Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska
Wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Anioł Pański”, znany również pod nazwą „Na Anioł Pański”, jest zaliczany do jednych z ważniejszych w dorobku poety.
Liryk został opublikowany w III serii „Poezji” w 1898 roku. Ponowny przedruk nastąpił w V serii, gdzie otworzył tryptyk „Dzwony”.
Tytuł liryku jest nawiązaniem do spopularyzowanej w XIX wieku modlitwy - „Pozdrowienie Anielskie”, znanej obecnie pod nazwą „Zdrowaś Maryjo”.
Dokładniej genezę chrześcijańskiej modlitwy maryjnej, przypominającej o zwiastowaniu Maryi przez archanioła Gabriela i wcieleniu Jezusa Chrystus, przybliża rozwinięcie hasła w I tomie „Encyklopedii staropolskiej”, opracowane przez Zygmunta Glogera:
„Anioł Pański. Modlitwa do Najśw. Panny, tak nazwana, bo się zaczyna od słów „Anioł Pański zwiastował Pannie Maryi.” Przed wiekiem XIV był zwyczaj odgłosem dzwonu kościelnego wzywać do gaszenia ognia i światła wieczorem, aby dać spoczynek ciężko pracującym i przeszkodzić pohulankom rozpustników i kosterów. Papież Jan XXII, bullą z d. 7 maja 1327 r., zarządził odmawianie na głos dzwonu 3 razy modlitwę „Zdrowaś Marja”. Kto dodał zdania wtrącone między zdrowaśki — niewiadomo; dosyć, że pierwotnie odmawiano raz na dzień wieczorem, następnie zaprowadzono trzykrotne, t. j. rano, w południe i wieczór, dzwonienie z wezwaniem wiernych do tej modlitwy. Papieże tę modlitwę uprzywilejowali różnymi odpustami. Liturgiści o modlitwie tej piszący, cytują odpust zupełny w godzinę śmierci, nadany przez Klemensa X odmawiającym regularnie Anioł Pański, i że te odpusty mogą być za dusze zmarłych ofiarowane. Jako o koniecznym dla odpustów po tej modlitwie trzykrotnym dodatku: Wieczny odpoczynek etc, mówi breve papieskie z daty 15 lipca 1864 r., dla dyecezyj polskich wydane. Przepisy o dzwonieniu i modlitwie tej dla Polaków wydały synody: prowincjonalny w Gnieźnie r. 1621 i dyecezjalny w Poznaniu r. 1720. Rzewne i pobożne rodzą się w duszy uczucia, gdy w wiejskiem zaciszu, zaraz po zachodzie słońca, słyszeć się daje odgłos dzwonu na Anioł Pański, płynący z rosą po gajach i łąkach, zwłaszcza gdy w końcu dzwonnik, sercem większego dzwonu, uderza dziewięć razy z przerwami na pamiątkę bitwy morderczej z Turkami pod Warną 1444 i za odpoczynek wieczny poległego w niej kwiatu rycerstwa polskiego”.
Pierwsze informacje o tej modlitwie pojawiły się w literaturze polskiej w okresie przełomu romantycznego. Jerzy Starnawski, autor opracowania hasła w „Encyklopedii katolickiej”, przywołuje następujące przykłady:
„m.in. w wierszu Dzwonek wiejski Kazimierza Brodzińskiego, w Panu Tadeuszu ks. XI Adama Mickiewicza, w Złotej czaszce, Księdzu Marku i Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego, w Mazurze za wołami Teofila Lenartowicza. Motyw tej modlitwy ma bardziej refleksyjny charakter u Kornela Ujejskiego - Anioł Pański, Henryka Sienkiewicza - Rodzina Połanieckich, Potop, i Władysława Reymonta - Chłopi. Poeci młodopolscy wykorzystywali ten motyw do uzyskania efektów nastrojowych (m.in. Włodzimierz Perzyński Anioł Pański, Kazimierz Przerwa-Tetmajer Anioł Pański). Motyw dzwonów bijących na Anioł Pański pojawia się też w powieści Poli Gojawiczyńskiej pt. Stolica (Jerzy Starnawski, „Anioł Pański”, [w:] „Encyklopedia katolicka”, t. 1, Lublin 1973, s. 614.).
Partner serwisu: 
kontakt | polityka cookies
Anioł Pański - kontekst
Liryk został opublikowany w III serii „Poezji” w 1898 roku. Ponowny przedruk nastąpił w V serii, gdzie otworzył tryptyk „Dzwony”.
Tytuł liryku jest nawiązaniem do spopularyzowanej w XIX wieku modlitwy - „Pozdrowienie Anielskie”, znanej obecnie pod nazwą „Zdrowaś Maryjo”.
Dokładniej genezę chrześcijańskiej modlitwy maryjnej, przypominającej o zwiastowaniu Maryi przez archanioła Gabriela i wcieleniu Jezusa Chrystus, przybliża rozwinięcie hasła w I tomie „Encyklopedii staropolskiej”, opracowane przez Zygmunta Glogera:
„Anioł Pański. Modlitwa do Najśw. Panny, tak nazwana, bo się zaczyna od słów „Anioł Pański zwiastował Pannie Maryi.” Przed wiekiem XIV był zwyczaj odgłosem dzwonu kościelnego wzywać do gaszenia ognia i światła wieczorem, aby dać spoczynek ciężko pracującym i przeszkodzić pohulankom rozpustników i kosterów. Papież Jan XXII, bullą z d. 7 maja 1327 r., zarządził odmawianie na głos dzwonu 3 razy modlitwę „Zdrowaś Marja”. Kto dodał zdania wtrącone między zdrowaśki — niewiadomo; dosyć, że pierwotnie odmawiano raz na dzień wieczorem, następnie zaprowadzono trzykrotne, t. j. rano, w południe i wieczór, dzwonienie z wezwaniem wiernych do tej modlitwy. Papieże tę modlitwę uprzywilejowali różnymi odpustami. Liturgiści o modlitwie tej piszący, cytują odpust zupełny w godzinę śmierci, nadany przez Klemensa X odmawiającym regularnie Anioł Pański, i że te odpusty mogą być za dusze zmarłych ofiarowane. Jako o koniecznym dla odpustów po tej modlitwie trzykrotnym dodatku: Wieczny odpoczynek etc, mówi breve papieskie z daty 15 lipca 1864 r., dla dyecezyj polskich wydane. Przepisy o dzwonieniu i modlitwie tej dla Polaków wydały synody: prowincjonalny w Gnieźnie r. 1621 i dyecezjalny w Poznaniu r. 1720. Rzewne i pobożne rodzą się w duszy uczucia, gdy w wiejskiem zaciszu, zaraz po zachodzie słońca, słyszeć się daje odgłos dzwonu na Anioł Pański, płynący z rosą po gajach i łąkach, zwłaszcza gdy w końcu dzwonnik, sercem większego dzwonu, uderza dziewięć razy z przerwami na pamiątkę bitwy morderczej z Turkami pod Warną 1444 i za odpoczynek wieczny poległego w niej kwiatu rycerstwa polskiego”.
Pierwsze informacje o tej modlitwie pojawiły się w literaturze polskiej w okresie przełomu romantycznego. Jerzy Starnawski, autor opracowania hasła w „Encyklopedii katolickiej”, przywołuje następujące przykłady:
„m.in. w wierszu Dzwonek wiejski Kazimierza Brodzińskiego, w Panu Tadeuszu ks. XI Adama Mickiewicza, w Złotej czaszce, Księdzu Marku i Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego, w Mazurze za wołami Teofila Lenartowicza. Motyw tej modlitwy ma bardziej refleksyjny charakter u Kornela Ujejskiego - Anioł Pański, Henryka Sienkiewicza - Rodzina Połanieckich, Potop, i Władysława Reymonta - Chłopi. Poeci młodopolscy wykorzystywali ten motyw do uzyskania efektów nastrojowych (m.in. Włodzimierz Perzyński Anioł Pański, Kazimierz Przerwa-Tetmajer Anioł Pański). Motyw dzwonów bijących na Anioł Pański pojawia się też w powieści Poli Gojawiczyńskiej pt. Stolica (Jerzy Starnawski, „Anioł Pański”, [w:] „Encyklopedia katolicka”, t. 1, Lublin 1973, s. 614.).
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies