JesteÅ› w: Ostatni dzwonek -> Potop
Wstęp
Na Å»mudzi żyÅ‚ ród możny Billewiczów: „od Mendoga siÄ™ wywodzÄ…cy, wielce skoligacony i w caÅ‚ym RosieÅ„skiem nad wszystkie inne szanowany”. Choć nie doszedÅ‚ nigdy do wielkich urzÄ™dów: „ale na polu Marsa niepożyte krajowi oddali usÅ‚ugi, za które różnymi czasami hojnie bywali nagradzani”. Rodzina zajmowaÅ‚a Billewicze, w których obecnie przebywaÅ‚ miecznik rosieÅ„ski Tomasz Billewicz. Prócz tego posiadaÅ‚a wiele innych majÄ™tnoÅ›ci. Gdy „rozpadli siÄ™ na kilka domów”, czÅ‚onkowie tej możnej rodziny stracili ze sobÄ… staÅ‚y kontakt. Wszyscy spotykali siÄ™ tylko wówczas, gdy w Rosieniach odbywaÅ‚ siÄ™ popis pospolitego ruszenia żmudzkiego lub pod chorÄ…gwiami litewskiego komputu i na sejmikach. Liczyć siÄ™ z nimi musieli sami nawet wszechpotężni na Litwie i Å»mudzi RadziwiÅ‚Å‚owie.
Za panowania Jana Kazimierza patriarchą wszystkich Billewiczów był Herakliusz Billewicz, pułkownik lekkiego znaku, podkomorzy upicki. Należały do niego Wodokty, Lubicz i Mitruny, leżące na terenie Laudy. W zaściankach należących do Herakliusza mieszkały między innymi wybitne rody Butrymów, Domaszczewiczów, Gasztowtów, Sołłuhubów.
Herakliusz Billewicz, mąż oddany sprawie narodowej, umarł w 1654 roku na wieść o przegranej rządzącego Litwą Radziwiłła w bitwie pod Szkłowem. Wiadomość tę przywiózł Michał Wołodyjowski, który nie pochodził z okolic Laudy, ale miał czynić zaciągi wojska, ponieważ był szczególnie umiłowany przez tamtejszą szlachtę. Wołodyjowski, który zachorował po powrocie z wojny, pozostawał pod opieką Pakosza Gasztowta w Pucenelach, z których wywodziły się najpiękniejsze panny w okolicy.
Herakliusz Billewicz pozostawiÅ‚ po sobie testament. ZapisaÅ‚ w nim wszystkie swoje majÄ…tki, z wyjÄ…tkiem Lubicza, swojej wnuczce Aleksandrze Billewiczównie. Z kolei wymieniony teren zapisaÅ‚ Andrzejowi Kmicicowi w dowód wdziÄ™cznoÅ›ci za zasÅ‚ugi i przyjaźń jego ojca: „od ojca urodzonego JÄ™drzeja Kmicica jeszcze z mÅ‚odych lat, aż do dnia Å›mierci, przyjaźni i zgoÅ‚a braterskiego afektu doznawaÅ‚. Z którym wojny odprawowaÅ‚em i życie mi po wielekroć ratowaÅ‚, a gdy zÅ‚ość i invidia panów SiciÅ„skich wydrzeć mi fortunÄ™ chciaÅ‚y - i do niej mi dopomógÅ‚”. PodtrzymaÅ‚ także dawnÄ… umowÄ™ zawartÄ… z ojcem Andrzeja - zgodnie z niÄ… Andrzej i Aleksandra mieli zostać małżeÅ„stwem: „Tamże za wspólnÄ… zgodÄ… postanowiliÅ›my obyczajem dawnym szlacheckim i chrzeÅ›cijaÅ„skim, że dzieci nasze, a mianowicie syn jego Andrzej z wnuczkÄ… mojÄ… AleksandrÄ…, Å‚owczankÄ…, stadÅ‚o uczynić majÄ…, aby z nich potomstwo na chwaÅ‚Ä™ bożą i pożytek Rzeczypospolitej wyrosÅ‚o”. Panna mogÅ‚a odmówić wyjÅ›cia za Kmicica, gdyby ten zhaÅ„biÅ‚ siÄ™ szpetnymi uczynkami lub gdyby chciaÅ‚a iść do klasztoru. Herakliusz powierzyÅ‚ szlachcie laudaÅ„skiej opiekÄ™ nad wnuczkÄ….
Szlachta laudaÅ„ska ruszyÅ‚a do Grodna, gdzie król Jan Kazimierz wyznaczyÅ‚ generalnÄ… zbiórkÄ™ przed wojnÄ…: „Ruszyli w milczeniu pierwsi Butrymowie, za nimi inni, a Gasztowtowie na ostatku, jak zawsze czynili, bo im od pacunelek żal byÅ‚o odjeżdżać. Szlachta z innych stron kraju w maÅ‚ej tylko stawiÅ‚a siÄ™ liczbie i kraj pozostaÅ‚ bez obrony, ale Lauda pobożna stanęła w caÅ‚oÅ›ci”. Pan WoÅ‚odyjowski pozostaÅ‚ na miejscu miÄ™dzy pacunelkami, ponieważ nie mógÅ‚ jeszcze wÅ‚adać rÄ™kÄ…. OpustoszaÅ‚y okolice, w Poniewieżu i Upicie zapanowaÅ‚a cisza. Panna Aleksandra również zamknęła siÄ™ w Wodoktach, nie widujÄ…c nikogo poza sÅ‚użbÄ… i opiekunami.
Tom I
Rozdział I
ByÅ‚ styczeÅ„ 1655 roku. Å»mudź pokryta byÅ‚a Å›niegiem, na dworze panowaÅ‚ siarczysty mróz. Panna Aleksandra, dziewczyna dwudziestoletnia, urodziwa, o pÅ‚owych wÅ‚osach, niebieskich oczach, siedzÄ…c w dużej izbie odmawiaÅ‚a po cichu różaniec. TowarzyszyÅ‚y jej dziewki dworskie, które zajmowaÅ‚y siÄ™ przÄ™dzeniem kÄ…dzieli oraz ciotuchna Kulwiecówna. OleÅ„ka myÅ›laÅ‚a o testamencie, pozostawionym niedawno przez zmarÅ‚ego dziadka. WolÄ… nieboszczyka byÅ‚o, by panna Aleksandra zostaÅ‚a żonÄ… czÅ‚owieka, którego pamiÄ™taÅ‚a z dzieciÅ„stwa. WidziaÅ‚a go dziesięć lat temu, gdy ze swym ojcem goÅ›ciÅ‚ u nich w Wodoktach.„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Autor: Karolina MarlêgaWstÄ™p
Na Å»mudzi żyÅ‚ ród możny Billewiczów: „od Mendoga siÄ™ wywodzÄ…cy, wielce skoligacony i w caÅ‚ym RosieÅ„skiem nad wszystkie inne szanowany”. Choć nie doszedÅ‚ nigdy do wielkich urzÄ™dów: „ale na polu Marsa niepożyte krajowi oddali usÅ‚ugi, za które różnymi czasami hojnie bywali nagradzani”. Rodzina zajmowaÅ‚a Billewicze, w których obecnie przebywaÅ‚ miecznik rosieÅ„ski Tomasz Billewicz. Prócz tego posiadaÅ‚a wiele innych majÄ™tnoÅ›ci. Gdy „rozpadli siÄ™ na kilka domów”, czÅ‚onkowie tej możnej rodziny stracili ze sobÄ… staÅ‚y kontakt. Wszyscy spotykali siÄ™ tylko wówczas, gdy w Rosieniach odbywaÅ‚ siÄ™ popis pospolitego ruszenia żmudzkiego lub pod chorÄ…gwiami litewskiego komputu i na sejmikach. Liczyć siÄ™ z nimi musieli sami nawet wszechpotężni na Litwie i Å»mudzi RadziwiÅ‚Å‚owie.
Za panowania Jana Kazimierza patriarchą wszystkich Billewiczów był Herakliusz Billewicz, pułkownik lekkiego znaku, podkomorzy upicki. Należały do niego Wodokty, Lubicz i Mitruny, leżące na terenie Laudy. W zaściankach należących do Herakliusza mieszkały między innymi wybitne rody Butrymów, Domaszczewiczów, Gasztowtów, Sołłuhubów.
Herakliusz Billewicz, mąż oddany sprawie narodowej, umarł w 1654 roku na wieść o przegranej rządzącego Litwą Radziwiłła w bitwie pod Szkłowem. Wiadomość tę przywiózł Michał Wołodyjowski, który nie pochodził z okolic Laudy, ale miał czynić zaciągi wojska, ponieważ był szczególnie umiłowany przez tamtejszą szlachtę. Wołodyjowski, który zachorował po powrocie z wojny, pozostawał pod opieką Pakosza Gasztowta w Pucenelach, z których wywodziły się najpiękniejsze panny w okolicy.
Herakliusz Billewicz pozostawiÅ‚ po sobie testament. ZapisaÅ‚ w nim wszystkie swoje majÄ…tki, z wyjÄ…tkiem Lubicza, swojej wnuczce Aleksandrze Billewiczównie. Z kolei wymieniony teren zapisaÅ‚ Andrzejowi Kmicicowi w dowód wdziÄ™cznoÅ›ci za zasÅ‚ugi i przyjaźń jego ojca: „od ojca urodzonego JÄ™drzeja Kmicica jeszcze z mÅ‚odych lat, aż do dnia Å›mierci, przyjaźni i zgoÅ‚a braterskiego afektu doznawaÅ‚. Z którym wojny odprawowaÅ‚em i życie mi po wielekroć ratowaÅ‚, a gdy zÅ‚ość i invidia panów SiciÅ„skich wydrzeć mi fortunÄ™ chciaÅ‚y - i do niej mi dopomógÅ‚”. PodtrzymaÅ‚ także dawnÄ… umowÄ™ zawartÄ… z ojcem Andrzeja - zgodnie z niÄ… Andrzej i Aleksandra mieli zostać małżeÅ„stwem: „Tamże za wspólnÄ… zgodÄ… postanowiliÅ›my obyczajem dawnym szlacheckim i chrzeÅ›cijaÅ„skim, że dzieci nasze, a mianowicie syn jego Andrzej z wnuczkÄ… mojÄ… AleksandrÄ…, Å‚owczankÄ…, stadÅ‚o uczynić majÄ…, aby z nich potomstwo na chwaÅ‚Ä™ bożą i pożytek Rzeczypospolitej wyrosÅ‚o”. Panna mogÅ‚a odmówić wyjÅ›cia za Kmicica, gdyby ten zhaÅ„biÅ‚ siÄ™ szpetnymi uczynkami lub gdyby chciaÅ‚a iść do klasztoru. Herakliusz powierzyÅ‚ szlachcie laudaÅ„skiej opiekÄ™ nad wnuczkÄ….
Szlachta laudaÅ„ska ruszyÅ‚a do Grodna, gdzie król Jan Kazimierz wyznaczyÅ‚ generalnÄ… zbiórkÄ™ przed wojnÄ…: „Ruszyli w milczeniu pierwsi Butrymowie, za nimi inni, a Gasztowtowie na ostatku, jak zawsze czynili, bo im od pacunelek żal byÅ‚o odjeżdżać. Szlachta z innych stron kraju w maÅ‚ej tylko stawiÅ‚a siÄ™ liczbie i kraj pozostaÅ‚ bez obrony, ale Lauda pobożna stanęła w caÅ‚oÅ›ci”. Pan WoÅ‚odyjowski pozostaÅ‚ na miejscu miÄ™dzy pacunelkami, ponieważ nie mógÅ‚ jeszcze wÅ‚adać rÄ™kÄ…. OpustoszaÅ‚y okolice, w Poniewieżu i Upicie zapanowaÅ‚a cisza. Panna Aleksandra również zamknęła siÄ™ w Wodoktach, nie widujÄ…c nikogo poza sÅ‚użbÄ… i opiekunami.
Tom I
Rozdział I
strona: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Szybki test:
Kmicic na swą prośbę podjął się dostarczenia korespondencji od Janusza Radziwiłła do:a) Harasimowicza
b) marszałka koronnego Lubomirskiego
c) króla szwedzkiego
d) wszystkie odpowiedzi sÄ… poprawne
RozwiÄ…zanie
Gdy książę Radziwiłł oznajmił, że Rzeczpospolita przechodzi pod władanie Szwedów żołnierze wyrazili swe oburzenie, rzucając:
a) szable
b) przekleństwa
c) rękawice
d) buławy
RozwiÄ…zanie
Książę Radziwiłł oznajmił, że Rzeczpospolita przechodzi pod władanie Szwedów:
a) o szóstej
b) o dwudziestej
c) o północy
d) w południe
RozwiÄ…zanie
Więcej pytań
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies