Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Potop

Czas i miejsce akcji „Potopu”

Autor: Jakub Rudnicki

Akcja utworu obejmuje dwa lata najazdu Szwedów na Rzeczpospolitą, od stycznia 1655 (wiemy to z Prologu: „Nie stało zaś tego ojca i dobrodzieja szlachty laudańskiej [Herakliusza Billewicza] w roku 1654”) do jesieni 1657 roku.

Wydarzenia te dzieją się na obszarze niemal całego kraju: Żmudzi (Wodokty, Lubicz, Upita, Birże, Kiejdany) Wielkopolski (Ujście), Podlasiu (Łuków, Tykocin, Janów, Sokółka), Litwy oraz Śląska i Małopolski.

Żmudź to jeden z pięciu regionów etnograficznych współczesnej Litwy, a także historyczna nazwa Dolnej Litwy. Dawniej stanowiła jednostkę podziału terytorialnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów (jako Księstwo Żmudzkie należące do Wielkiego Księstwa Litewskiego). Od 1917 r. Żmudź jest częścią Litwy.
Miejsca akcji zmieniają się w zależności od opisywanych wydarzeń dziejowych.

Czytelnik „wędruje” wraz z głównymi bohaterami, uczestnicząc miedzy innymi pod Ujściem w kapitulacji pospolitego ruszenia przed wojskami szwedzkimi Karola Gustawa (25 lipca 1655 roku), zajęciu przez wroga Warszawy (8 września 1655 roku), w uczcie w zamku kiejdańskim, podczas której książę Janusz Radziwiłł zerwał unię Litwy z Koroną i podpisał pakt wiążący Wielkie Księstwo Litewskie ze Szwecją, za co król szwedzki zobowiązywał się odzyskać dla Litwy ziemie stracone przez nią w wojnie z Rosją (20 października).

W powieści mamy również bardzo szczegółowo opisane oblężenie Jasnej Góry przez Szwedów. Padają takie daty, jak: 8 listopada – pierwsze próby zajęcia klasztoru na Jasnej Górze, 18 listopada - początek oblężenia twierdzy, 27 grudnia - odstąpienie Szwedów od oblężenia klasztoru na Jasnej Górze. Pisarz cały czas mocno akcentował czas wydarzeń.

Czytamy o takich majątkach i obiektach, jak (ujęcie alfabetyczne): Billewicze, Burzec (siedziba Skrzetuskich), Wąsocza, Głogowa, Janów, Kiejdany (rezydencja Janusza Radziwiłła), klasztor Jasnogórski, kościół w Upicie, Lauda, Lubicz, Lubowla, Lwów, obóz pod Ujściem, Pilwiszki, Warszawa, Wodokty, Wołmontowicze, Zamość („Wpuszczono ich bramą Szczebrzeszyńską albo inaczej Ceglaną, gdyż dwie inne były z kamienia. Sam Kmicic nie spodziewał się ujrzeć nic podobnego i nie mógł wyjść z podziwu na widok ulic szerokich, włoską modą pod linię równo budowanych, na widok wspaniałej kolegiaty i burs akademickich, zamku, murów, potężnych dział i wszelkiego rodzaju “opatrzenia”. Jako mało który z magnatów mógł się porównać z wnukiem wielkiego kanclerza, tak mało która forteca z Zamościem. Lecz największy zachwyt ogarnął ordyńców, gdy ujrzeli ormiańską część miasta. Nozdrza ich chciwie wciągały woń safianu, którego wielkie fabryki prowadzili przemyślni przybysze z Kaffy, a oczy śmiały im się do bakalij, wschodnich kobierców, pasów, sadzonych szabel, kindżałów, łuków, lamp tureckich i wszelkiego rodzaju kosztowności”).
Struktura powieści pod względem czasu i miejsca akcji przedstawia się następująco (ujęcie ogólne):

I tom – akcja rozpoczyna się w styczniu 1655 roku. Poznajemy życie mieszkańców Żmudzi, by w kolejnych rozdziałach czytać o kapitulacji wojsk szlacheckich pod Ujściem (25 lipca 1655 roku). W I tomie przenosimy się wraz z narratorem na Podlasie, do majątku Skrzetuskich, oraz jesteśmy „świadkami” bogatej uczty w zamku Janusza Radziwiłła w Kiejdanach.

Podlasie to historyczna kraina Polski leżąca na Nizinie Podlaskiej, stanowiąca północno-wschodnią i północna część województwa lubelskiego. Po podpisaniu unii lubelskiej w 1569 roku Podlasie (jako województwo podlaskie) znalazło się w składzie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W okresie rozbiorów zostało rozdzielone między Prusy i Austrię wzdłuż Bugu.

II tom - akcja rozpoczyna się jesienią 1655 roku, gdy na Podlasiu gromadzą się oddziały żołnierzy gotowych walczyć ze szwedzkim wrogiem. W kolejnych rozdziałach mamy szczegółową relację narratora z obrony klasztoru jasnogórskiego, z dokładnymi wzmiankami o datach. Po zakończeniu oblężenia (Boże Narodzenie 1655 roku) czytamy o powrocie w pierwszych miesiącach 1656 roku Jana Kazimierza do kraju oraz o złożonych przez niego tak zwanych „ślubach lwowskich” (1 kwietnia 1656 roku). Dalsze wydarzenia II tomu przenoszą odbiorcę powieści na teren Moraw i Podlasie, do którego wędruje przez Zamość (siedziba Jana Zamoyskiego) Babinicz. Część kończy się bitwą pod Sokółką i zranieniem głównego bohatera przez Bogusława Radziwiłła.

strona:    1    2  

Szybki test:

Kapitulacja wojsk szlacheckich (pospolite ruszenie) nastąpiła:
a) pod Ujściem
b) pod Płowcami
c) w Raciążu
d) w Kiejdanach
Rozwiązanie

Akcja „Potopu” trwa:
a) od stycznia 1655 do jesieni 1657 roku
b) od marca 1656 do końca 1657 roku
c) od kwietnia 1655 do końca 1657 roku
d) od maja 1655 do wiosny 1657 roku
Rozwiązanie

Bitwa pod Prostkami miała miejsce 8 października:
a) 1655 roku
b) 1654 roku
c) 1657 roku
d) 1656 roku
Rozwiązanie

Zobacz inne artykuły:

Inne
Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okoliczności powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Przegląd bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
Język i styl powieści historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Kompozycja i artyzm powieści „Potop”
Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w pigułce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Motyw miłości w „Potopie”
Szczegółowy plan wydarzeń „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieściopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies