Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Orzeszkowej
Polskie spiski rewolucyjne zawiązywały się początkowo wśród studentów wyższych uczelni w Rosji i na Ukrainie, potem ruch konspiracyjny nasilił się także w Warszawie. Spiskowcy pragnęli zwrócić uwagę na problemy ziemiaństwa i kwestię uwłaszczenia chłopów (nadania chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi należącej do pana – dziedzica), czym zresztą zamierzali porwać włościan do walki. Nie wszystkim podobał się cel przewrotu, niektórzy postrzegali go jako awanturę ludową. Typowych zapaleńców powstańczej inicjatywy, zaczęto nazywać „czerwonymi”, tych o umiarkowanych poglądach rewolucyjnych „białymi”.
Od lata 1860 roku rozpoczęły się w Warszawie manifestacje narodowe, wspierane autorytetem Kościoła. Demonstrowała głównie młodzież, pragnąc zwrócić uwagę cara Aleksandra II na konieczność rozwiązania kwestii polskiej. Dodatkowym faktem prowokującym buntownicze nastroje była reforma agrarna w Rosji, która nie objęła terenów Królestwa Polskiego. Należało wypracować kompromis z caratem, ale ludzie i instytucje posiadający autorytet społeczny odmawiali współpracy z władzami rosyjskimi. Aleksander II był mniej bezwzględny niż jego ojciec Mikołaj I i można było próbować pertraktacji. Zadania tego podjął się jeden z czołowych polskich polityków – margrabia Aleksander Wielopolski – inteligentny, ambitny, konserwatywny polityk. W istocie odniósł pewne sukcesy w negocjacjach. Przywrócono Uniwersytet Warszawski pod nazwą Szkoły Głównej, spolszczono administrację, a sam Wielopolski stanął w 1862 roku na czele rządu. Polityczne koncepcje margrabiego nie zyskiwały sympatyków wśród społeczeństwa, jego program utrwalał zależność od Rosji i odrzucał nadzieję na niepodległość. Nawet konserwatywni „biali” z hrabią Andrzejem Zamoyskim na czele nie popierali Wielopolskiego.
Margrabię Aleksandra Wielopolskiego ze względu na jego arystokratyczne skłonności przejawiające się brakiem poparcia dla rozwoju miast oraz hamowaniem sprawy agrarnej, nazywano „ostatnim szlachcicem polskim”. Nazwa była raczej niesłuszna, ponieważ margrabia nie hołdował wiekowym tradycjom szlachty polskiej miłującej wolność, ponadto szlachcice byli silnie związani z ideą narodową, tymczasem Wielopolski próbami współpracy z caratem zdawał się tej idei przeczyć. Hrabia w oczach społeczeństwa skompromitował się również faktem wzięcia na siebie odpowiedzialności za masakrę na demonstrantach, urządzoną przed warszawskim zamkiem przez wojska rosyjskie w dniu 8 kwietnia 1861 roku. Były wówczas setki rannych i zabitych.
Przeciwko niemu byli także „czerwoni”. Ci organizowali manifestacje patriotyczne, które już zwiastowały powstanie. W 1862 roku Komitet Centralny tego stronnictwa przekształcił się w Rząd Narodowy, opozycyjny wobec tego, na którego czele stał Wielopolski. Margrabia, by powstrzymać falę krwawych protestów i zapobiec dalszym oraz by udaremnić próby powstania, zarządził brankę, czyli przymusowy pobór do wojska. W szeregi armii mieli zostać wcieleni „osobnicy” politycznie podejrzani, przede wszystkim młodzież. Pobór miał nie obejmować włościan i właścicieli ziemskich. Wówczas opozycja odpowiedziała powstaniem. Bunt wybuchł 22 stycznia 1863 roku i nie rokował powodzenia, w zasadzie skazany był na przegraną. Powstanie styczniowe (1863 – 1864) - tło historyczne noweli „Gloria victis”
Autor: Ewa PetniakPolskie spiski rewolucyjne zawiązywały się początkowo wśród studentów wyższych uczelni w Rosji i na Ukrainie, potem ruch konspiracyjny nasilił się także w Warszawie. Spiskowcy pragnęli zwrócić uwagę na problemy ziemiaństwa i kwestię uwłaszczenia chłopów (nadania chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi należącej do pana – dziedzica), czym zresztą zamierzali porwać włościan do walki. Nie wszystkim podobał się cel przewrotu, niektórzy postrzegali go jako awanturę ludową. Typowych zapaleńców powstańczej inicjatywy, zaczęto nazywać „czerwonymi”, tych o umiarkowanych poglądach rewolucyjnych „białymi”.
Od lata 1860 roku rozpoczęły się w Warszawie manifestacje narodowe, wspierane autorytetem Kościoła. Demonstrowała głównie młodzież, pragnąc zwrócić uwagę cara Aleksandra II na konieczność rozwiązania kwestii polskiej. Dodatkowym faktem prowokującym buntownicze nastroje była reforma agrarna w Rosji, która nie objęła terenów Królestwa Polskiego. Należało wypracować kompromis z caratem, ale ludzie i instytucje posiadający autorytet społeczny odmawiali współpracy z władzami rosyjskimi. Aleksander II był mniej bezwzględny niż jego ojciec Mikołaj I i można było próbować pertraktacji. Zadania tego podjął się jeden z czołowych polskich polityków – margrabia Aleksander Wielopolski – inteligentny, ambitny, konserwatywny polityk. W istocie odniósł pewne sukcesy w negocjacjach. Przywrócono Uniwersytet Warszawski pod nazwą Szkoły Głównej, spolszczono administrację, a sam Wielopolski stanął w 1862 roku na czele rządu. Polityczne koncepcje margrabiego nie zyskiwały sympatyków wśród społeczeństwa, jego program utrwalał zależność od Rosji i odrzucał nadzieję na niepodległość. Nawet konserwatywni „biali” z hrabią Andrzejem Zamoyskim na czele nie popierali Wielopolskiego.
Margrabię Aleksandra Wielopolskiego ze względu na jego arystokratyczne skłonności przejawiające się brakiem poparcia dla rozwoju miast oraz hamowaniem sprawy agrarnej, nazywano „ostatnim szlachcicem polskim”. Nazwa była raczej niesłuszna, ponieważ margrabia nie hołdował wiekowym tradycjom szlachty polskiej miłującej wolność, ponadto szlachcice byli silnie związani z ideą narodową, tymczasem Wielopolski próbami współpracy z caratem zdawał się tej idei przeczyć. Hrabia w oczach społeczeństwa skompromitował się również faktem wzięcia na siebie odpowiedzialności za masakrę na demonstrantach, urządzoną przed warszawskim zamkiem przez wojska rosyjskie w dniu 8 kwietnia 1861 roku. Były wówczas setki rannych i zabitych.
Jeden z historyków – Oskar Halecki tak pisze na temat powstania styczniowego: „Nie miało ono żadnych widoków powodzenia. Niemniej pamięć tego aktu rozpaczy jest świętą dla każdego Polaka. Nigdy jeszcze ofiara dla sprawy narodowej nie była tak bezinteresowna i tak wzruszająca. Nigdy tak szerokie warstwy społeczeństwa nie porwały się do akcji, która, w przeciwieństwie do roku 1830, nie posiadała nawet zawiązku regularnego wojska. Nawet „biali”, którzy w duchu potępiali walkę przedsięwziętą w takich warunkach, przyłączyli się do niej przez patriotyzm. I, jak zawsze, Litwa powstawała zawsze z etnograficzną Polską.”
strona: 1 2
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies