Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nowele Orzeszkowej
W dorobku literackim Elizy Orzeszkowej nowele zajmują szczególne miejsce. Pisarka zawarła w nich program pozytywizmu, aktualną dla tamtego okresu problematykę, stworzyła swoisty dokument epoki. W ciągu całego życia napisała około trzydziestu powieści i około stu nowel i opowiadań, co świadczy o tym, iż małe formy prozatorskie były jej szczególnie bliska. Jako dwudziestopięciolatka debiutowała w „Tygodniku Ilustrowanym” „Obrazkiem z lat głodowych”. Był to jej pierwszy utwór. Jako ostatni powstał zbiór (cykl nowel) „Gloria victis”.
Twórczość nowelistyczna Orzeszkowej kwitła zwłaszcza w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Nowele początkowo pojawiały się w prasie, później w zbiorach (tomach): „Z różnych sfer”, „Panna Antonina”, „W zimowy wieczór”, „Drobiazgi”, „Stare obrazki”, „Melancholicy”, „Iskry”, „Chwile”, „Przędze” i ostatni, wydany już pośmiertnie w 1910 roku „Gloria victis”. W 1921 roku wydano jeszcze w dwu tomach: „Ostatnie nowele”, „Nowele i szkice” ponad dwadzieścia innych krótkich utworów pisarki.
„Nowelistyka Orzeszkowej stała się szkołą realistycznego spojrzenia na ówczesną rzeczywistość (...), spojrzenia, przed którym nie ukryło się ludzkie nieszczęście, złamany los, krzywda społeczna i indywidualne cierpienie. Orzeszkowa pochyla się w tych opowiadaniach nad „drobinami ludzkimi” i pragnie określić ich miejsce w społecznym mikrokosmosie; dociera do psychiki ludzi wyrzuconych często poza nawias życia społecznego, naznaczonych piętnem społecznego niedostatku. Ukazuje ich los w sposób oszczędny, bez nadmiernej afektacji, często z pewnym dystansem pozwalającym obiektywnie opisywać uczucia i wyobraźnię odbiorcy.” (J. Detko, Eliza Orzeszkowa, Warszawa 1971)
W „Obrazku z lat głodowych” pisarka ukazała własne widzenie spraw społecznych. Szkic ubogiego, pańszczyźnianego chłopa miał przemawiać do wyobraźni czytelnika, przy okazji utwór wyeksponował wrażliwość samej autorki. W cyklu „Z różnych sfer” Orzeszkowa, poszerzając zakres swoich zainteresowań, wzbogaciła tematykę utworów o studium życia miejskiego „sięgnęła” do nizin, miejskich zaułków, wskazała na pewną nijakość mieszczańskiego życia oraz na rozwarstwienie społeczne.
Podjęła problematykę wychowawczą i dydaktyczną (zbiór „Panna Antonina”, a w nim „Dobra pani”), dużo miejsca w swojej twórczości poświęciła dzieciom, o których zwykła wyrażać się z czułością i troską. Los maluchów nigdy nie był jej obojętny, dlatego bosonodzy, czupurni chłopcy, roześmiane, choć skromne dziewczęta często „goszczą” na kartach jej opowiadań – „Julianka”, „Sielanka nieróżowa”, „Daj kwiatek”, „Tadeusz”. Są to często dzieci skrzywdzone przez los, ubogie sieroty, które mimo przeciwności losu roztaczają wokół siebie czar dzieciństwa. Nowelistyka Orzeszkowej
Autor: Ewa PetniakW dorobku literackim Elizy Orzeszkowej nowele zajmują szczególne miejsce. Pisarka zawarła w nich program pozytywizmu, aktualną dla tamtego okresu problematykę, stworzyła swoisty dokument epoki. W ciągu całego życia napisała około trzydziestu powieści i około stu nowel i opowiadań, co świadczy o tym, iż małe formy prozatorskie były jej szczególnie bliska. Jako dwudziestopięciolatka debiutowała w „Tygodniku Ilustrowanym” „Obrazkiem z lat głodowych”. Był to jej pierwszy utwór. Jako ostatni powstał zbiór (cykl nowel) „Gloria victis”.
Twórczość nowelistyczna Orzeszkowej kwitła zwłaszcza w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Nowele początkowo pojawiały się w prasie, później w zbiorach (tomach): „Z różnych sfer”, „Panna Antonina”, „W zimowy wieczór”, „Drobiazgi”, „Stare obrazki”, „Melancholicy”, „Iskry”, „Chwile”, „Przędze” i ostatni, wydany już pośmiertnie w 1910 roku „Gloria victis”. W 1921 roku wydano jeszcze w dwu tomach: „Ostatnie nowele”, „Nowele i szkice” ponad dwadzieścia innych krótkich utworów pisarki.
„Nowelistyka Orzeszkowej stała się szkołą realistycznego spojrzenia na ówczesną rzeczywistość (...), spojrzenia, przed którym nie ukryło się ludzkie nieszczęście, złamany los, krzywda społeczna i indywidualne cierpienie. Orzeszkowa pochyla się w tych opowiadaniach nad „drobinami ludzkimi” i pragnie określić ich miejsce w społecznym mikrokosmosie; dociera do psychiki ludzi wyrzuconych często poza nawias życia społecznego, naznaczonych piętnem społecznego niedostatku. Ukazuje ich los w sposób oszczędny, bez nadmiernej afektacji, często z pewnym dystansem pozwalającym obiektywnie opisywać uczucia i wyobraźnię odbiorcy.” (J. Detko, Eliza Orzeszkowa, Warszawa 1971)
W „Obrazku z lat głodowych” pisarka ukazała własne widzenie spraw społecznych. Szkic ubogiego, pańszczyźnianego chłopa miał przemawiać do wyobraźni czytelnika, przy okazji utwór wyeksponował wrażliwość samej autorki. W cyklu „Z różnych sfer” Orzeszkowa, poszerzając zakres swoich zainteresowań, wzbogaciła tematykę utworów o studium życia miejskiego „sięgnęła” do nizin, miejskich zaułków, wskazała na pewną nijakość mieszczańskiego życia oraz na rozwarstwienie społeczne.
Pisarka dotknęła bolesnego tematu wad ludzkich, wskazała na zło, jakie może nieść cywilizacja miejska: pijaństwo, stręczycielstwo, egoizm. Ukazała je jako zagrażające moralnemu zdrowiu człowieka i społecznej etyce.
„Orzeszkowa szuka przyczyn pewnych schorzeń, takich jak pijaństwo, w warunkach środowiskowych, okolicznościach towarzyszących życiu człowieka, jak i w człowieku samym, jego temperamencie, instynktach, namiętnościach, niekiedy objawach patologicznych, w pobudkach natury fizjologicznej itp. Człowiekiem bowiem rządzą siły, których nie może on okiełznać, pchają go one z jakąś żelazną siła do upadku. To starcie się istoty rozumnej z popędami i namiętnościami, nad którymi ona nie mogła niekiedy zapanować, określa dramatyczną sytuację ludzką, nowy typ konfliktów, które zostały ukazane w literaturze dzięki naturalizmowi.” (J. Detko, Eliza Orzeszkowa, Warszawa 1971)
strona: 1 2
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies