Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Antygona
Każde państwo – to organizacja. By mogło właściwie funkcjonować niezbędna jest logika i zdrowy rozsądek. Człowiek oddany całkowicie idei państwa musi być intelektualistą, rzecznikiem rozumu. Kreon jawi się jako „wcielenie” czystego racjonalizmu. Jego bezwzględność, a nawet okrucieństwo nie wynikają z gniewu, czy zapalczywości, ale z bezwzględnej i zimnej konsekwencji rozumowania.
O udział w zakazanym pogrzebie podejrzewa również Ismenę (jest przecież siostrą Antygony i Polinejkesa), na nią pochopnie wydaje wyrok, ale po upomnieniu Przodownika Chóru, dochodzi do głosu jego rozsądek i zmienia zdanie:
„Jak to? Czy obie ty zgładzić zamyślasz?
Niewinna ujdzie, słusznie mnie strofujesz.”
W sprawie Antygony jest jednak nieugięty. Motywując swój zakaz, mówi:
„ (...) nie ścierpię nigdy,
By źli w nagrodzie wyprzedzili prawych (...)”
Władca stara się nie dopuścić, by wroga i obrońcę ojczyzny spotkał jednakowy los, dlatego kara, zastosowana wobec jednego z poległych braci, wydaje mu się racjonalna i słuszna. Co ciekawsze, Kreon sądzi, że tak samo muszą myśleć bóstwa, bo przecież nie mogą akceptować taktyki i celów najeźdźcy, który zamierzał szturmować miasto i zburzyć boskie świątynie. Opierając się na logice, wnioskuje, że pochówku wbrew prawu może dokonać tylko osoba, którą przekupiono – dla zysku.
Jako racjonalista nie jest świadom tego, że ktoś może działać z innych pobudek, dlatego nie pojmuje i nie akceptuje zachowania Antygony. Podważa również „ingerencję” bogów w „ocalenie” zwłok. Świat jego uczuć został przyćmiony przez rozsądek, zepchnięty na dno świadomości, ale gdy dochodzi do katastrofy, wyłania się on stopniowo spod skorupy logiki. Kreon uświadamia sobie, że przegrał, załamuje się. Śmierć postrzega jako uwolnienie od cierpień, zmazanie win i „ucieczkę” z labiryntu błędnego rozumowania:
„Błogosławiony dzień ów, który nędzy
Kres już ostatni położy.
Przybądź, o przybądź co prędzej,
Niechbym nie ujrzał jutrzejszej już zorzy!”
Nie ma nic dziwnego w tym, że „obrońcą” prawdy uczuć uczynił Sofokle kobietę – symbol emocjonalności, wrażliwości i czułości:Prawda rozumu a prawdy uczucia w „Antygonie”
Autor: Ewa PetniakKażde państwo – to organizacja. By mogło właściwie funkcjonować niezbędna jest logika i zdrowy rozsądek. Człowiek oddany całkowicie idei państwa musi być intelektualistą, rzecznikiem rozumu. Kreon jawi się jako „wcielenie” czystego racjonalizmu. Jego bezwzględność, a nawet okrucieństwo nie wynikają z gniewu, czy zapalczywości, ale z bezwzględnej i zimnej konsekwencji rozumowania.
O udział w zakazanym pogrzebie podejrzewa również Ismenę (jest przecież siostrą Antygony i Polinejkesa), na nią pochopnie wydaje wyrok, ale po upomnieniu Przodownika Chóru, dochodzi do głosu jego rozsądek i zmienia zdanie:
„Jak to? Czy obie ty zgładzić zamyślasz?
Niewinna ujdzie, słusznie mnie strofujesz.”
W sprawie Antygony jest jednak nieugięty. Motywując swój zakaz, mówi:
„ (...) nie ścierpię nigdy,
By źli w nagrodzie wyprzedzili prawych (...)”
Władca stara się nie dopuścić, by wroga i obrońcę ojczyzny spotkał jednakowy los, dlatego kara, zastosowana wobec jednego z poległych braci, wydaje mu się racjonalna i słuszna. Co ciekawsze, Kreon sądzi, że tak samo muszą myśleć bóstwa, bo przecież nie mogą akceptować taktyki i celów najeźdźcy, który zamierzał szturmować miasto i zburzyć boskie świątynie. Opierając się na logice, wnioskuje, że pochówku wbrew prawu może dokonać tylko osoba, którą przekupiono – dla zysku.
Jako racjonalista nie jest świadom tego, że ktoś może działać z innych pobudek, dlatego nie pojmuje i nie akceptuje zachowania Antygony. Podważa również „ingerencję” bogów w „ocalenie” zwłok. Świat jego uczuć został przyćmiony przez rozsądek, zepchnięty na dno świadomości, ale gdy dochodzi do katastrofy, wyłania się on stopniowo spod skorupy logiki. Kreon uświadamia sobie, że przegrał, załamuje się. Śmierć postrzega jako uwolnienie od cierpień, zmazanie win i „ucieczkę” z labiryntu błędnego rozumowania:
„Błogosławiony dzień ów, który nędzy
Kres już ostatni położy.
Przybądź, o przybądź co prędzej,
Niechbym nie ujrzał jutrzejszej już zorzy!”
„Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić.” – mówi Antygona i automatycznie określa siebie i stanowisko, jakie będzie zajmować w konflikcie. Jej wybór jest zupełnie świadomy, kieruje się miłością bliźniego – miłością do brata.
Sofokles w opozycji do racjonalnego władcy - mężczyzny przedstawił powodowaną uczuciami kobietę, tym bardziej podkreślając, że świat i życie nie mogą być interpretowane jednoznacznie – tylko za pomocą rozumu, ale drugi wymiar stanowią uczucia, których nie wolno ignorować. „Zabicie” jednej z tych prawd jest przyczyną emocjonalnego ubóstwa i w konsekwencji wiedzie do osobistej, duchowej porażki.
Warto pamiętać również o tym, że w tragedii Sofoklesa raczej nic nie dzieje się „z przypadku”, wszystko wydaje się mieć swój scenariusz, a ten tworzą na ogół bogowie. Oni sprawują władzę nad żywotem ludzkim, karzą, nagradzają, „ciskają” klątwami. Kto się im sprzeciwia, musi ponieść klęskę. Nikt nie jest w stanie uniknąć przeznaczenia. Wszelkie wysiłki człowieka, by odwrócić los, są nieskuteczne. Grecy ową nieskuteczność walki człowieka z przeznaczeniem nazywają fatum. Pojęcie to jest tragiczne w swojej wymowie, bo po części czyni człowieka biernym, takim, który pozornie dokonuje wyborów, a w istocie realizuje zamierzony schemat. Prawa bogów i natury są tu najważniejsze i niezmienne. Znaczenie antycznego fatum można porównać z oświeceniową teorią predestynacji, którą doskonale obrazuje powiedzenie Kubusia Fatalisty (z dzieła Diderota „Kubuś Fatalista i jego pan”): „Kroczymy w ciemnościach pod tym, co zapisane w górze.”,
strona: 1 2
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies