Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Potop

Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku

Autor: Karolina Marl�ga

I.Przyczyny wojen ze Szwecją

Na początku XVII wieku zaostrzyła się rywalizacja miedzy Rzeczpospolitą a Szwecją.

Do najważniejszych przyczyn wojen polsko-szwedzkich zaliczamy:
Ze strony szwedzkiej ciągłą rywalizację o dominację nad Morzem Bałtyckim, czyli tak zwane dominium Maris Baltici. Wybrzeża tego morza były wówczas zajęte przez cztery państwa: Polskę, Rosję, Danię i Szwecję. Gdy trzy pierwsze domagały się jedynie prawa użytkowania, tak ostatnie państwo pragnęło zająć te tereny wyłącznie dla siebie (by zmonopolizować w jednym ręku handel ze wschodnią Europą).

Ze strony polskiej dynastyczną politykę Wazów, gorliwych katolików roszczących sobie prawo do szwedzkiej korony i tytułujących się królami Szwecji. Były to nieustające pretensje Zygmunta III Wazy do tronu szwedzkiego, skąd został zdetronizowany przez parlament w 1598 roku (tron zdobył krewny Wazy – Karol IX, tworząc tym samym nową linię dynastyczną i dając początek wieloletniemu konfliktowi miedzy dwoma liniami dynastii wazów: protestancką w Szwecji i katolicką w Polsce). Od tej pory Zygmunt III (a później jego synowie) często mieszali kraj w próby odzyskania korony.

Bardzo dobrze zorganizowaną i wyszkoloną armię i flotę szwedzką, co nie hamowało aspiracji naszych późniejszych wrogów.
Niewystarczającą ilość ziemi nadającej się pod uprawę w Szwecji.
Włączenie przez Zygmunta III Wazę w 1600 roku do ziem polskich Estonii, co było zgodne z obietnicą umieszczoną w pactach conventach.

Sytuację Polski w połowie XVII wieku. Nasz kraj – wyniszczony wewnętrznymi wojnami i spięciami oraz ciągłymi zatargami z sąsiadami - był wówczas łatwą zdobyczą. Militarną słabość Rzeczypospolitej potwierdziły wojny kozackie, w których ponosiliśmy klęski. Nadzieję szybkiego pokonania kraju podsycał u Szwedów magnat Hieronim Radziejowski, który zdradził ojczyznę i po zatargu z Janem Kazimierzem szukał w Sztokholmie schronienia.

II.Wojny polsko-szwedzkie w pierwszej połowie XVII wieku

W 1600 roku Karol Sudermański wraz ze szwedzkim oddziałem zajął Inflanty. W 1601 roku rozegrała się bitwa pod Kockenhausen, w której zwyciężyli hetman litewski Krzysztof Radziwiłł („Piorun”) oraz Jan Karol Chodkiewicz. Kolejnym posunięciem wroga było między innymi oblężenie Rygi, co nie przeszkodziło Janowi Zamoyskiemu w odzyskaniu Inflant czy Chodkiewiczowi w odniesieniu takich sukcesów, jak: zajęcie Dorpat, Białego Kamienia, zwycięstwo pod Kircholmem (1605 roku). W tej ostatniej bitwie główną rolę odegrała ciężka jazda polska, czyli husaria, a Chodkiewicz za zwycięstwo nad liczniejszymi i silniejszymi oddziałami Karola IX otrzymał buławę wielką litewską.

27 września 1605 roku wojska polsko-litewskie (około cztery tysiące żołnierzy) pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza stoczyły w pobliżu Rygi bitwę z armią szwedzką (około jedenaście tysięcy żołnierzy), dowodzoną przez króla Karola IX. Walkę przegrali Szwedzi. Ich straty wynosiły: około sześć tysięcy poległych. Z kolei w polskim wojsku zabitych zostało jedynie około stu rycerzy. W wyniku bitwy pod Kircholmem Szwedzi odstąpili od oblężenia Rygi. Husaria to typ jazdy staropolskiej, wywodzący się z werbowanych od końca XV wieku raców. Największe zwycięstwa odniosła pod Kircholmem, Kłuszynem (1610), Chocimiem (1673) oraz Wiedniem (1683).

W końcu w 1611 roku, po jedenastu latach wyniszczającej walki podpisano rozejm, na mocy którego Polska odzyskała Inflanty. Został jednak zerwany przez Szwedów już w 1617 roku.

W dalszych latach nasi nieprzyjaciele zajęli prawie całe Inflanty wraz z ważnym portem Rygą (1621 rok). Ekspansję lepiej uzbrojonej armii zatrzymał dopiero rozejm podpisany w 1622 roku w Mitawie (w myśl jego postanowień Polska utraciła Inflanty po Dźwinę wraz z Rygą). Kolejnym etapem wojny, nazwanej północną, były lata 1626-1629. Wojska szwedzkie pod dowództwem króla Karola Adolfa zaatakowały wówczas Prusy Królewskie i Książęce, gdzie podporządkowały sobie porty. Wraz z tym wydarzeniem rozpoczęła się blokada Gdańska.

strona: 1 2 3 4

Zobacz inne artykuły:

Inne

Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okoliczności powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Przegląd bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Kompozycja i artyzm powieści „Potop”
Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w pigułce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Język i styl powieści historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Szczegółowy plan wydarzeń „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Motyw miłości w „Potopie”
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieściopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies