TÅ‚o historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku ostatnidzwonek.pl
JesteÅ› w: Ostatni dzwonek -> Potop

TÅ‚o historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku

Autor: Karolina Marlêga

I.Przyczyny wojen ze SzwecjÄ…

Na początku XVII wieku zaostrzyła się rywalizacja miedzy Rzeczpospolitą a Szwecją.

Do najważniejszych przyczyn wojen polsko-szwedzkich zaliczamy:
Ze strony szwedzkiej ciągłą rywalizację o dominację nad Morzem Bałtyckim, czyli tak zwane dominium Maris Baltici. Wybrzeża tego morza były wówczas zajęte przez cztery państwa: Polskę, Rosję, Danię i Szwecję. Gdy trzy pierwsze domagały się jedynie prawa użytkowania, tak ostatnie państwo pragnęło zająć te tereny wyłącznie dla siebie (by zmonopolizować w jednym ręku handel ze wschodnią Europą).

Ze strony polskiej dynastycznÄ… politykÄ™ Wazów, gorliwych katolików roszczÄ…cych sobie prawo do szwedzkiej korony i tytuÅ‚ujÄ…cych siÄ™ królami Szwecji. ByÅ‚y to nieustajÄ…ce pretensje Zygmunta III Wazy do tronu szwedzkiego, skÄ…d zostaÅ‚ zdetronizowany przez parlament w 1598 roku (tron zdobyÅ‚ krewny Wazy – Karol IX, tworzÄ…c tym samym nowÄ… liniÄ™ dynastycznÄ… i dajÄ…c poczÄ…tek wieloletniemu konfliktowi miedzy dwoma liniami dynastii wazów: protestanckÄ… w Szwecji i katolickÄ… w Polsce). Od tej pory Zygmunt III (a później jego synowie) czÄ™sto mieszali kraj w próby odzyskania korony.

Bardzo dobrze zorganizowaną i wyszkoloną armię i flotę szwedzką, co nie hamowało aspiracji naszych późniejszych wrogów.
Niewystarczającą ilość ziemi nadającej się pod uprawę w Szwecji.
Włączenie przez Zygmunta III Wazę w 1600 roku do ziem polskich Estonii, co było zgodne z obietnicą umieszczoną w pactach conventach.

SytuacjÄ™ Polski w poÅ‚owie XVII wieku. Nasz kraj – wyniszczony wewnÄ™trznymi wojnami i spiÄ™ciami oraz ciÄ…gÅ‚ymi zatargami z sÄ…siadami - byÅ‚ wówczas Å‚atwÄ… zdobyczÄ…. MilitarnÄ… sÅ‚abość Rzeczypospolitej potwierdziÅ‚y wojny kozackie, w których ponosiliÅ›my klÄ™ski. NadziejÄ™ szybkiego pokonania kraju podsycaÅ‚ u Szwedów magnat Hieronim Radziejowski, który zdradziÅ‚ ojczyznÄ™ i po zatargu z Janem Kazimierzem szukaÅ‚ w Sztokholmie schronienia.

II.Wojny polsko-szwedzkie w pierwszej połowie XVII wieku
W 1600 roku Karol SudermaÅ„ski wraz ze szwedzkim oddziaÅ‚em zajÄ…Å‚ Inflanty. W 1601 roku rozegraÅ‚a siÄ™ bitwa pod Kockenhausen, w której zwyciężyli hetman litewski Krzysztof RadziwiÅ‚Å‚ („Piorun”) oraz Jan Karol Chodkiewicz. Kolejnym posuniÄ™ciem wroga byÅ‚o miÄ™dzy innymi oblężenie Rygi, co nie przeszkodziÅ‚o Janowi Zamoyskiemu w odzyskaniu Inflant czy Chodkiewiczowi w odniesieniu takich sukcesów, jak: zajÄ™cie Dorpat, BiaÅ‚ego Kamienia, zwyciÄ™stwo pod Kircholmem (1605 roku). W tej ostatniej bitwie głównÄ… rolÄ™ odegraÅ‚a ciężka jazda polska, czyli husaria, a Chodkiewicz za zwyciÄ™stwo nad liczniejszymi i silniejszymi oddziaÅ‚ami Karola IX otrzymaÅ‚ buÅ‚awÄ™ wielkÄ… litewskÄ….

27 września 1605 roku wojska polsko-litewskie (około cztery tysiące żołnierzy) pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza stoczyły w pobliżu Rygi bitwę z armią szwedzką (około jedenaście tysięcy żołnierzy), dowodzoną przez króla Karola IX. Walkę przegrali Szwedzi. Ich straty wynosiły: około sześć tysięcy poległych. Z kolei w polskim wojsku zabitych zostało jedynie około stu rycerzy. W wyniku bitwy pod Kircholmem Szwedzi odstąpili od oblężenia Rygi. Husaria to typ jazdy staropolskiej, wywodzący się z werbowanych od końca XV wieku raców. Największe zwycięstwa odniosła pod Kircholmem, Kłuszynem (1610), Chocimiem (1673) oraz Wiedniem (1683).

W końcu w 1611 roku, po jedenastu latach wyniszczającej walki podpisano rozejm, na mocy którego Polska odzyskała Inflanty. Został jednak zerwany przez Szwedów już w 1617 roku.

W dalszych latach nasi nieprzyjaciele zajęli prawie całe Inflanty wraz z ważnym portem Rygą (1621 rok). Ekspansję lepiej uzbrojonej armii zatrzymał dopiero rozejm podpisany w 1622 roku w Mitawie (w myśl jego postanowień Polska utraciła Inflanty po Dźwinę wraz z Rygą). Kolejnym etapem wojny, nazwanej północną, były lata 1626-1629. Wojska szwedzkie pod dowództwem króla Karola Adolfa zaatakowały wówczas Prusy Królewskie i Książęce, gdzie podporządkowały sobie porty. Wraz z tym wydarzeniem rozpoczęła się blokada Gdańska.

strona:    1    2    3    4  

Zobacz inne artykuły:

Inne
Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okolicznoÅ›ci powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
PrzeglÄ…d bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Sposoby kreowania postaci w powieÅ›ci „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
JÄ™zyk i styl powieÅ›ci historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Kompozycja i artyzm powieÅ›ci „Potop”
TÅ‚o historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w piguÅ‚ce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Motyw miÅ‚oÅ›ci w „Potopie”
Szczegółowy plan wydarzeÅ„ „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieÅ›ciopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies