JesteÅ› w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska
Wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera „AnioÅ‚ PaÅ„ski”, znany również pod nazwÄ… „Na AnioÅ‚ PaÅ„ski”, jest zaliczany do jednych z ważniejszych w dorobku poety.
Liryk zostaÅ‚ opublikowany w III serii „Poezji” w 1898 roku. Ponowny przedruk nastÄ…piÅ‚ w V serii, gdzie otworzyÅ‚ tryptyk „Dzwony”.
TytuÅ‚ liryku jest nawiÄ…zaniem do spopularyzowanej w XIX wieku modlitwy - „Pozdrowienie Anielskie”, znanej obecnie pod nazwÄ… „ZdrowaÅ› Maryjo”.
DokÅ‚adniej genezÄ™ chrzeÅ›cijaÅ„skiej modlitwy maryjnej, przypominajÄ…cej o zwiastowaniu Maryi przez archanioÅ‚a Gabriela i wcieleniu Jezusa Chrystus, przybliża rozwiniÄ™cie hasÅ‚a w I tomie „Encyklopedii staropolskiej”, opracowane przez Zygmunta Glogera:
„AnioÅ‚ PaÅ„ski. Modlitwa do NajÅ›w. Panny, tak nazwana, bo siÄ™ zaczyna od słów „AnioÅ‚ PaÅ„ski zwiastowaÅ‚ Pannie Maryi.” Przed wiekiem XIV byÅ‚ zwyczaj odgÅ‚osem dzwonu koÅ›cielnego wzywać do gaszenia ognia i Å›wiatÅ‚a wieczorem, aby dać spoczynek ciężko pracujÄ…cym i przeszkodzić pohulankom rozpustników i kosterów. Papież Jan XXII, bullÄ… z d. 7 maja 1327 r., zarzÄ…dziÅ‚ odmawianie na gÅ‚os dzwonu 3 razy modlitwÄ™ „ZdrowaÅ› Marja”. Kto dodaÅ‚ zdania wtrÄ…cone miÄ™dzy zdrowaÅ›ki — niewiadomo; dosyć, że pierwotnie odmawiano raz na dzieÅ„ wieczorem, nastÄ™pnie zaprowadzono trzykrotne, t. j. rano, w poÅ‚udnie i wieczór, dzwonienie z wezwaniem wiernych do tej modlitwy. Papieże tÄ™ modlitwÄ™ uprzywilejowali różnymi odpustami. LiturgiÅ›ci o modlitwie tej piszÄ…cy, cytujÄ… odpust zupeÅ‚ny w godzinÄ™ Å›mierci, nadany przez Klemensa X odmawiajÄ…cym regularnie AnioÅ‚ PaÅ„ski, i że te odpusty mogÄ… być za dusze zmarÅ‚ych ofiarowane. Jako o koniecznym dla odpustów po tej modlitwie trzykrotnym dodatku: Wieczny odpoczynek etc, mówi breve papieskie z daty 15 lipca 1864 r., dla dyecezyj polskich wydane. Przepisy o dzwonieniu i modlitwie tej dla Polaków wydaÅ‚y synody: prowincjonalny w Gnieźnie r. 1621 i dyecezjalny w Poznaniu r. 1720. Rzewne i pobożne rodzÄ… siÄ™ w duszy uczucia, gdy w wiejskiem zaciszu, zaraz po zachodzie sÅ‚oÅ„ca, sÅ‚yszeć siÄ™ daje odgÅ‚os dzwonu na AnioÅ‚ PaÅ„ski, pÅ‚ynÄ…cy z rosÄ… po gajach i Å‚Ä…kach, zwÅ‚aszcza gdy w koÅ„cu dzwonnik, sercem wiÄ™kszego dzwonu, uderza dziewięć razy z przerwami na pamiÄ…tkÄ™ bitwy morderczej z Turkami pod WarnÄ… 1444 i za odpoczynek wieczny polegÅ‚ego w niej kwiatu rycerstwa polskiego”.
Pierwsze informacje o tej modlitwie pojawiÅ‚y siÄ™ w literaturze polskiej w okresie przeÅ‚omu romantycznego. Jerzy Starnawski, autor opracowania hasÅ‚a w „Encyklopedii katolickiej”, przywoÅ‚uje nastÄ™pujÄ…ce przykÅ‚ady:AnioÅ‚ PaÅ„ski - kontekst
Autor: Karolina MarlêgaWiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera „AnioÅ‚ PaÅ„ski”, znany również pod nazwÄ… „Na AnioÅ‚ PaÅ„ski”, jest zaliczany do jednych z ważniejszych w dorobku poety.
Liryk zostaÅ‚ opublikowany w III serii „Poezji” w 1898 roku. Ponowny przedruk nastÄ…piÅ‚ w V serii, gdzie otworzyÅ‚ tryptyk „Dzwony”.
TytuÅ‚ liryku jest nawiÄ…zaniem do spopularyzowanej w XIX wieku modlitwy - „Pozdrowienie Anielskie”, znanej obecnie pod nazwÄ… „ZdrowaÅ› Maryjo”.
DokÅ‚adniej genezÄ™ chrzeÅ›cijaÅ„skiej modlitwy maryjnej, przypominajÄ…cej o zwiastowaniu Maryi przez archanioÅ‚a Gabriela i wcieleniu Jezusa Chrystus, przybliża rozwiniÄ™cie hasÅ‚a w I tomie „Encyklopedii staropolskiej”, opracowane przez Zygmunta Glogera:
„AnioÅ‚ PaÅ„ski. Modlitwa do NajÅ›w. Panny, tak nazwana, bo siÄ™ zaczyna od słów „AnioÅ‚ PaÅ„ski zwiastowaÅ‚ Pannie Maryi.” Przed wiekiem XIV byÅ‚ zwyczaj odgÅ‚osem dzwonu koÅ›cielnego wzywać do gaszenia ognia i Å›wiatÅ‚a wieczorem, aby dać spoczynek ciężko pracujÄ…cym i przeszkodzić pohulankom rozpustników i kosterów. Papież Jan XXII, bullÄ… z d. 7 maja 1327 r., zarzÄ…dziÅ‚ odmawianie na gÅ‚os dzwonu 3 razy modlitwÄ™ „ZdrowaÅ› Marja”. Kto dodaÅ‚ zdania wtrÄ…cone miÄ™dzy zdrowaÅ›ki — niewiadomo; dosyć, że pierwotnie odmawiano raz na dzieÅ„ wieczorem, nastÄ™pnie zaprowadzono trzykrotne, t. j. rano, w poÅ‚udnie i wieczór, dzwonienie z wezwaniem wiernych do tej modlitwy. Papieże tÄ™ modlitwÄ™ uprzywilejowali różnymi odpustami. LiturgiÅ›ci o modlitwie tej piszÄ…cy, cytujÄ… odpust zupeÅ‚ny w godzinÄ™ Å›mierci, nadany przez Klemensa X odmawiajÄ…cym regularnie AnioÅ‚ PaÅ„ski, i że te odpusty mogÄ… być za dusze zmarÅ‚ych ofiarowane. Jako o koniecznym dla odpustów po tej modlitwie trzykrotnym dodatku: Wieczny odpoczynek etc, mówi breve papieskie z daty 15 lipca 1864 r., dla dyecezyj polskich wydane. Przepisy o dzwonieniu i modlitwie tej dla Polaków wydaÅ‚y synody: prowincjonalny w Gnieźnie r. 1621 i dyecezjalny w Poznaniu r. 1720. Rzewne i pobożne rodzÄ… siÄ™ w duszy uczucia, gdy w wiejskiem zaciszu, zaraz po zachodzie sÅ‚oÅ„ca, sÅ‚yszeć siÄ™ daje odgÅ‚os dzwonu na AnioÅ‚ PaÅ„ski, pÅ‚ynÄ…cy z rosÄ… po gajach i Å‚Ä…kach, zwÅ‚aszcza gdy w koÅ„cu dzwonnik, sercem wiÄ™kszego dzwonu, uderza dziewięć razy z przerwami na pamiÄ…tkÄ™ bitwy morderczej z Turkami pod WarnÄ… 1444 i za odpoczynek wieczny polegÅ‚ego w niej kwiatu rycerstwa polskiego”.
„m.in. w wierszu Dzwonek wiejski Kazimierza BrodziÅ„skiego, w Panu Tadeuszu ks. XI Adama Mickiewicza, w ZÅ‚otej czaszce, KsiÄ™dzu Marku i Åšnie srebrnym Salomei Juliusza SÅ‚owackiego, w Mazurze za woÅ‚ami Teofila Lenartowicza. Motyw tej modlitwy ma bardziej refleksyjny charakter u Kornela Ujejskiego - AnioÅ‚ PaÅ„ski, Henryka Sienkiewicza - Rodzina PoÅ‚anieckich, Potop, i WÅ‚adysÅ‚awa Reymonta - ChÅ‚opi. Poeci mÅ‚odopolscy wykorzystywali ten motyw do uzyskania efektów nastrojowych (m.in. WÅ‚odzimierz PerzyÅ„ski AnioÅ‚ PaÅ„ski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer AnioÅ‚ PaÅ„ski). Motyw dzwonów bijÄ…cych na AnioÅ‚ PaÅ„ski pojawia siÄ™ też w powieÅ›ci Poli GojawiczyÅ„skiej pt. Stolica (Jerzy Starnawski, „AnioÅ‚ PaÅ„ski”, [w:] „Encyklopedia katolicka”, t. 1, Lublin 1973, s. 614.).
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies