Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Opowiadania Żeromskiego

Kompozycja i struktura opowiadania „Doktor Piotr”

Autor: Karolina Marl�ga

Choć wielu krytyków literatury po opublikowaniu przez Żeromskiego Opowiadań zarzucało mu rozwlekłość i niezdecydowanie w wyborze głównego wątku, dla wielu jego nowelistyka jest wzorem mistrzostwa formy i kompozycji. Anna Popławska pisze: „Rozbudowana problematyka, jakiej dotyczy opowiadanie, mogłaby wypełnić powieść, a została pomieszczona w kilkustronicowej noweli. Nie ma więc w utworze ani jednej niepotrzebnej sceny, każdy opis, sytuacja są konieczne i niezbędne”.

Przyglądając się strukturze i kompozycji około trzydziestostronicowego utworu, wnikliwy czytelnik zauważy wyraźny podział zastosowany w jego obrębie, ponieważ na historię składają się cztery części: pierwsza pełni funkcję ekspozycji, czyli przedstawienia, druga przedakcji, trzecia jest nawiązaniem do pierwszej, a ostatnia zawiera scenę kulminacyjną.

Opowiadanie rozpoczyna opis nastroju, jaki panuje w zaciemnionym i rozświetlonym blaskiem księżyca pokoju Dominika Cedzyny. Mężczyzna rozczula się podczas lektury listu, otrzymanego od swego jedynego syna – Piotra. Czytamy: „W pokoju pana Dominika Cedzyny ciemno i cicho, choć stary jegomość nie śpi (…) Światło księżycowe, przestrzeliwszy grubą warstwę szronu, co zabielił szyby niby wapno, stoi na powierzchniach starych gratów, dwu ścian, części sufitu i podłogi, bez ruchu, jakby z zimna skostniało, takie samo zapewne, jakie oświetlać musi tej nocy kłody gnijące na dnie wód przywalnych lodem (…)”.Takie sformułowania, jak: „W szparze szerokiego zapiecka odzywa się czasami świerszcz, a kącie pokoju kołace głucho stary zegar szafkowy, ostatni zabytek zwitności minionej”, czy: „(…) tępy szczęk wahadła” sprawiają, że odbiorca tekstu uruchamia swą wyobraźnię. Kondensacja pojemnych znaczeń w kilku zdaniach jest dowodem mistrzostwa pióra Żeromskiego.

Po wstępie poznajemy losy dwóch mężczyzn: ojca i syna, którzy mimo różnic charakteru i ośmioletniej rozłąki są sobie bardzo bliscy. Z rozmyślań Dominika poznajemy historię jego życia, w czasie którego wielokrotnie poświęcał się dla jedynaka. Bohater zdradza nam swe marzenia, wśród których największe dotyczy powrotu syna do kraju.

Z kolei z listu dowiadujemy się o życiu Piotra, człowieka, który mimo studiów w Zurychu nie może znaleźć pracy w kraju, a jedyną szansą na poprawę sytuacji jest przyjęcie intratnej posady w Anglii, równoznaczne z dalszą rozłąką z rodzicem. Pierwszą sekwencję kończą rozmyślania Dominika nad swym losem. Nad życiem, w którym jest samotny i cierpi z powodu rozłąki z synem. Do poprawy stanu jego ducha nie przyczynia się postępowanie karierowicza i dorobkiewicza Bijakowskiego, dumnego z zatrudnienia i uzależnienia od siebie zubożałego szlachcica.

Część druga stanowi opis dziejów Teodora Bijakowskiego, którego początkowe losy były realizacją pozytywistycznych haseł, takich jak praca organiczna i praca u podstaw. Wychowujący się w biednej warszawskiej dzielnicy bohater, spędzający czas na chuligańskich wybrykach (strzelanie z procy w szyby) zmierzał niewłaściwą drogą. Jego biografia jest przykładem interwencji „dobrej wróżki”, którą okazała się pewna staruszka. Kobieta, mimo iż trafił kamieniem w jej kok (ironia sytuacji), miłosiernie i bezinteresownie zajęła się edukacją Teosia, zabierając go z nędznej ulicy w szkolne ławy najlepszych polskich i zagranicznych placówek edukacyjnych.

Stefan Żeromski zakończył scenę spotkania starszej protektorki i młodego ucznia słowami wiersza Marii Konopnickiej: „Pójdź dziecię, ja cię uczyć każę”, co jest bezpośrednim nawiązaniem do ideałów głoszonych przez społecznikowską pisarkę. Jak się później okazało, wplecenie nazwiska i fragmentu utworu Konopnickiej było jedynie humorystycznym odniesieniem się do pozytywistycznej powieści tendencyjnej, uważanej za pisarza za wdzięczny obiekt parodii. Bijakowski nie okazał się jednak wdzięcznym społecznikiem, chcącym, niczym Tomasz Judym, spłacić „dług”, lecz dorobkiewiczem, dla którego naczelną wartością w życiu jest kariera. Z jednej strony to przecież nic złego, że człowiek zdobywający przez długie lata wiedzę, poświęcający młodość na czytanie artykułów naukowych czy pisanie prac dąży do wynagrodzenia sobie tych wszystkich chwil. Taki typ osoby nie był jednak charakterystyczny dla kanonu pozytywistycznych powieści, pełnych bohaterów gotowych poświęcić własne życie dla dobra ogółu.

strona: 1 2

Zobacz inne artykuły:

Doktor Piotr

Czas i miejsce akcji opowiadania „Doktor Piotr”
„Doktor Piotr” - stereszczenie opowiadania
Problematyka opowiadania „Doktor Piotr”
Charakterystyka głównych bohaterów opowiadania „Doktor Piotr”
Kompozycja i struktura opowiadania „Doktor Piotr”
„Doktor Piotr” - nowela czy opowiadanie?
Konflikt między ojcem a synem w „Doktorze Piotrze
Dominik Cedzyna jako przykład losów zrujnowanej szlachty w końcu XIX wieku w Królestwie Polskim
Plan wydarzeń opowiadania „Doktor Piotr”
Motywy literackie w opowiadaniu „Doktor Piotr”
Najważniejsze cytaty opowiadania „Doktor Piotr”

Rozdziobią nas kruki, wrony

Siłaczka

Czas i miejsce akcji opowiadania „Siłaczka”
„Siłaczka” - streszczenie opowiadania
Geneza opowiadania „Siłaczka”
Problematyka „Siłaczki”
Charakterystyka bohaterów „Siłaczki”
Kompozycja i struktura „Siłaczki”
Altruizm czy konformizm w „Siłaczce” Żeromskiego
Narracja „Siłaczki”
Plan wydarzeń „Siłaczki”
Motywy literackie w „Siłaczce”
Najważniejsze cytaty w „Siłaczce”

Inne

Stefan Żeromski - życiorys
Kalendarium twórczości Żeromskiego
Krytyczne opinie o „Opowiadaniach” Stefana Żeromskiego
Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies