Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Potop

„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna

Autor: Karolina Marl�ga

„Przeszłość dla Sienkiewicza była przede wszystkim przeszłością wielkich postaci, wielkich namiętności i uczuć. W tym był romantykiem. Jednakże forma przedstawienia dziejów, posługiwanie się źródłem, dbałość o wymiar typowy i realistyczną motywację – wiążą go z pozytywizmem. Między owymi biegunami metod twórczości mieści się niewątpliwie Potop”. Tadeusz Bujnicki, Alicja Helman, „Potop” Henryka Sienkiewicza. Powieść i film.

I. Powieść historyczna jako gatunek literacki

Powieść historyczna jest jedną z odmian ogólnie rozumianej powieści (jest jej podgatunkiem). Spełnia warunki wyznaczone dla tego popularnego, acz absorbującego czas gatunku (umieszczenie świata przedstawionego w mniej lub bardziej odległej przeszłości, licząc od chwili powstania utworu, dążenie do respektowania prawdy historycznej, zestawienie postaci historycznych i fikcyjnych przeżywających przygody prawdopodobne w danych realiach historycznych). Wyodrębniła się na samodzielny gatunek dzięki twórczości wybitnego angielskiego pisarza Waltera Scotta (1771-1832), który wzbogacił literaturę takimi dziełami, jak: „Rob Roy”, „Waverley”, „Ivanhoe”.

Odmianę powieści historycznej, reprezentowaną przez Waltera Scotte’a nazywamy powieścią walterscottowską. W swoich powieściach łączył wątki romansowe z rozbudowanym obrazem wydarzeń i obyczajów epoki, w której rozgrywała się akcja.

Aby zdefiniować powieść historyczną, należy odnaleźć te elementy, które odróżniają ją od powieści „zwyczajnej”. Otóż sedno tkwi w temacie i wykorzystaniu materiałów. Źródłową podstawę powieści historycznej stanowią zdarzenia z przeszłości, które są przedstawiane czytelnikowi dzięki długiej pracy autora przy lekturze dokumentów źródłowych. Pisarz zaczyna być wówczas zarówno artystą, rzemieślnikiem słowa, jak i historykiem.

Silnie na rozwój powieści historycznej zadziałała epoka romantyzmu, w której zmieniły się perspektywy postrzegania rzeczywistości. Z biegiem lat i publikowaniem kolejnych dzieł powieść historyczna wyodrębniła się na stałe z powieści i zaczęła był samodzielnym gatunkiem.

Od tej też pory stała się powodem gorących dyskusji krytyków. Jak pisze Tadeusz Bujnicki oraz Alicja Helman, autorzy znaczącej dla pojmowania utworu pozycji „Potop” Henryka Sienkiewicza. Powieść i film: „Postawiono pytania o zakres i funkcję „prawdy” (a więc materiału historycznego) oraz fikcji (a więc swobodnego działania autora). Rozważano również kwestie związane z celami ideowymi powieści historycznej, oraz jej cechy gatunkowe i stylistyczne (…)”. Oto frapujące w tamtym czasie, w dobie rodzącej się powieści historycznej, problemy związane z nowym gatunkiem:

„Prawda” w powieści historycznej – to zagadnienie wywołało najwięcej sporów wśród krytyków, twórców oraz badaczy. Choć jedni zakładali, że autor ma prawo przekształcać, modyfikować historyczne fakty w imię tak zwanej „prawdy artystycznej” , to ciągle jednak borykano się z wytyczeniem granic tego zbyt ogólnego, względnego i elastycznego pojęcia. Przykładem zastosowania „prawdy artystycznej” jest zmiana rzeczywistości rzez Sienkiewicza w zakończeniu swej powieści (Polska nie pokonała Szwedów).

Funkcje powieści historycznej – podstawową funkcją tego gatunku jest oczywiście funkcja poznawcza. Nie należy jednak utożsamiać dzieł sienkiewiczowskich czy walterskotowskich jedynie z tak wąską rolą. Poza nią powieść historyczna powinna spełniać zadanie estetyczne, zawierać w sobie – jak piszą Bujnicki i Helman – „ślady archaicznego eposu i baśni, cechy poematu i historycznego dramatu” oraz inne odmiany epickie. Tak też się dzieje w przypadku powieści Sienkiewicza, która łączy w sobie pierwiastki baśni, ludowej legendy, apokryfu czy kroniki. Dzięki dziełu poznaliśmy obyczaje i stosunki społeczno-polityczne siedemnastowiecznej Polski, jak również mogliśmy przeczytać o cudzie podczas obrony Jasnej Góry czy zapoznać się z wieloma stylizacjami.

strona: 1 2 3

Zobacz inne artykuły:

Inne

Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okoliczności powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Przegląd bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
Język i styl powieści historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Kompozycja i artyzm powieści „Potop”
Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w pigułce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Motyw miłości w „Potopie”
Szczegółowy plan wydarzeń „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieściopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies