Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska

Kwiaty zła - wiadomości wstępne

Autor: Karolina Marl�ga

„Les fleurs du mal”, znane w Polsce jako „Kwiaty zła” (lub „Kwiaty grzechu”), to zbiór najsłynniejszych wierszy autorstwa Charlesa Baudelaire’a, opublikowany w 1857 roku i zapowiadający francuski symbolizm.

Wraz z chwilą premiery, trzeci tom poety (1845 „Salon 1845”, 1846 „Salon 1846”, 1857 „Kwiaty zła”, 1864 „Paryski spleen. Poematy prozą”, 1866 „Odpryski”) od razu zyskał miano obrazoburczego i jednego z najbardziej kontrowersyjnych w dziejach nie tylko francuskiej, ale i europejskiej poezji. Po dokładnej analizie stu umieszczonych w nim liryków, trzynaście z nich uznano za kłócące w moralność, normy społeczne i dobre obyczaje, wywołujące: „skandal drastycznością naturalistycznych obrazów, szokujących dobry smak epoki, która w imię akademickiej poprawności nie chciała nic wiedzieć o dawno zapomnianych, barokowych horrorach (np. wiersz Une charogue – Padlina, o rozkładającym się trupie itd.). Baudelaire proklamuje bowiem potrzebę obalenia tradycyjnej, ale skompromitowanej i zakłamanej przez ugłaskany akademizm, trójcy: Piękno – Dobro – Prawda, w imię nowego dreszczu w sztuce, który tym bardziej wstrząsa, im lepiej wpisany zostaje niby w klasyczną, regularną formę. Ale oprócz rewolucji estetycznej (połączona z kultem sztuki dla sztuki drapieżna estetyka brzydoty, dysharmonii, zgrzytu, spotkamy to również we współczesnym mu malarstwie i grafice – Daumiera, Gavarniego) u podłoża twórczości autora Kwiatów zła tkwi nieusuwalna obecność eschatologii, i związana z nią świadomość upadku, grzechu, transgresji sacrum, a więc czyhającej na człowieka otchłani (le gouffre). Co zresztą uwydatni jego głębokie wyobcowanie w pełnym hipokryzji świecie francuskiej burżuazji, agnostycznej lub ateistycznej, zadowolonej z materialnych sukcesów, choć tylko w zakresie postępu technologii, z nowoczesnej cywilizacji latarni gazowych i kolei żelaznych” („Historia literatury francuskiej”, Katarzyna Dybeł, Barbara Marczuk, Jan Prokop, Warszawa 2005).

Argumenty te posłużyły do sformułowania mowy oskarżycielskiej, wygłoszonej w publicznym procesie, wytoczonym Baudelaire’owi. Mimo zwracaniu uwagi na wolność artystyczną oraz formalny brak cenzury, poeta przegrał. Prócz uiszczenia grzywny musiał usunąć ze zbioru sześć najbardziej rażących ówczesną opinię publiczną utworów.

Cztery lata po premierze tomu, do rąk czytelników trafiło drugie wydanie „Kwiatów zła”, uboższe o kontrowersyjne teksty. Jak przystało na prawdziwego buntownika i bojownika o wolność słowa, Baudelaire nie omieszkał zrezygnować z zamanifestowania po raz kolejny swoich poglądów. Co prawda w tomie nie znalazło się sześć spornych wierszy, lecz poeta wzbogacił go o kolejne…trzydzieści dwa nowe (składające się część „Obrazy paryskie”).

Po śmierci Baudelaire’a w 1867 roku światło dzienne ujrzało trzecie wydanie „Kwiatów zła”, uzupełnione o kontrowersyjne utwory oraz dwadzieścia pięć dodatkowych, nigdy nie opublikowanych wcześniej.

Prócz historii wydań tomu, ciekawa jest także geneza tytułu. Tom miał zostać oddany do druku najpierw jako „Lesbijki” („Les Lesbiennes”, pomysł z 1845 roku), później – „Otchłań” („Les Limbes”), a w końcu jako znane nam „Kwiaty zła”.

Zbiór został zadedykowany Th�ophile'owi Gautier, innemu francuskiemu poecie, dramaturgowi, krytykowi literackiemu, przedstawicielowi francuskiego romantyzmu oraz prekursorowi parnasizmu, odpowiedzialnego po części – zdaniem Jerzego Poradeckiego („Wstęp” do: A. Lange, „Rozmyślania”, Warszawa 1979, str. 9) - za wprowadzenie do literatury słynnego sformułowania Victora Cousina „sztuka dla sztuki” (sformułowanie użyte w przedmowie do powieści „Panna de Maupin” z 1836 roku).

strona: 1 2