzieciństwa i dojrzewania wiejskiego chłopca, wyróżniającego się na tle wiejskiej społeczności zdolnościami artystycznymi i pasją rzeźbienia - również nie odpowiada do końca definicji klasycznej noweli. Nie jest utworem w którym możemy wyodrębnić jeden główny wątek, opisy w nim umieszczone nie są ograniczone do minimum, nie kończy się też wyraźnie zaznaczoną pointą.

Trzecioosobowy, wszechwiedzący, konkretny narrator z jednej strony współczuje tytułowemu bohaterowi i jego rodzinie, a z drugiej nie próbuje tuszować czy minimalizować wad mieszkańców XIX wiecznej wsi. Dlatego też utwór ten jest krytycznym głosem w sprawie sytuacji panującej na wsi schyłku wieku, gdzie panowała wyniszczająca bieda, porady medyczne zastępowały wierzenia zabobonnych znachorów, a ludzi charakteryzowały takie cechy, jak ograniczenie, brak tolerancji dla odmienności, skrajny konserwatyzm. Prus ustanawiając bohaterem utworu dziecko, wpisał się do kanonu pozytywistycznych rozwiązań. Antek – chłopiec skrzywdzony, niezrozumiany przez otoczenia, a wykazujący zdolności artystyczne, jest w pewnym sensie kolejną wersję sienkiewiczowskiego Janka Muzykanta.

Narrator nie skupia się przedstawianiu jednego punktu widzenia, acz relacjonuje odmienne postrzeganie różnych spraw. Wprowadza fragmenty pokazujące świat oglądany oczami głównego bohatera - małego Antka, który naiwnie porównuje szkolną salę do tej widzianej w karczmie: „Wydała mu się taka prawie porządna jak ta izba w karczmie, co w niej szynkwas stoi, a ławki były w niej jedna za drugą jak w kościele”.

Mentalność dziecka jest kluczowym punktem odniesienia przy przybliżaniu wydarzeń historii. Prus pokazuje niedojrzałą wizję świata, kształtowaną nie w oparciu o doświadczenie, lecz zdobyte informacje (często pozbawione sensu czy wyrwane z kontekstu). Gdy chłopcy powiedzieli Antkowi, zafascynowanemu wiatrakami, że wewnątrz tajemniczej budowli „miele się zboże na mąkę, i nareszcie o tym, że przy wiatraku siedzi młynarz, co żonę bije”, chłopiec wyrzeźbił sobie mały wiatraczek i od tej chwili marzył: „Cóż to była za radość! Teraz brakowało Antkowi tylko żony, żeby mógł ją bić, i już byłby z niego prawdziwy młynarz!”.

Nowela jest dowodem na wielostronność i talent kompozycyjny Prusa, który wzmocnił percepcję opowieści stosownymi zabiegami. Czytelnik z jednej strony otrzymuje chłodne, rzeczowe, pozbawione elementów uczuciowych opisy, a drugiej obcuje z fragmentami działającymi na jego emocje. Przykładem wystąpienia pierwszych jest relacja ze zmian w rodzinnego sytuacji Antka: „Przez ten czas urodził mu się jeszcze jeden brat, Wojtek, siostra podrosła, a ojca drzewo przytłukło - w lesie.”, a drugich opis przyrody obecny pod koniec noweli: „Ku wieczorowi niebo zaciągnęło się chmurami i spadł drobny deszcz. Ale że chmury nie były gęste, więc przedarły się przez nie blaski zachodzącego słońca. Zdawało się, że nad szarym polem i nad grząską, gliniastą drogą unosi się złote sklepienie powleczone żałobną krepą.

Po tym polu szarym i cichym, bez drzew, po drodze grząskiej posuwał się z wolna strudzony chłopiec w siwej sukmance, z kobiałką i torbą na plecach. Zdawało się, że wśród głębokiego milczenia krople deszczu nucą tęskną melodię znanej pieśni:
Przez dolinę, przez pole,
Idzie sobie pacholę,
Idzie sobie i śpiewa,

strona: 1 2 3

Szybki test:

Wieś opisana przez Bolesława Prusa to miejsce:
a) położone przy fabryce włókienniczej
b) położone nieopodal wielkiej aglomeracji
c) odcięte od świata
d) położone w centrum
Rozwiązanie

Końcowy fragment noweli „Antek” to:
a) inwokacja
b) odezwa
c) ostrzeżenie
d) apel
Rozwiązanie

Rolę symbolicznej granicy świata w noweli „Antka” pełni:
a) wiatrak
b) Wisła
c) most
d) wapienne wzgórze
Rozwiązanie

Więcej pytań
Zobacz inne artykuły:
Antek
„Antek”- streszczenie
Czas i miejsce akcji noweli „Antek”
Charakterystyka Antka
Streszczenie „Antka” w pigułce
Kompozycja noweli „Antek”
Problematyka „Antka”
Pozostali bohaterowie „Antka”
Motywy literackie w noweli „Antek”
Plan wydarzeń „Antka”
Najważniejsze cytaty noweli „Antek”

Kamizelka
„Kamizelka” - streszczenie
Streszczenie „Kamizelki” w pigułce
Bohaterowie „Kamizelki”
Problematyka „Kamizelki”
Budowa noweli „Kamizelka”
Plan wydarzeń „Kamizelki”
Ekranizacja „Kamizelki”
Najważniejsze cytaty z „Kamizelki”

Katarynka
„Katarynka” - streszczenie
Pan Tomasz – charakterystyka postaci
Problematyka „Katarynki”
Czas i miejsce akcji „Katarynki”
Streszczenie„ Katarynki” w pigułce
Charakterystyka dziewczynki
„Katarynka” jako nowela
Motywy literackie w „Katarynce”
Plan wydarzeń „Katarynki”
Ekranizacje „Katarynki”
Najważniejsze cytaty z „Katarynki”

Inne
Biografia Bolesława Prusa
Nowela jako gatunek. Wyznaczniki
Bolesław Prus - kalendarium twórczości
Kalendarium życia Bolesława Prusa
Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies