Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska

Anioł Pański - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

Mimo tytułowego nawiązania do modlitwy „Zdrowaś Maryjo”, liryk Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Anioł Pański” nie ma charakteru religijnego.

Twór rozpoczyna się informacją o dzwonach, monotonnie bijących w jednym z niezidentyfikowanych kościołów:
„Na Anioł Pański biją dzwony,
niech będzie Maria pozdrowiona,
niech będzie Chrystus pozdrowiony...
Na Anioł Pański biją dzwony,
w niebiosach kędyś głos ich kona...”.

Powtórzenie otwierającego wiersz wersu w czwartej linijce oraz pięciokrotne zdublowanie pierwszej strofy, nadające jej rolę refrenu, jest zabiegiem celowym – wprowadza pewien rytm i porządek wypowiedzi. Ukrytą funkcję miało także przywołanie dźwięku bijących dzwonów, mające spotęgować i tak ponury nastrój wiersza, szerzej uwypuklony w drugiej części.
„W wieczornym mroku, we mgle szarej,
idzie przez łąki i moczary,
po trzęsawiskach i rozłogach,
po zapomnianych dawno drogach,
zaduma polna, Osmętnica...”.
Sytuacja liryczna jest nakreślona w sposób przywołujący na myśl klasyczne horrory, takie jak „Noc żywych trupów” George'a A. Romero z 1968 roku czy „Mgła” Johna Carpentera z 1980 roku. Oto w ciemną noc przepełnioną szarą mgłą, przez łąki, bagna, trzęsawiska i zapomniane przez wszystkich drogi idzie „zaduma polna”, Osmętnica.
„Idzie po polach, smutek sieje,
jako szron biały do księżyca...
Na wód topiele i rozchwieje,
na omroczone, śpiące gaje,
cień, zasępienie od niej wieje,
włóczą się za nią żal, tęsknica...
Hen, na cmentarzu ciemnym staje,
na grób dziewczyny młodej siada,
w świat się od grobu patrzy blada...”.

Pojawienie się upersonifikowanej „Osmętnicy”, siejącej „smutek” i siadającej na grobie młodej dziewczyny w zamyśleniu, rozciąga przygnębiający i melancholijny charakter na resztę wiersza. Strofa ta symbolizuje kruchość i przemijalność życia ludzkiego.

W kolejnej zwrotce, poprzedzonej refrenową informacją o bijących dzwonach, podmiot opisuje swoiste zebranie „cichych cieni” nad wodą:
„Na wodę ciche cienie schodzą,
tumany się po wydmach wodzą,
a rzeka szemrze, płynie w mrokach,
płynie i płynie coraz dalej...”.

Głównym bohaterem jest płynąca do morza rzeka. Jej wędrówce także towarzyszą negatywne uczucia – „a coś w niej wzdycha, coś zawodzi, coś się w niej skarży, coś tak żali...”. W szemrzącej i płynącej wodzie dzieją się nieprawdopodobne rzeczy:
„A coś w niej wzdycha, coś zawodzi,
coś się w niej skarży, coś tak żali...
Płynie i płynie, aż gdzieś ginie,.
traci się w górach i w obłokach,
i już nie wraca nigdy fala,
co taka smutna stąd odchodzi,
przepada kędyś w mórz głębinie
i już nie wraca nigdy z dala...”.

W zacytowanej zwrotce autor posługuje się synestezją, dzięki czemu odbieramy obraz tak, jak byśmy byli jego naocznymi świadkami. Strofa opisująca losy rzeki w metaforyczny sposób traktuje o niezaprzeczalnej prawdzie, iż życie ludzkie zmierza do śmierci, tak jak każda rzeka zmierza do morza, jest symbolem przemijania życia i kruchości ulotnych chwil.

Po relacji z odpływających fal przychodzi czas na opis unoszących się z dachów szarych dymów:
„Szare się dymy wolno wleką
nad ciemne dachy, kryte słomą -
wleką się, snują gdzieś daleko,
zawisną chwilę nieruchomo
i giną w pustym gdzieś przestworzu...
Może za rzeczną płynąc falą
polecą kędyś aż ku morzu...
A mrok się rozpościera dalą
i coraz szerzej idzie, szerzej,
i coraz cięższy, gęstszy leży,
zatopił lasy, zalał góry,
pochłonął ziemię do rubieży,
na niebie oparł się ponury...”.

Wędrówka dymów powolna, ale nie bezcelowa. Stopniowo sieją ciemność, ogarniają całą ziemię – świat staje się ponury i szary. Dominujący w tej części mrok symbolizuje beznadziejność i pokrętność życia, jego bezcelowość.

strona: 1 2 3