Nowele Orzeszkowej - opracowania

Czas i miejsce akcji noweli „A... B...C...”

Czas i miejsce akcji nie sÄ… dokÅ‚adnie okreÅ›lone. Wiadomo jednak, że chodzi o czasy współczesne pisarce – drugÄ… poÅ‚owÄ™ XIX wieku. Centralnym miejscem akcji jest wielkie niemieckie miasto. Faktycznie chodzi o ziemie polskie objÄ™te zaborem rosyjskim.

Autorka nie mogÅ‚a nakreÅ›lić dosadnie danego miejsca w obawie przed cenzurÄ…. Z drukiem noweli (opowiadania) miaÅ‚a również problemy. Kiedy ukazaÅ‚o siÄ™ na Å‚amach „Åšwiata” – w 1884 roku, zdjÄ™to je ze szpalt decyzjÄ… cenzury, ponownie pojawiÅ‚o siÄ™ w „Gazecie Warszawskiej” w 1886 roku. Wówczas akcja noweli dziaÅ‚a... wiÄ™cej

* * *

Problematyka noweli „A...B...C...”

Zasadniczym problemem zobrazowanym w noweli „A...B...C...” jest kwestia rusyfikacyjnego ucisku. Na spoÅ‚eczeÅ„stwo wywierano ogromnÄ… presjÄ™. Polityka zaborczych mocarstw, zwÅ‚aszcza Rosji, wobec Polaków byÅ‚a bezwzglÄ™dna. Zabraniano nauki jÄ™zyka polskiego, zamiast tego pojawiÅ‚ siÄ™ jÄ™zyk rosyjski – w szkoÅ‚ach i na wyższych uczelniach. WÅ‚adze dążyÅ‚y do stopniowego wynarodowienia, narzucano Polakom rosyjskie wzorce kulturowe. FormÄ… oporu staÅ‚a siÄ™ wiÄ™c nielegalna nauka, umożliwiajÄ…ca potrzymanie tradycji narodowej. Przyczyny dyskryminacji sÄ… w „A...B...C” wyjaskr... wiÄ™cej

* * *

Styl i narracja w noweli „A...B...C....”

Styl dominujący w twórczości młodej Orzeszkowej nie był jeszcze w pełni rozwinięty, często retoryczny i afektowany zacierał kontury przedstawianej rzeczywistości. Jego rozwlekłość nie pozwalała czytelnikowi należycie śledzić akcji utworu. Treść była zbyt flegmatyczna bądź nadto uproszczona.

Praktyka nowelistyczna umożliwiła pisarce opanowanie stylu, dzięki czemu wzbogacił się jej warsztat literacki. Nowela jako specyficzny gatunek wymagała oszczędności słowa, doboru trafnych, skróconych określeń. Narracja musiała ulec kondensacji. Autor ze względu na wymóg techniki realistycznej objawia... więcej

* * *

Znaczenie tytuÅ‚u „A... B... C...”

„Zza cienkiej Å›ciany górnego piÄ™terka domu wychodziÅ‚y na zewnÄ…trz cieniuchne gÅ‚osy dzieciÄ™ce, bÄ…kajÄ…ce: - A.... b... c, A... b... c...”

TytuÅ‚owe „A... B... C...” to pierwsze litery alfabetu, którego Joanna naucza dzieci. Poznanie liter jest pierwszym krokiem do zdobywania wiedzy. DziÄ™ki umiejÄ™tnoÅ›ciom czytania i pisania czÅ‚owiek może poznawać dziedzictwo kulturowe swojego kraju, narodu, orientować siÄ™ w Å›wiecie, może również brać udziaÅ‚ w procesie tworzenia i przeobrażania cywilizacji. NiepiÅ›mienna osoba czuje siÄ™ zagubiona w rzeczywistoÅ›ci.

W czasach... więcej

* * *

Plan wydarzeÅ„ „A...B....C...”

1. Zwolnienie z posady nauczyciela profesora Lipskiego, jego choroba i śmierć.

2. Trudna sytuacja finansowa rodzeÅ„stwa – Joanny i MieczysÅ‚awa.

3. Rozterki Joanny – rozważania dotyczÄ…ce przyszÅ‚oÅ›ci i pracy.

4. Propozycja pani Rożnowskiej.

5. Tajne komplety w mieszkaniu Lipskich.

6. Młoda nauczycielka na ławie oskarżonych.

7. Zeznania świadków.

8. Wyrok – skazanie Joanny Lipskiej na zapÅ‚atÄ™ wysokiej grzywny lub odbycie kary wiÄ™zienia.

9. Samotność Joanny, myśli o uwięzieniu.

10. Zapłata grzywny - Mieczysław pożycza należną kwotę u lichwiarza.

11. Rozmowa z bratem.

12. Wizyta Kostka ... więcej

* * *

Motywy literackie w noweli „A...B...C...”

Motyw dziecka

Problematyka dziecięca wielokrotnie pojawia się w twórczości Orzeszkowej. Autorka pragnie ukazać trudną sytuację dzieci żyjących w ówczesnych czasach. Były to lata niepewności, naznaczone klęską zaborów, bezowocnych zrywów niepodległościowych, brutalnej polityki wobec uciśnionego narodu, czas wyzysku społecznego.

Nowelistka wyraża się o dzieciach ciepło, jakby pragnąc uchronić je od wszelkich niebezpieczeństw wynikających zarówno z warunków zewnętrznych, jak i ludzkiej niedoskonałości. Analizując sytuację dzieci, kładzie naciska na wiele innych spraw, tworzy szer... więcej

* * *

Problem zaborów i rusyfikacji - tÅ‚o historyczne noweli „A...B...C...”

Lata 1772 – 1795 to czas rozbiorów Polski. I Rzeczpospolita pozostawaÅ‚a we wÅ‚adaniu obcych mocarstw: Rosji, Austrii i Prus aż do 1918 roku, przez okres stu dwudziestu trzech lat. Każde z paÅ„stw zaborczych zamierzaÅ‚o w jakiÅ› sposób zawÅ‚adnąć polskÄ… kulturÄ…, uczynić z Polaków Rosjan lub Niemców. Polityka tych krajów byÅ‚a bezwzglÄ™dna, zmierzajÄ…ca do wynarodowienia. Terytorium paÅ„stwa polskiego podzielono. Ziemie wÅ‚Ä…czone staÅ‚y siÄ™ arenÄ… widowisk wojennych, w których ciemiężyciele brali udziaÅ‚. Do kampanii batalistycznych musieli przyÅ‚Ä…czać siÄ™ polscy osadnicy zamieszkujÄ…cy tereny zawÅ‚ad... wiÄ™cej

* * *

Najważniejsze cytaty z noweli „A...B...C...”

„(...) gdyby zaÅ› kiedykolwiek nasunęła siÄ™ jej myÅ›l, że może być obwinionÄ… o popeÅ‚nienie zbrodni, wprost parsknęłaby Å›miechem.” (o Joannie Lispkiej)

„MÅ‚odÄ… byÅ‚a i niewÄ…tpliwie Å‚adnÄ…, lecz każdy znawca ludzi poznaÅ‚by w niej od razu jednÄ… z tych dziewczÄ…t, w każdym mieÅ›cie licznych, które nie bawiÄ… siÄ™ i nie strojÄ… nigdy, jadajÄ… niewiele, oddychajÄ… powietrzem wÄ…skich ulic i ciasnych izdebek. Taki sposób życia tamuje rozwój wdziÄ™ków i zarazem ukrywa je przed ludźmi.” (o Joannie Lispkiej)

„NosiÅ‚a żaÅ‚obÄ™ po ojcu i ciÄ…gle myÅ›laÅ‚a o tym, ... wiÄ™cej

* * *

Charakterystyka pozostaÅ‚ych bohaterów noweli „A...B...C...”

MieczysÅ‚aw Lipski – brat Joanny i jednoczeÅ›nie jej przyjaciel. Syn profesora Lipskiego. Biurowy pracownik starostwa – kancelista. „NiegdyÅ› MieczysÅ‚aw Lipski byÅ‚ dzieckiem zdrowym, choć zawsze trochÄ™ powolnym i nieÅ›miaÅ‚ym, ale trwaÅ‚o to krótko. MiaÅ‚ lat szesnaÅ›cie i ukoÅ„czyÅ‚ pięć klas gimnazjalnych, kiedy cera jego nabierać poczęła tej przykrej monotonnej, papierowej biaÅ‚oÅ›ci, rÄ™ce wychudÅ‚y, ruchy zleniwiaÅ‚y; bolÄ…ce oczy z porady lekarza okryto mu wtedy jak starcowi, ciemnymi okularami; odtÄ…d nigdy ich już nie zdejmowaÅ‚.”

Musiał porzucić szkołę i zająć się pr... więcej

* * *

Czas i miejsce akcji „Dobrej pani”

Akcja noweli rozgrywa siÄ™ w niewielkim, prowincjonalnym miasteczku o nazwie „Ongród”.

Ongród to inaczej Grodno – biaÅ‚oruskie miasto rozpostarte nad rzekÄ… Niemen. Orzeszkowa przeżyÅ‚a w nim wiele lat i czuÅ‚a siÄ™ z nim duchowo zwiÄ…zana. Pisarka celowo przestawiÅ‚a litery w sÅ‚owie i utworzyÅ‚a jego anagram, dziÄ™ki temu Ongród staÅ‚ siÄ™ symbolem innych zaÅ›ciankowych miasteczek o niewyraźnej tożsamoÅ›ci.

Anagram – sÅ‚owo, wyraz, zdanie powstaÅ‚e w wyniku przeksztaÅ‚cenia danego terminu, na zasadzie przestawienia sylab, liter itp. Umożliwia zaszyfrowanie jakiejÅ› informa... wiÄ™cej

* * *

Problematyka „Dobrej pani”

Dobra pani, czyli zamożna dama - Ewelina Krzycka zamieszkiwaÅ‚a w maÅ‚ym miasteczku skrÄ™powanym spoÅ‚ecznymi stereotypami. Nie czuÅ‚a siÄ™ w nim szczęśliwa, ponieważ ciążyÅ‚a jej samotność - od wielu byÅ‚a jest wdowÄ…. OtaczaÅ‚a siÄ™ „paÅ‚acowÄ…” sÅ‚użbÄ… i tymi, którym zwykÅ‚a okazywać dobre serce. CeniÅ‚a sobie atmosferÄ™ wiÄ™kszych miast, ponieważ mogÅ‚a w nich afiszować siÄ™ ze swojÄ… dobroczynnoÅ›ciÄ…. Ongród nie byÅ‚ takim miejscem. Czasem wyjeżdżaÅ‚a do WÅ‚och, powierzajÄ…c sprawy majÄ…tkowe posesorowi. Krzycka posiadaÅ‚a jednÄ… wielkÄ… namiÄ™tność – byÅ‚o niÄ… pragnienie „czynienia dobrze&... wiÄ™cej

* * *

Kompozycja i styl „Dobrej pani” Elizy Orzeszkowej

FabuÅ‚a „Dobrej pani” koncentruje siÄ™ na losach biednej sieroty – Heli, która trafia do domu bogaczki – pani Eweliny Krzyckiej. OsiÄ… kompozycyjnÄ… jest zatem „pouczajÄ…ca” historia, która speÅ‚nia cel dydaktyczny. Autorka w pewien sposób przestrzega przed powtórzeniem siÄ™ historii rodem z noweli. By utwór staÅ‚ siÄ™ bardziej wymowny, Orzeszkowa operuje kontrastem. Bogactwu i przepychowi przeciwstawia ubóstwo, nÄ™dzÄ™, poniżenie. Wystarczy przypomnieć fakt, gdy w domu pani Eweliny pojawia siÄ™ Janowa z HelkÄ…. Krzycka pragnie siÄ™ zrewanżować za dar w posta... wiÄ™cej

* * *

Plan wydarzeÅ„ „Dobrej pani”

1. Przybycie małej Heli do domu pani Eweliny Krzyckiej.

2. Zaduma pani Emilii i odtrÄ…cenie psa Elfa.

3. Przygotowania dziewczynki do spotkania z nowÄ… opiekunkÄ….

4. Historia życia pani Eweliny i jej działalność w Towarzystwie Dam Dobroczynnych.

5. Edukacja Heli – nauka Å›piewu, jÄ™zyków obcych i dobrych manier.

6. „Rodzinna” wyprawa do WÅ‚och.

7. Powrót z zagranicznej wycieczki, smutek pani Eweliny.

8. Wizyta Janowej, podarunki Heli.

9. Przybycie włoskiego artysty.

10. Rozmowa Krzyckiej z CzernickÄ… – Hela trafia do garderoby.

11. Opowieść garderobianej – losy Czernickiej oraz kolejne... wiÄ™cej

* * *

Najważniejsze cytaty z „Dobrej pani”

„Przy tym sierota!... wiesz, jakim wypadkiem znalazÅ‚am jÄ… u tych ludzi... w takim smutnym domostwie... wilgotnym, ciemnym... ZaÅ›wieciÅ‚a mi tam przed oczami jak perÅ‚a na Å›mietnisku... Bóg mi jÄ… zesÅ‚aÅ‚...” (Krzycka o Heli)

„Pani Ewelina chwaliÅ‚a bardzo Janowej i mężowi jej uczucie chrzeÅ›cijaÅ„skiego miÅ‚osierdzia, z jakim przytuliÅ‚a do siebie to biedne, a takie Å›liczne dziecko; Janowa sÅ‚awiÄ…ce dobroć i miÅ‚osierdzie pani Eweliny, dziecko to pod staÅ‚Ä… opiekÄ™ swÄ… przejmujÄ…cej, policzki swe, i bez tego czerwone, od krwistej barwy rÄ™kawem lustrynowego kaftana natarÅ‚a.” (... wiÄ™cej

* * *

Znaczenie tytuÅ‚u „Dobra pani”

TytuÅ‚owa dobra pani to jedna z bohaterek utworu. Autorka nie mówi wprost, kim jest dana osoba. Odbiorca, zapoznajÄ…c siÄ™ z treÅ›ciÄ… noweli, sam wnioskuje, o którÄ… postać chodzi, mimo iż tytuÅ‚ jest raczej przewrotny - „kuglarski”. Za dobrÄ… paniÄ… uważana jest Ewelina Krzycka – majÄ™tna dama zaangażowana w dziaÅ‚alność charytatywnÄ….

Filantropia Krzyckiej niewiele jednak ma wspólnego z dobrociÄ… i miÅ‚osierdziem. KobietÄ™ fascynujÄ… rzeczy piÄ™kne. Gdy tylko zauważa coÅ› szczególnie Å‚adnego, osobliwego, pragnie to zdobyć. W ten sposób „kolekcjonuje” nie tyl... wiÄ™cej

* * *

Motywy literackie w „Dobrej pani”

Motyw dziecka

GłównÄ… bohaterkÄ… noweli jest Hela, która jako piÄ™cioletnie dziecko trafia pod opiekÄ™ pani Eweliny Krzyckiej. MajÄ™tna kobieta zobowiÄ…zuje siÄ™ ksztaÅ‚cić i wychowywać dziewczynkÄ™ i faktycznie tak jest, ale tylko do pewnego czasu. Niebawem dziecko nudzi dobrodziejkÄ™ i zostaje odesÅ‚ane do garderoby, a wkrótce potem tam, skÄ…d zostaÅ‚o zabrane - do ubogiej rodziny. Hela jest przykÅ‚adem dziecka skrzywdzonego przez los – jej rodzice nie żyjÄ…. Zajmuje siÄ™ niÄ… nieodpowiednia i nieodpowiedzialna osoba – Ewelina KrzyckÄ….

Dziewczynka, nim trafia pod skrzydła pani Eweliny, nie ró... więcej

* * *

Znaczenie tytuÅ‚u „Gloria victis” (podtytuÅ‚ „R.1863”)

„Gloria victis” w tÅ‚umaczeniu z jÄ™zyka Å‚aciÅ„skiego oznacza „ChwaÅ‚a zwyciężonym”. Autorka ma tu na myÅ›li powstaÅ„ców – bojowników o wolność i niepodlegÅ‚ość Polski, wszystkich tych, którzy wziÄ™li udziaÅ‚ w walkach. Fakt upadku powstania styczniowego (1863, niniejsza data stanowi także podtytuÅ‚ utworu – „Rok 1863”, bo do niej odwoÅ‚ujÄ… siÄ™ prezentowane wypadki22), nie oznacza, że wojownicy zostali pokonani, speÅ‚nili swojÄ… powinność wobec ojczyzny, odnieÅ›li moralne zwyciÄ™stwo. To Å›wiadczy o ich wielkoÅ›ci.

Nie wszyscy popiera... więcej

* * *

Problematyka noweli „Gloria victis”

W noweli „Gloria victis” autorka siÄ™ga do historii, przywoÅ‚ujÄ…c wydarzenia z czasów powstania styczniowego (1863, niniejsza data stanowi również podtytuÅ‚ noweli „R.1863”). Nie opowiada jednak o caÅ‚oÅ›ci zrywu narodowego, prezentuje jeden z jego epizodów jako przykÅ‚ad innych walk narodowowyzwoleÅ„czych i ogólnego poÅ›wiÄ™cenia. Ogranicza siÄ™ do konkretnej pÅ‚aszczyzny geograficznej – Polesia litewskiego, które wchodziÅ‚o wówczas w skÅ‚ad ziem Wielkiego KsiÄ™stwa Litewskiego, choć powszechnie wiadomo, że nie tylko tam toczyÅ‚y siÄ™ walki. Liczne batalie rozgrywaÅ‚y siÄ™ na caÅ‚... wiÄ™cej

* * *

Narracja w noweli „Gloria victis”

Narratorami w utworze sÄ… leÅ›ne drzewa. OpowiadajÄ… one epizod z powstania styczniowego, przedstawiajÄ… sylwetki bohaterów. SÅ‚uchaczem jest wiatr prÄ™dki, który przybyÅ‚ na Polesie litewskie pięćdziesiÄ…t lat po tragicznych wydarzeniach 1863 roku: „Przed poÅ‚owÄ… stulecia tu byÅ‚...”

„A stare Å›wierki, dÄ™by, brzozy rozÅ‚ożyste, ramionami powiewajÄ…c, odpowiadaÅ‚y: - DziaÅ‚y siÄ™ tu i stawaÅ‚y rzeczy dziwne, rzeczy gÅ‚oÅ›ne, dzwoniÄ…ce, pÅ‚aczÄ…ce, rozlegajÄ…ce siÄ™ krzykami, jÄ™kami...”

Wtórują i uzupełniają wypowiedzi drzew polne kwiaty - dzikie róże, dzwonki... więcej

* * *

Kompozycja i styl (stylizacja mitologiczna i biblijna, styl baÅ›ni) w noweli „Gloria victis”

RamÄ™ kompozycyjnÄ… utworu stanowi opowieść leÅ›nych drzew i polnych kwiatów. Akcja rozpoczyna siÄ™ w momencie, gdy po wielu latach wiatr prÄ™dki przybywa na znajome tereny Polesia litewskiego. Wypytuje leÅ›ne drzewa o przeszÅ‚ość, o to, co zdarzyÅ‚o siÄ™ podczas jego nieobecnoÅ›ci. DzieÅ‚o wieÅ„czy okrzyk wiatru gÅ‚oszÄ…cego chwaÅ‚Ä™ polegÅ‚ych: „Gloria victis”.

„Gloria victis” odpowiada formie noweli, realizuje wszelkie zaÅ‚ożenia tego gatunku, choć nie ma charakteru tendencyjnego – nie jest podporzÄ…dkowana okreÅ›lonym celom spoÅ‚ecznym, np. popularyzacji idei pr... wiÄ™cej

* * *

Plan wydarzeÅ„ noweli „Gloria victis”

1. Przybycie wiatru prędkiego na Polesie litewskie.


2. Opowieść leśnych drzew:

a. Sylwetka Romualda Traugutta i postacie powstańców.

b. Przyjaźń Jagmina i Tarłowskiego.

c. Uczucie Jagmina do Anielki Tarłowskiej.

d. Mobilizacja oddziałów powstańczych.

e. Decyzja Mariana Tarłowskiego o przyłączeniu się do powstania.

f. Heroiczny czyn TarÅ‚owskiego – MaryÅ› podczas jednej z bitew ratuje życie Trauguttowi.

g. Marzenia Tarłowskiego o wolności.

h. Przybycie „posÅ‚a” – Kalikst informuje o nadciÄ…gajÄ…cym wrogim oddziale i przekazuje TarÅ‚owskiemu list od siostry.

i. Przygotowania do wiel... więcej

* * *

Romuald Traugutt jako bohater narodowy i czoÅ‚owa postać noweli „Gloria victis” – szkic historyczny

Romuald Traugutt – (1826 – 1864), syn Ludwiki BÅ‚ockiej i Alojzego Traugutta. ZnaczÄ…cy wpÅ‚yw na jego wychowanie wywarÅ‚a babka – Justyna BÅ‚ocka, wpajajÄ…c mu wartoÅ›ci patriotyczne. Traugutt nie chciaÅ‚ siÄ™ zbytnio angażować w dziaÅ‚alność politycznÄ…, wiÄ…zano go, ze wzglÄ™du na wyznawane poglÄ…dy, które uznawano za zbyt konserwatywne ze stronnictwem biaÅ‚ych. Biali domagali siÄ™ zniesienia paÅ„szczyzny i uwÅ‚aszczenia chÅ‚opów, ale z obawy represji nie opowiadali siÄ™ za wybuchem powstania. PrzyÅ‚Ä…czyÅ‚ siÄ™ do powstania na Litwie w kwietniu 1863 roku i objÄ…Å‚ dowództwo nad oddziaÅ‚em kobryÅ„... wiÄ™cej

* * *

Motywy literackie w „Glorii victis”

Motyw powstania

Orzeszkowa nawiÄ…zuje do wydarzeÅ„ okresu powstania styczniowego (1863 – 1864). Umieszcza akcjÄ™ utworu na terenach Polesia litewskiego, gdzie niegdyÅ› stacjonowaÅ‚y oddziaÅ‚y partyzanckie dowodzone przez Romualda Traugutta – ostatniego, tajnego dyktatora powstania. Wydarzenia rozgrywajÄ… siÄ™ w maju 1863 roku, gdy kampania styczniowa obejmowaÅ‚a swoim zasiÄ™giem ówczesne tereny Litwy. Pisarka wspomina potyczki rozgrywane z wojskiem rosyjskim przez partyzantów, umieszcza w tekÅ›cie informacje o planowanej bitwie, opisuje wielkÄ… bitwÄ™ rozegranÄ… w lasach horeckich, traktuje o Å›mie... wiÄ™cej

* * *

Najważniejsze cytaty z „Glorii victis”

„WiÄ™c nie opuÅ›ci ich duch ofiary i duch mÄ™stwa! I duch tej miÅ‚oÅ›ci, która ich tu przywiodÅ‚a. Ci, co zginÄ…, bÄ™dÄ… siewcami, którzy samych siebie rzucÄ… w ziemiÄ™, jako ziarno przyszÅ‚ych plonów. Bo nic nie zginie. Z dziÅ› zwyciężonych dla jutrzejszych zwyciÄ™zców powstajÄ… oręże i tarcze. Lecz oni z siebie dobÄ™dÄ… wszystkie siÅ‚y, wszystkie swe siÅ‚y mÄ™stwa; karnoÅ›ci, wytrwania, aby zwyciężyć. Bojowy okrzyk ich: W imiÄ™ Boga i ojczzny1” Z tym okrzykiem na Å›mierć czy na zwyciÄ™stwo do boju!” (przemowa wodza - mowa pozornie zależna - narrator: las)

„Przeznaczenie welonem... wiÄ™cej

* * *

Powstanie styczniowe (1863 – 1864) - tÅ‚o historyczne noweli „Gloria victis”

Polskie spiski rewolucyjne zawiÄ…zywaÅ‚y siÄ™ poczÄ…tkowo wÅ›ród studentów wyższych uczelni w Rosji i na Ukrainie, potem ruch konspiracyjny nasiliÅ‚ siÄ™ także w Warszawie. Spiskowcy pragnÄ™li zwrócić uwagÄ™ na problemy ziemiaÅ„stwa i kwestiÄ™ uwÅ‚aszczenia chÅ‚opów (nadania chÅ‚opom na wÅ‚asność użytkowanej przez nich ziemi należącej do pana – dziedzica), czym zresztÄ… zamierzali porwać wÅ‚oÅ›cian do walki. Nie wszystkim podobaÅ‚ siÄ™ cel przewrotu, niektórzy postrzegali go jako awanturÄ™ ludowÄ…. Typowych zapaleÅ„ców powstaÅ„czej inicjatywy, zaczÄ™to nazywać „czerwonymi”, tych o ... wiÄ™cej

* * *

Echa powstania styczniowego w twórczości Elizy Orzeszkowej

Na ksztaÅ‚t twórczoÅ›ci literackiej Elizy Orzeszkowej w znacznym stopniu wpÅ‚ynęły wydarzenia z czasów powstanie styczniowego (1863 – 1864): przygotowania, przebieg, klÄ™ska zrywu niepodlegÅ‚oÅ›ciowego i jego skutki. Jako dwudziestolatka byÅ‚a żonÄ… starszego od niej o kilkanaÅ›cie lat, dobrze sytuowanego Piotra Orzeszki. PrzebywajÄ…c w jego majÄ…tku w Ludwinowie, uczestniczyÅ‚a czÄ™sto w spotkaniach szlachty. BraÅ‚a udziaÅ‚ w dyskusjach. SÅ‚uchaÅ‚a i widywaÅ‚a tych, którym losy kraju nie byÅ‚y obojÄ™tne. Pod znakiem zapytania staÅ‚a wówczas przyszÅ‚ość narodu, najbardziej jednak cierpiaÅ‚y warstwy najuboższe. Pisarka... wiÄ™cej

* * *

Bibliografia

Literatura przedmiotowa:

1. E. Orzeszkowa, Opowiadania, Wrocław 1996.

2. E. Orzeszkowa, Opowiadania, Warszawa 1973.

Literatura podmiotowa:

1. T. Bujnicki, Pozytywizm, Podręcznik literatury dla klasy drugiej szkoły średniej, Warszawa 1994.

2. J. Detko, Eliza Orzeszkowa, Warszawa 1971.

3. J. Detko, Orzeszkowa wobec tradycji narodowowyzwoleńczych, Warszawa 1965.

4. Dziedzictwo literackie powstania styczniowego, praca zbiorowa pod red. J. Z. Jakubowskiego, J. Kulczyckiej – Saloni, S. Frybesa, Warszawa 1964.

5. O. Halecki, Historia Polski, Lublin 1992.

6. Historia literat... więcej

* * *

Czas i miejsce akcji noweli „Tadeusz”

Akcja utworu rozgrywa siÄ™ w ciÄ…gu jednego dnia, wÅ‚aÅ›ciwie sÄ… to godziny poranne i poÅ‚udniowe – Chwedora i jej synek wyruszajÄ… wczesnym rankiem do dworu, po drodze zatrzymujÄ… siÄ™ u stóp kapliczki, potem chwilÄ™ rozmawiajÄ… z pracujÄ…cym w okolicy Klemensem (ojcem maÅ‚ego Tadeusza), a nastÄ™pnie docierajÄ… do posiadÅ‚oÅ›ci dziedzica. Tutaj Chwedora wraz z innymi kobietami ma plewić rozlegÅ‚y ogród. Wokół lato roztacza swoje uroki i wonie. Jest piÄ™kna pogoda, kwitnÄ… kwiaty, Å›piewajÄ… ptaki, pachnÄ… wschodzÄ…ce na grzÄ…dkach warzywa.

Czas - to przełom czerwca i lipca, można o tym wnioskować, uwzglę... więcej

* * *

Problematyka noweli „Tadeusz”

Utwór prezentuje jeden dzieÅ„ z życia zwyczajnej chÅ‚opskiej rodziny. Matka – Chwedora przystÄ™puje do codziennych gospodarskich zajęć, budzi syna i wspólnie przygotowujÄ… siÄ™ do wyprawy do dworu. Ma tam pracować przy odchwaszczaniu ogrodu zamożnego pana. Tymczasem Klemens - mąż Chwedory wyruszyÅ‚ już do orki – pracuje jako parobek. Kobieta musi zabrać chÅ‚opca ze sobÄ…. IdÄ…c, przystajÄ… u stóp kapliczki i chwilÄ™ siÄ™ modlÄ…. Tadeusz podziwia przyrodÄ™, Chwedora bÅ‚aga Opatrzność o opiekÄ™ nad synem. Spotkany w drodze Klemens, przekomarza siÄ™ z jedynakiem. Gdy docierajÄ… do posiadÅ‚oÅ›ci ekonoma... wiÄ™cej

* * *

Konstrukcja noweli „Tadeusz”

FabuÅ‚a noweli jest jednowÄ…tkowa, zogniskowana wokół jednego dnia z życia chÅ‚opskiej rodziny. Bohaterami sÄ… trzy osoby: Chwedora, Klemens i ich syn – dwuletni Tadeusz. Opowieść rozpoczyna opis porannych czynnoÅ›ci wykonywanych w skromnym gospodarstwie domowym przez ubogÄ…, wiejskÄ… kobietÄ™ – Chwedora sprzÄ…ta izbÄ™ i przygotowuje mleko dla maÅ‚ego Tadzia, nastÄ™pnie budzi syna i ponagla go, ponieważ wkrótce obydwoje muszÄ… wyruszyć do posiadÅ‚oÅ›ci dziedzica. Orzeszkowa koncentruje siÄ™ głównie na realiach, codziennoÅ›ci. Celowo eksponuje przyrodÄ™, ma ona kontrastować z przedstawionÄ… tragedi... wiÄ™cej

* * *

Znaczenie tytuÅ‚u i podtytuÅ‚u noweli „Tadeusz”

TytuÅ‚ utworu to Tadeusz, podtytuÅ‚ Obrazek wiejski. Nowela zostaÅ‚a opatrzona imieniem dwuletniego chÅ‚opca – Tadeusza. Jest on głównym bohaterem opowieÅ›ci. Krótki epizod z jego życia demonstruje losy innych, wiejskich dzieci, czÄ™sto pozbawionych opieki w trakcie pracy rodziców. Tragiczna historia Tadeusza to niejako ostrzeżenie przed podobnymi sytuacjami, żywy obraz czyhajÄ…cych na maluchów niebezpieczeÅ„stw i życiowych puÅ‚apek. BezpieczeÅ„stwo i dobro dziecka powinny być kwestiÄ… pierwszorzÄ™dnÄ… dla każdego rodzica. Egzystencja chÅ‚opca zostaÅ‚a przerwana w sposób nieoczekiwany. To kole... wiÄ™cej

* * *

Plan wydarzeÅ„ noweli „Tadeusz”

1. Poranne porządki w chłopskim gospodarstwie.

2. Pobudka Tadeusza.

3. Wprawa Chwedory i jej syna do posiadłości dziedzica.

4. Modlitwa przed kapliczkÄ….

5. Spotkanie z ojcem.

6. Praca Chwedory.

7. Samotne zabawy Tadeusza: pogoń za sikorką i zrywanie kwiatów.

8. Nieszczęśliwy upadek do wody – Å›mierć chÅ‚opca.... wiÄ™cej

* * *

Motywy literackie w noweli „Tadeusz”

Motyw dziecka

TytuÅ‚owy bohater ma ponad dwa lata i cechuje go szczególna ciekawość i chęć poznawania Å›wiata - jak przystaÅ‚o na wszystkie maluchy w tym wieku. Fascynuje go otaczajÄ…ca rzeczywistość. Podziwia przyrodÄ™, każdy jej „twór” wart jest uwagi: maÅ‚a sikorka, wróble, kwiaty maku, niezapominajki. Åšwiat jednak skrywa wiele niebezpieczeÅ„stw, o których malec nie wie. Gdy matka chÅ‚opca ciężko pracuje, on wciela siÄ™ w rolÄ™ mini naukowca, badacza i sam zamierza odkrywać uroki otoczenia. Rodzicom brakuje czasu, by być jego „przewodnikami”, dworskie dziewczÄ™ta wcale nie zau... wiÄ™cej

* * *

Najważniejsze cytaty z noweli „Tadeusz”

„Przez parÄ™ minut stali oboje ze wzrokiem utkwionym w posÄ…g. W oczach dziecka malowaÅ‚a siÄ™ ciekawość poÅ‚Ä…czona z zdziwienie; na ogorzaÅ‚Ä…, ciemnÄ… twarz Chwedory wybiÅ‚ siÄ™ wyraz pokornej, gorÄ…cej proÅ›by, napeÅ‚niÅ‚ oczy jej wzniesione w górÄ™ i gÅ‚Ä™bokÄ… zmarszczkÄ… przerżnÄ…Å‚ niskie czoÅ‚o.PodnosiÅ‚a wciąż dziecko wysoko, najwyżej jak tylko mogÅ‚a, i nie mówiÄ…c nic, niewyraźnÄ… może myÅ›lÄ… bÅ‚agaÅ‚a NajÅ›wiÄ™tszÄ…, aby je miaÅ‚a w swojej opiece.” (modlitwa przed Å›wiÄ™tym posÄ…giem)

„Nad kipiÄ…cym morzem kwitnÄ…cego, miÅ‚osnego, rozÅ›piewanego, olÅ›niewajÄ…cego życia wznosiÅ... wiÄ™cej

* * *

Nowela jako gatunek. Wyznaczniki

Romantyzm stopniowo zacieraÅ‚ granice pomiÄ™dzy poszczególnymi gatunkami literackimi, zmieniaÅ‚y siÄ™ prawidÅ‚a rzÄ…dzÄ…ce w Å›wiecie literatury oraz normy regulujÄ…ce zaÅ‚ożenia twórcze autora. Nowela jednak budziÅ‚a zawsze swoiste zainteresowanie, ze wzglÄ™du na jej charakter oraz historyczne uwarunkowania. Za prekursora nowelistyki oraz twórcÄ™ tego gatunku uważa siÄ™ renesansowego Giovanniego Boccaccia – wÅ‚oskiego „mistrza w opowiadaniu różnych historii i anegdot w wybranym, towarzyskim gronie.” WÅ‚aÅ›ciwa forma noweli uksztaÅ‚towaÅ‚a siÄ™ jednak w XIX wieku. ZyskaÅ‚a wówczas swoich sympaty... wiÄ™cej

* * *

Nowelistyka Orzeszkowej

W dorobku literackim Elizy Orzeszkowej nowele zajmujÄ… szczególne miejsce. Pisarka zawarÅ‚a w nich program pozytywizmu, aktualnÄ… dla tamtego okresu problematykÄ™, stworzyÅ‚a swoisty dokument epoki. W ciÄ…gu caÅ‚ego życia napisaÅ‚a okoÅ‚o trzydziestu powieÅ›ci i okoÅ‚o stu nowel i opowiadaÅ„, co Å›wiadczy o tym, iż maÅ‚e formy prozatorskie byÅ‚y jej szczególnie bliska. Jako dwudziestopiÄ™ciolatka debiutowaÅ‚a w „Tygodniku Ilustrowanym” „Obrazkiem z lat gÅ‚odowych”. ByÅ‚ to jej pierwszy utwór. Jako ostatni powstaÅ‚ zbiór (cykl nowel) „Gloria victis”.

Twórczość nowelis... więcej

* * *



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies