Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Potop

Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”

Autor: Karolina Marlga

Historyczne.
Odgrywają one znaczną rolę w wątku przygodowym. Przykładem jest tu Janusz Radziwiłł, syn Krzysztofa Radziwiłła, hetman wielki litewski, wojewoda wileński, starosta generalny żmudzki i hetman polny litewski, starosta kamieniecki, kazimierski, sejwejski, który zapisał się w historii jako ambitny i pyszny magnat, przywódca kalwinistów litewskich, dzielny wojownik, a przede wszystkim zdrajca oddający w Kiejdanach całą Litwę Szwedom. Aby podkreślić podstawowe cechy charakteru tej postaci, Sienkiewicz wymyślił pewne sytuacje oraz „obdarzył” Radziwiłła chorobą (astmą).

Ogólnikowo znane z historii, lecz zapomniane przez podręczniki naszych dziejów.

Przykładem jest Kmicic - postać historyczna, ale bardzo mało znana. Sienkiewicz znalazł o nim w źródłach tylko dwie krótkie wzmianki. Pamiętniki Paska podają, że w 1658 roku pułkownik Kmicic „żołnierz dobry” służył w wojsku litewskim pod Sapiehą i dostał się do niewoli rosyjskiej po tym, jak dowódca wyprawił go na podjazd przeciw Chowańskiemu w okolice Szałowa. Z rąk Moskali wydobył go Czarniecki. Imię Kmicica poznajemy w krótkim ustępie Przywilejów i konstytucji za panowania Jego Królewskiej Mości Michała I roku Pańskiego 1670 (w tym bowiem roku trybunał litewski uchylił zaoczny wyrok sądowy z chorążego orszańskiego, Samuela Kmicica). Sienkiewicz wymyślił przy konstrukcji głównego bohatera jego miłość do Oleńki, służbę u Janusza Radziwiłła czy rozsadzenie kolubryny podczas obrony Jasnej Góry.

Z czynów innych postaci historycznych przypisał zaś pomysł nieudanego porwania Bogusława (podstarości zebrzydowski Zarzecki porwał szwedzkiego dowódcę zamku w Lanckoronie pod pozorem wypróbowania podarowanego mu konia), niektóre bohaterskie czyny Piotra Czarnieckiego w czasie obrony Jasnej Góry opowiedziane w Nowej gigantomachii. Z biografii Paska z kolei Sienkiewicz zaczerpnął oskarżenie o zdradę, pozyskanie względów Jana Kazimierza, ostre starcie z senatorami.

Innymi postaciami w tej grupie są między innymi Jan Skrzetuski (przeprawił się z oblężonego Zbaraża do króla, a potem walczył pod Beresteczkiem) i Michał Wołodyjowski (jako znakomity rycerz kresowy stróżował w stanicy w Chreptiowie, zginął w obronie Kamieńca Podolskiego przed Turkami).
Postacie wymyślone. Biorą udział w zdarzeniach dziejowych, decydując o biegu historii. Pisarz wymyślił postać Jana Onufrego Zagłoby. Uczynił to na podstawie przebiegłego bohatera Odysei, czyli Odyseusza, Ulissesa (Zagłoba mówił o sobie „Ulissesem z dawna mnie nazywano”).

Sienkiewicz miał bardzo osobisty stosunek do swych postaci: „specjalnym (…) faworytem obdarza pana Zagłobę i nieboszczyka Podbipiętę. Z kobiecych jego postaci ulubioną chyba Oleńka. Kniaźiówna Helena, choć taka ładna, stoi daleko niżej w afekcie autora. Skoro pan Zagłoba umrze (a niestety, stanie się to podobno niebawem), cały fawor ojcowski przejdzie niewątpliwe na pana Wołodyjowskiego. Skrzetuskiego Jana więcej szanuje i poważa, aniżeli kocha. Za Rzędzianem czasem tęskni i niewątpliwe czynniejszą przeznaczy mu rolę w Panu Wołodyjowskim. Kogo jeszcze bardzo lubi, to Anusię Borzobohatą, i wątpię, czy będzie miał serce ukarać ją w końcu przykładnie za tyle bałamuctw i wichrze sercowych” (Antoni Zaleski Towarzystwo warszawskie).

Aby nadać postaciom wyrazistości i plastyki, zindywidualizować (mimo schematyzacji w portretowaniu), autor obdarzył je osobliwymi cechami fizycznymi (olbrzymia postura, ogromna tusza, mały wzrost, duża głowa, wielki nos, długie wąsy) lub charakterystycznymi dla nich stałym ruchami (pan Michał podkręcał wąsik, a panna Anna „strzygła oczami”) czy też ulubionymi powiedzonkami (w tej kwestii na pierwszy plan wysuwał się Zagłoba. Do ulubionych powiedzonek szlachcica w powieści należą takie zwroty, jak: „Niech zginę ja i pchły moje!”, „Zdechł pies”, „Mów mi wuju” (do Rocha Kowalskiego), „Zawszem mówił, że gorzałka jeno tęgiej głowie służy”, „Już żelazny hełm na głowie nosi i słusznie, bo kapusta z sagana najlepsza”, „Jak mawiali starożytni: kiedy w brzuchu pusto, w głowie groch z kapustą”, „Już tak widać jest, że kto się o Radziwiłła otrze, ten sobie wytarty kubrak zaraz ozłoci. Łatwiej tu, widzą, o promocję niż u nas o kwartę gniłek. Wsadzisz rękę w wodę z zamkniętymi oczami i już szczupaka dzierżysz”).

strona:    1    2    3    4  

Szybki test:

Sienkiewicz nie wymyślił:
a) miłości Kmicica do Aleksandry Billewiczówny
b) służby Kmicica u Janusza Radziwiłła
c) służby Kmicica w wojsku litewskim pod Sapiehą
d) rozsadzenia kolubryny przez Kmicica podczas obrony Jasnej Góry
Rozwiązanie

Ustęp „Przywilejów i konstytucji za panowania Jego Królewskiej Mości Michała I roku Pańskiego 1670” wspomina:
a) Jana Kmicica
b) Samuela Kmicica
c) Stefana Kmicica
d) Andrzeja Kmicica
Rozwiązanie

Sienkiewicz:
a) skrupulatnie przedstawia dzieje każdej z nowych postaci
b) nie wspomina o przeszłości bohaterów
c) wyłącznie w partiach dialogowych wspomina o przeszłości bohaterów
d) nie uznaje poprzedzania wystąpienia postaci podawaniem jej historii
Rozwiązanie

Zobacz inne artykuły:

Inne
Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okoliczności powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Przegląd bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w pigułce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Język i styl powieści historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Kompozycja i artyzm powieści „Potop”
Szczegółowy plan wydarzeń „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Motyw miłości w „Potopie”
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieściopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies