Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska

Confiteor - analiza i interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

„Jak rzadko kto w literaturze wcielił się i wypowiedział siłę i prowokację modernistycznego buntu” – opinia o Stanisławie Przybyszewskim, autorstwa Kazimierza Wyki.

„Confiteor”, czołowy manifest polskiego modernizmu został upubliczniony na łamach krakowskiego czasopisma „Życie” 1 stycznia 1899 roku. Napisany pod wpływem inspiracji „Tako rzecze Zaratustra” Fryderyka Nietschego, od pierwszego dnia stał się opozycją dla „tradycji sztuki zaangażowanej, wpisanej w literaturę romantyczną i pozytywistyczną” („Słownik Encyklopedyczny - Język polski”, E. Olinkiewicz, K. Radzymińska, H. Styś, 1999).

Prócz dział O „nową sztukę” oraz napisanego po niemiecku „Zur Psychologie des Individuums. Chopin und Nietzsche”, „Confiteor” jest zaliczany do grona najważniejszych dzieł Stanisława Przybyszewskiego. Propagując w nim pogląd, że „Sztuka w naszym pojęciu jest metafizyczną, tworzy nowe syntezy, dociera jądra wszechrzeczy, wnika we wszystkie tajnie i głębie”, ten Cygan, buntownik i filozof na początku dzieła zanegował dotychczasowy sposób postrzegania sztuki. Jego „Confiteor” (łac. „wyznaję”) stanął w opozycji do dzieł takich klasyków, jak Artur Schopenhauer, Platon czy Tołstoj.

„Confiteor” jest manifestem artystycznym. Przybyszewski przeciwstawia się tezie, iż sztuka powinna pełnić misję, mieć cel i funkcję. Autor zanegował tworzenie pod wpływem panujących akurat praw społecznych i etycznych, gdyż sztuka powinna być zwierciadłem duszy, odtwarzać to, co „jest wiecznym, niezależnym od wszelkich zmian lub przypadkowości, niezawisłym ani od czasu, ani od przestrzeni” bez skupiania się na takich aspektach, jak dobro i zło, piękno i brzydota, bogactwo i bieda, głupota i mądrość.

Artykuł pełen jest nieprzychylnych uwag na temat dotychczasowych przejawów „sztuki”. Nazywa ją służącą „tak zwanej moralności”, niedopuszczającej do głosu prawdy o zmienności duszy, o rozmaitych siłach mających na nią wpływ w danym czasie i miejscu, o jej „wybuchach na zewnątrz”.

Z szeregu poglądów, postulowanych przez Przybyszewskiego w „Confiteorze”, począwszy od wyzwolenia sztuki od społecznych powinności, a skończywszy na konieczności pokazywania prawdy o „nagiej duszy, o tym, co w człowieku autentyczne, najgłębsze”, najważniejszą tezą artykułu jest ta o bezcelowości sztuki. „Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, bo jest odbiciem absolutu – duszy” – zdanie to podsumowuje całą interpretację czołowego dzieła Młodej Polski.

Tylko, gdy sztuka będzie dostępna dla wszystkich, gdy stanie się wręcz „religią ubogich” z artystą – jednostką nieprzeciętnie wrażliwą, empatyczną, silną psychicznie i inteligentną w roli kapłana, gdy zdamy sobie sprawę, że jest „panią, praźródłem, z którego całe życie się wyłoniło”, gdy w końcu zwolnimy ją z konieczności odwzorowywania rzeczywistości, wtedy spełni swoją odwieczną misję - będzie „objawieniem duszy we wszystkich jej stanach”:

„Artysta odtwarza (…) życie duszy we wszystkich przejawach; nic go nie obchodzą ani prawa społeczne, ani etyczne (…) Jest on osobisty tylko wewnętrzną potęgą, z jaką stany duszy odtwarza, poza tym jest kosmiczną, metafizyczną siłą, przez jaką się absolut i wieczność przejawia (…)Artysta stoi ponad życiem, ponad światem, jest Panem Panów, nie kiełznany żadnym prawem, nie ograniczany żadną siłą ludzką. (…) Sztuka tendencyjna, sztuka pouczająca, sztuka-rozrywka, sztuka-patriotyzm, sztuka mająca jakiś cel moralny lub społeczny przestaje być sztuką, a staje się biblią pauperum dal ludzi, którzy nie umieją myśleć (…). Sztuka demokratyczna, sztuka dla ludu jeszcze niżej stoi”.

Zobacz inne artykuły:

Baudelaire Charles

Kwiaty zła - opracowanie
Kwiaty zła - wiadomości wstępne
Padlina - interpretacja i analiza

Kasprowicz Jan

Z chałupy - analiza i interpretacja
W chałupie -analiza i interpretacja
Dies Irae - analiza i interpretacja
Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach - analiza i interpretacja

Miciński Tadeusz

Anake - interpretacja i analiza
Lucyfer - interpretacja i analiza
Lucyfer - wiadomości wstępne

Przerwa-Tetmajer Kazimierz

Anioł Pański - interpretacja i analiza
Anioł Pański - kontekst
Eviva l'arte! - interpretacja i analiza
Lubię, kiedy kobieta - interpretacja i analiza
„Koniec wieku XIX” Kazimierza Przerwy-Tetmajera i „Schyłek wieku” Wisławy Szymborskiej - analiza porównawcza
Koniec wieku XIX - interpretacja i analiza
Koniec wieku XIX - kontekst
Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym) - interpretacja i analiza

Przybyszewski Stanisław

Confiteor - analiza i interpretacja

Rimbaud Jean Arthur

Statek pijany - analiza
Statek pijany - interpretacja
Statek pijany - wiadomosci wstępne
Samogłoski - interpretacja i analiza

Verlaine Paul

Sztuka poetycka - interpretacja i analiza

Inne

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies