Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska

W chałupie -analiza i interpretacja

Autor: Karolina Marl�ga

Utwór „W chałupie” Jana Kasprowicza pochodzi z cyklu „Obrazki natury”, składającego się z wierszy naturalistycznych. Poeta, który wówczas studiował na prestiżowym uniwersytecie w Lipsku, powrócił w tematyce zbioru do czasów dzieciństwa. Warto zagłębić się nieco w biografię Kasprowicza, by dowiedzieć się, że był on jednym z czternaściorga rodzeństwa i wychowywał się na wsi pod Inowrocławiem. Poeta był synem chłopa-analfabety, ale nigdy się tego nie wypierał, wręcz przeciwnie, szczycił się swoim pochodzeniem. W „Obrazkach natury” Kasprowicz wiele miejsca poświęcił problemom polskiej wsi, jej zacofaniu, zaniedbaniu i wykorzystywaniu. „W chałupie” stanowi najbardziej znany utwór cyklu.

Interpretacja

Wiersz rozpoczyna się opisem zewnętrznym nędznej chałupy. Zgodnie z myślą naturalizmu, Kasprowicz nie upiększał rzeczywistości, lecz starał się ją najrzetelniej odzwierciedlić. Właśnie dlatego oczom czytelnika ukazuje się spowita szarugą obskurna chata z wybitym oknem, w które ktoś wcisnął szmaty, aby zapobiec przedostawaniu się do środka wody. Chałupa pełna była dziur i szczelin, z których gwizdał wiatr. Ponadto dom, wykonany w całości z drewna, był już na tyle stary, że zaczął gnić i wyginać się.

Także wnętrze chałupy niewiele miało wspólnego z pięknem. W izbie panował półmrok. Jedynym źródłem światła była bowiem malutka świeczka domowej roboty. Poza tym, w pomieszczeniu unosił się dym z paleniska. Niektóre ze sprzętów były na tyle stare, że zaczęły butwieć i gnić. Wszystko wewnątrz chałupy było brudne od sadzy. Na podłodze, w głównej izbie stało także zardzewiałe wiadro z wodą.

Na stole pozostały resztki po kolacji – jeden ziemniak zgnieciony przypadkowo łokciem, dwie brudne miski, solniczka i resztki zgęstniałej już polewki. Świadczy o to o niedostatku i trudnym losie mieszkańców chałupy. Obrazu nędzy dopełniają mokre pończochy, które co jakiś czas powiewały podrywane przez wiatr wiejący od szczelin.

Wreszcie w czwartej zwrotce poznajemy pierwszą bohaterkę utworu. Jest nią starsza kobieta o krótko ściętych czarnych włosach. Daleko jej do piękności, jest wyraźnie zmęczona ciężką pracą. Jej twarz pokryta jest głębokimi zmarszczkami. Co jakiś czas przebudza się z płytkiej drzemki, dzięki czemu w jej spojrzeniu możemy dostrzec ślady piękna. Widocznie kiedyś była bardzo piękną kobietą, lecz życie odcisnęło się na jej wyglądzie.

Drugą bohaterką „W chałupie” jest młoda dziewczyna, najprawdopodobniej córka starszej kobiety. Niewiasta ma szesnaście lat, ale jest już piękną kobietą o ponętnym ciele. Podmiot liryczny zwraca uwagę zwłaszcza na jej krągłe piersi i rozchylone czerwone usta. Erotyzmowi dziewczynie dodaje fakt, iż śni ona o paniczu z fabryki, z którym łączyły ją intymne relacje.

Na zakończenie każdej strofy (pierwsza opisuje chałupę z zewnątrz, druga i trzecia od wewnątrz, czwarta starszą kobietę, a piąta młodszą) powtarza się stwierdzenie, iż wszystko to tworzy „dysonans nędzy”. Słowo dysonans oznacza wewnętrzną niezgodność, sprzeczność, odczuwany przez czytelnika dyskomfort. Z dysonansem możemy mieć do czynienia wówczas, gdy obraz rzeczywistości nie zgadza się z naszymi przekonaniami o niej. Właśnie takie odczucie miały budzić naturalistyczne wiersze Kasprowicza poświęcone polskiej wsi. Poeta starał się za wszelką cenę ukazać jej prawdziwe oblicze, bez jej zbędnego upiększania i gloryfikowania. Dlatego też obraz nędzy może wywoływać dysonans wśród tych, którzy porównywali polską wieś z arkadią, a życie na niej z sielanką.

Dysonans może budzić także widok pięknej dziewczyny zagrzebanej głęboko pod szmatami w zadymionej i walącej się chałupie. Z przebiegu czterech poprzednich zwrotek ciężko było przypuszczać, że oczom czytelnika ukaże się cokolwiek ładnego. Tymczasem szesnastolatka okazała się być przepełniona erotyzmem. Można to odczytywać jako symbol witalności polskiej wsi, drzemiącego w niej piękna.

strona: 1 2