Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Potop

Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku

Autor: Karolina Marl�ga

Decyzja najazdu wroga na święte miejsce miała poważne konsekwencje w całym kraju: „Fakt, że Szwedzi ośmielili się podnieść chciwą rękę na klasztor, cieszący się powszechną czcią w narodzie, wywołał oburzenie w całej Polsce. Śmiały zaś opór załogi klasztornej obudził wiarę w możliwość i skuteczność walki(…)”. Tymczasem Szwedzi przystąpili do grabienia kraju. Postanowili opanować Polskę poprzez narzucanie jej mieszkańcom kontrybucji i wysokich podatków, gwałty i grabieże mienia (okradali nawet kościoły czy klasztory). Te wszystkie czynniki doprowadziły do wybuchu antyszwedzkiego powstania. Prężnie rozwijała się partyzantka na Podhalu, w Wielkopolsce (przywódca Krzysztof Żegocki) czy na Litwie, gdzie wojska Pawła Sapiehy pokonały oddziały Janusza Radziwiłła. Do walki przyłączyła się niechętna jej wcześniej szlachta, część wojsk koronnych, a nawet chłopi.

W grudniu 1655 roku do kraju powrócił Jan Kazimierz, a do wojny z wrogiem przystąpili hetmani. Stefan Czarniecki został przywódcą wojny podjazdowej i mianowany regimentarzem koronnym, a Paweł Sapieha wojewodą wileńskim i hetmanem wielkim litewskim (w miejsce zmarłego 31 grudnia 1655 roku Janusza Radziwiłła). Na posiedzeniu konfederacji w Tyszowcach 29 grudnia uznano, że trzeba wszelkimi siłami i sposobami doprowadzić do tego, by nieprzyjaciel opuścił nękane ziemie.

Rozpoczęto walką podjazdową. Niestety w 1656 roku elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm przyjął zwierzchnictwo Karola Gustawa. Decyzja ta nie miała jednak wpływu na kolejne sukcesy Czarnieckiego (zwycięstwo pod Warką), złożenie tak zwanych „ślubów lwowskich” przez Jana Kazimierza (obiecał poprawić położenie ludu i umocnić katolicyzm) czy czerwcowe oswobodzenie Warszawy. 10 grudnia 1656 roku doszło do podpisania traktatu w Randot, gdzie Szwecja (wzmocniła tym swą pozycję), Brandenburgia, Radziwiłłowie, Siedmiogród i Ukraina próbowały dokonać rozbioru Polski.

Wymienione państwa postanowiły współpracować w celu zrealizowania swego celu. I tak w 1657 roku książe Siedmiogrodu Jerzy Rakoczy najechał na Polskę od południa, a wojska szwedzkie i brandenburskie od północy. Tylko dzięki wysiłkom znakomitych dowódców – Stefana Czarnieckiego i Jerzego Lubomirskiego – udało się pozbyć obcych wojsk spoza granic kraju. W dalszych miesiącach Rzeczpospolita poparła Danię i Habsburgów w obawie przez nadmiernym wzrostem potęgi i pozycji Szwecji, a Jerzy Lubomirski ruszył w odwecie na Siedmiogród.
Rok 1657 zakończył się podpisaniem traktatów welawsko-bydgoskich, na mocy których elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm zgodził się na odstąpienie od sojuszu ze Szwecją i poparcie Polski (ta z kolei zrzekła się zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi). Elektor uzyskał:

Suwerenność w Prusach Książęcych.
Prawo przemarszu wojsko brandenbursko-pruskich przez Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie).
W lenno ziemię lęborsko-bytowską.
Obietnicę oddania Elbląga oraz Drahimia (choć na ten warunek sejm polski, wobec sprzeciwu szlachty oraz mieszczan Gdańska i Torunia, nie wyraził zgody, to elektor i tak zajął Drahim w 1668 roku).
W razie wygaśnięcia dynastii Hohenzollernów Prusy Książęce miały powrócić do Polski.

Traktaty welawsko-bydgoskie to dwa układy zawarte w 1657 roku między Rzeczpospolitą a lennikiem – władcą Prus Książęcych – elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem. Był on sojusznikiem Szwedów w pierwszym okresie wojny północnej, a w obliczu ich klęsk nawiązał za pośrednictwem Habsburgów rokowania z Polską. W efekcie podpisania traktatów Polska utraciła zwierzchnictwo nad Prusami Książęcymi, a z czasem również nad ziemią bytowsko-lęborską.

Dzięki tym decyzjom, to znaczy koalicji z Austrią, Danią, Brandenburgią i Holandią Polsce udało się pokonać szwedzkie oddziały i 3 maja 1660 roku zawrzeć pokój w Oliwie. Inflanty zostały przy Szwecji (Polska posiadała jedynie południowo-wschodnią część Inflant z Kurlandią), która miała zwrócić zagarnięte łupy (nie oddała) i zagwarantować wolność handlu na Bałtyku. Ponadto Jan Kazimierz zrzekł się praw do tronu w Szwecji o potwierdził ważność traktatów welawsko-bydgoskich.

strona: 1 2 3 4

Zobacz inne artykuły:

Inne

Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okoliczności powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Przegląd bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w pigułce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Język i styl powieści historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Kompozycja i artyzm powieści „Potop”
Szczegółowy plan wydarzeń „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Motyw miłości w „Potopie”
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieściopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies