Potop


Autor: Henryk Sienkiewicz.

Tytuł: Potop.

Potop jest drugą częścią Trylogii, czyli cyklu trzech powieści historycznych Henryka Sienkiewicza. Pierwsza z nich, zatytułowana Ogniem i mieczem, ukazywała się w latach 1883-1884 i obejmowała dzieje wojny z Kozakami, zaś ostatnia - Pan Wołodyjowski, dotyczyła początku wojny z Turcją i pierwszego zwycięstwa Jana Sobieskiego (lata 1887-1889). Zasięg tematyczny całego cyklu to historia Polski, począwszy od śmierci Władysława IV w 1648 roku, a skończywszy na bitwie Chocimskiej w 1673. Potop, jak sam tytuł wskazuje, traktuje o najadzie („potopie”) szwedzkim.

Data pierwszego wydania: druk utworu obejmował lata 1884 - 1886. Powieść ukazała się (jak i cała Trylogia) w tym samym czasie w odcinkach w krakowskim „Czasie”, warszawskim „Słowie”, wielkopolskim „Dzienniku Poznańskim”, natomiast książkowe wydanie Potop wyszło w sześciu tomach w październiku 1886 r.

Epoka literacka: pozytywizm.

Rodzaj literacki: epika.

Gatunek literacki: powieść.

Podgatunek literacki: powieść historyczna

Czas akcji: akcja utworu obejmuje okres od stycznia 1655 do jesieni 1657 i traktuje o napadzie Szwedów na ziemie Rzeczpospolitej.

Miejsce akcji: akcja Potopu rozgrywa się na obszarze niemalże całego kraju: Żmudzi (Wodokty, Lubicz, Upita, Birże, Kiejdany) Wielkopolski (Ujście), Podlasiu (Łuków, Tykocin, Janów, Sokółka), Litwy oraz na Śląsku i w Małopolsce. Miastami polskimi wymienionymi w dziele są między innymi: Kraków, Bogdaniec, Zgorzelice, Spychów, Płock, Tykocin. Prócz nich poznajemy ziemie pruskie (Szczytno, Malbork) oraz żmudzkie (okolice Nowego Kowna).

Bohaterowie fikcyjni (lub historyczni, acz niewymieniani we współczesnych podręcznikach) w ujęciu alfabetycznym: Akbah-Ułan, Aleksandra Billewiczówna, Andrzej Kmicic / Babinicz, Anusia Borzobohata-Krasieńska, Bogusław Leszczyński, Charłamp, Chudzyński, Dowgird, Gabriel Wajmiłłowicz, Glowbicz, Gosiewski, Harasimowicz, Helena Skrzetuska, Herakliusz Billewicz, Hlebowicz, Jan Onufry Zagłoba, Jan Skrzetuski, Jan Wielkopolski, Jerzy Michał Wołodyjowski, Kiemlicze, Kompani Kmicica (Jaromir Kokosiński, Ranicki, Rekuć-Leliwa, Uhlik, Kulwiec- Hippocentaurus, Zend), Konstanty Lubomirski, Korf, Krzysztoporski, Kuklinowski, Ługowski, Łuszczewski, Pospolite ruszenie (Stanisław Dębiński, Władysław Wostowski, Golc, Stanisław Skrzetuski, Kacper Żychliński, Stanisław Jaraczewski, Piotr Skoraczewski, Kwilecki, Andrzej, Piotr Opaliński, Jakub Rozdrażewski, Sędziwój Czarnkowski, Stanisław Pogorzelski, Maksymilian Miastkowski, Paweł Gębicki), Roch Kowalski, Rzędzian, Sakowicz, Soroka, Stabrawski, Stanisław Skrzetuski, Śladkowski, Tomasz Billewicz, uczestnicy obrony klasztoru (Różyc-Zamoyski, Okielnicki, Piotr Czarniecki, Sadowski), Żeromski.

Bohaterowie historyczni w ujęciu alfabetycznym: Andrzej Grudziński, Arwid Wittenberg, Augustyn Kordecki, Bogusław Radziwiłł, Burchard Miller, Gryzelda Wiśniowiecka, Hieronim Radziejowski, Jan Kazimierz, Janusz Radziwiłł, Jan Zamoyski, Jerzy Lubomirski, Karol X Gustaw, Krzysztof Opaliński, Maria Ludwika, Michał Kazimierz Radziwiłł, Michał Korybut Wiśniowiecki, Paweł Sapieha, Stefan Czarniecki, szlachta laudańska (Pakosz Gasztowt z Pacunelów, Kasjan Butrym, Józwa Butrym),Weyhard Wrzeszczowicz.

Bohaterowie pierwszoplanowi w ujęciu alfabetycznym: Aleksandra Billewiczówna, Andrzej Kmicic/Babinicz, Bogusław Radziwiłł, Jan Kazimierz, Jan Onufry Zagłoba, Jan Skrzetuski, Janusz Radziwiłł, Jerzy Michał Wołodyjowski, Kiemlicze, Paweł Sapieha, Stefan Czarniecki.

Bohaterowie drugoplanowi w ujęciu alfabetycznym: Akbah-Ułan, Anusia Borzobohata-Krasieńska, Augustyn Kordecki, Arwid Wittenberg, Bogusław Leszczyński, Burchard Miller, Charłamp, Helena Skrzetuska, Jan Zamoyski, Jerzy Lubomirski, Kuklinowski, Roch Kowalski, Rzędzian, Soroka, Stanisław Skrzetuski, Szlachta laudańska (Pakosz Gasztowt z Pacunelów, Kasjan Butrym, Józwa Butrym), Tomasz Billewicz.

Bohaterowie epizodyczni w ujęciu alfabetycznym: Chudzyński, Dowgird, Gabriel Wajmiłłowicz, Glowbicz, Gosiewski, Gryzelda Wiśniowiecka, Harasimowicz, Herakliusz Billewicz, Hieronim Radziejowski, Hlebowicz, Jan Wielkopolski, Kompani Kmicica (Jaromir Kokosiński, Ranicki, Rekuć-Leliwa, Uhlik, Kulwiec-Hippocentaurus, Zend), Konstanty Lubomirski, Korf, Krzysztoporski, Ługowski, Łuszczewski, Michał Wiśniowiecki, Pospolite ruszenie (Stanisław Dębiński, Władysław Wostowski, Golc, Stanisław Skrzetuski, Kacper Żychliński, Stanisław Jaraczewski, Piotr Skoraczewski, Kwilecki, Andrzej Grudziński, Krzysztof Opaliński, Piotr Opaliński, Jakub Rozdrażewski, Sędziwój Czarnkowski, Stanisław Pogorzelski, Maksymilian Miastkowski, Paweł Gębicki), Sakowicz, Stabrawski, Uczestnicy obrony klasztoru (Różyc-Zamoyski, Okielnicki, Piotr Czarniecki, Sadowski), Wrzeszczowicz, Znikis, Żeromski, Maria Ludwika, Michał Kazimierz Radziwiłł.

Struktura dzieła: środkowa część Trylogii to blisko 1000 stron (w zależności od wydania) lektury. Powieść składa się z trzech tomów, z których każdy liczy kolejno dwadzieścia sześć, czterdzieści oraz trzydzieści rozdziałów.

Kompozycja dzieła: w powieści obyczajowo-historycznej Henryk Sienkiewicz bardzo rozbudował tło historyczne, w które z mistrzostwem pióra wplótł losy postaci fikcyjnych i rzeczywiście żyjących w ówczesnej siedemnastowiecznej Polsce. Fabuła powieści opiera się na motywie miłości z przeszkodami. Tak samo, jak w poprzednich częściach, także tu pojawił się klasyczny trójkąt, dotyczący Kmicica, Aleksandry Billewiczówny i Bogusława Radziwiłła.

W dwóch pozostałych częściach Trylogii trójkąt romansowy dotyczył Jana Skrzetuskiego, Heleny oraz Bohuna (Ogniem i mieczem) oraz Michała Wołodyjowskiego, Basi i Azji (Pan Wołodyjowski).


Wymowa ideowa: powieść historyczna Potop, podobnie jak dwie pozostałe części Trylogii, została napisana w myśl idei „ku pokrzepieniu serc”. Autor opisał w niej dzieje państwa polskiego w ciężkim dla niego okresie, a mianowicie w chwili oblężenia Polski przez oddziały szwedzkie, przez co chciał uzmysłowić Polakom, że potrafią podnieść się z najcięższej sytuacji, że nadzieja zawsze istnieje. Poprzez takich odważnych i walecznych rycerzy, jak Andrzej Kmicic czy Michał Wołodyjowski autor starał się przypomnieć takie wartości, jak honor i bezwarunkowa miłość do ojczyzny.

Wątki: historyczno-polityczny, romansowy, przygodowy.

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies