Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Prusa

Kompozycja noweli „Antek”

Autor: Karolina Marl�ga

Wiatr mu z deszczem przygrywa!”.

Wieś opisana przez Bolesława Prusa to miejsce odcięte od świata, w którym panują inne prawa i wierzenia. Charakterystykę tego miejsca czytelnik otrzymuje już w pierwszych słowach noweli: „Antek urodził się we wsi nad Wisłą. Wieś leżała w niewielkiej dolinie. Od północy otaczały ją wzgórza spadziste, porosłe sosnowym lasem, a od południa wzgórza garbate, zasypane leszczyną, tarniną i głogiem. Tam najgłośniej śpiewały ptaki i najczęściej chodziły wiejskie dzieci rwać orzechy albo wybierać gniazda. Kiedyś stanął na środku wsi, zdawało ci się, że oba pasma gór biegną ku sobie, ażeby zetknąć się tam, gdzie z rana wstaje czerwone słońce. Ale było to złudzenie. Za wsią bowiem ciągnęła się między wzgórzami dolina przecięta rzeczułką i przykryta zieloną łąką. Tam pasano bydlątka i tam cienkonogie bociany chodziły polować na żaby kukające wieczorami. Od zachodu wieś miała tamę, za tamą Wisłę, a za Wisłą znowu wzgórza wapienne, nagie (…)”. To właśnie Wisła pełni w historii Antka rolę symbolicznej granicy jego świata oraz punkt zwrotny w jego życiu. Gdy chłopiec dostrzega stojący po drugiej stronie rzeki wiatrak, od tej chwili nie potrafi już skupić się na pracy w gospodarstwie, lecz ulega fascynacji tym symbolem cywilizacji.

Prócz przedstawienia w noweli dziecięcego punktu widzenia, Prus ujawnił również sposób postrzegania świata przez zbiorowego bohatera – czyli wiejską społeczność, którą charakteryzuje niezrozumienie potrzeby kształcenia dzieci, przekonanie o wyższości pracy na roli nad pracą rzemieślnika (na przykład rzeźbiarza), powierzenie spraw zdrowia znachorce i niepodważalna wiara w jej umiejętności (niezachwiana nawet faktem śmierci spalonej żywcem Rozalki).

O tych cechach świadczą wypowiedzi i postępowanie bohaterów. Matka Antka nie potrafiła docenić uzdolnień artystycznych syna i nieustannie się na niego żaliła kumowi: „- Co ja pocznę, nieszczęsna, z tym Antkiem odmieńcem? Ani to w chacie nic nie zrobi, ani bydła doglądnie, ino wciąż kraje te patyki, jakby co w niego wstąpiło. Już z niego, mój Andrzeju, nie będzie chyba gospodarz ani nawet parobek, tylko darmozjad na śmiech ludziom i obrazę boską!...”. Gdy Rozalka zmarła w nieludzkich męczarniach, nie zostało to skomentowane choćby jednym słowem współczucia czy nie spowodowało fali pytań na temat bliższych przyczyn zgonu, ponieważ śmierć dziecka chłopskiego nie była uważana za coś wyjątkowego, takie przypadki zdarzały się dość często: „We wsi nikt nie wiedział o przyczynie śmierci Rozalii. Umarła dziewucha - to trudno. Widać, że już tak było przeznaczone. Alboż to jedno dziecko co rok we wsi umiera, a przecie zawsze ich jest pełno”.

Kompozycja noweli „Antek”

Szybki test:

Zobacz inne artykuły: