Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Mloda Polska

Anioł Pański - interpretacja i analiza

Autor: Karolina Marl�ga

Ostatnia zwrotka wprowadza kolejną – obok Osmętnicy, upersonifikowaną bohaterkę, „samotną duszę”:
„Idzie samotna dusza polem,
idzie ze swoim złem i bólem,
po zbożnym łanie i po lesie,

wszędy zło swoje, swój ból niesie
i swoją dolę klnie tułacza,
i swoje losy klnie straszliwe,
z ogromną skargą i rozpaczą
przez zasępioną idzie niwę...
Idzie jak widmo potępione,
gwiżdże koło niej wiatr i tańczy -
w którą się kolwiek zwróci stronę,
wszędzie gościniec jej wygnańczy -
nigdzie tu miejsca nie ma dla niej,
nie ma spoczynku ni przystani...
Idzie przez pola umęczona,
łamiąc nad głową swą ramiona...”.

Dusza poszukuje swojego miejsca na świecie, choć jest to bezcelowe, trwa nieprzerwanie – „nie ma spoczynku ni przystani...”. Jej historia to opowieść o typowym przedstawicieli Młodej Polski – jednostce cierpiącej, samotnej, zrozpaczonej i pozbawionej celu życia.

Świat przedstawiony liryku przypomina sen, obrazy przenikają się, są niewyraźne i płynne. Obraz jest wypełniony „zasępioną niwą”, „widmami potępionymi”, „gwiżdżącym wiatrem”, przesycają go niezidentyfikowane cienie, dominują barwy zapadającego zmroku, mgieł i dymu.

Wiersz jest sztandarowym przykładem liryki młodopolskiej. Ponury, a momentami wręcz przerażający, wilgotny i szary krajobraz spełnia doskonale funkcję symbolu, oddającego stan duszy człowieka, ujawniającego jego złą kondycję psychiczną i trawiące do poczucie osamotnienia, pustki i nadciągającego zła. Poza taką interpretacją „Anioł Pański” przynosi także poetycką wizję przemijania oraz wiecznego cierpienia człowieka, ukryte pod pozorem wędrówki „Osmętnicy”.

„Anioł Pański” jest przykładem liryki pośredniej, tzn. podmiot liryczny w żadnym miejscu nie ujawnia swojej obecności, nie komentuje, nie ocenia, ograniczając się jedynie do relacjonowania wydarzeń. Ze względu na mnogość sytuacji lirycznych, wiersz można zaklasyfikować do liryki opisowej. Biorąc pod uwagę dominujący nastrój, poruszaną tematykę oraz użyte środki artystyczne, utwór Kazimierza Przerwy-Tetmajera to sztandarowy przykład młodopolskiej liryki nastroju, przepełnionej aurą melancholii, rozrzewnienia i przygnębienia.

Pod względem formalnym utwór jest podobny do modlitwy – po każdej z czterech zwrotek następuje refren. Rytmiczność litanii została zachowana dzięki sięgnięciu po taką samą miarę wierszową – regularnego dziewięciozgłoskowca.

Strofy utworu mają różną ilość wersów – 1. liczy 14 linijek, 2. – 12, 3. – 13, a 4. -16. Zostały scalone rymami złożonymi, wśród których trzeba wyróżnić przede wszystkim żeńskie (okalające oraz przyległe) i niegramatyczne.

Zwrotki są poprzetykane pięciokrotnie pojawiającym się refrenem, złożonym z pięciu wersów o układzie rymów ABAAB. Wyjątek stanowi ostatnie, zamykające dzieło powtórzenie, w którym brak dwóch końcowych linijek poprzedniej wersji refrenu:
„Na Anioł Pański biją dzwony,
niech będzie Maria pozdrowiona,
niech będzie Chrystus pozdrowiony...
Na Anioł Pański biją dzwony,
w niebiosach kędyś głos ich kona...”.

W wierszu widać dążenie autora do sylabotonizmu, czyli:
„systemu wersyfikacyjnego cechującego się stałą liczbą sylab oraz stałą pozycją sylab akcentowanych rozłożonych regularnie; miarą rytmu w tym systemie jest stopa” (hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół, 2001).

Przerwa-Tetmajer zadbał o regularne rozłożenie akcentów, co jeszcze bardziej podkreśla melodyjność i jednostajność „Anioła”. W utworze padają one kolejno na czwartą, szóstą i ósmą sylabę (z wyjątkiem pierwszego nacisku, gdzie jest to pierwsza lub druga sylaba).

strona: 1 2 3