Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Potop

„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna

Autor: Karolina Marl�ga

Gatunki nieliterackie a powieść historyczna – autorzy często przy pisaniu powieści historycznej sięgali do pamiętników, diariuszy, kronik czy gawęd, ponieważ analiza takich tekstów źródłowym stanowiła dla nich bogaty skarbiec wiedzy o opisywanych czasach. Z tych form artystycznych czerpano schematy kompozycyjne, sposoby prezentacji bohaterów jak również wzory stylu.
Sposób opowiadania i wybór narratora „opowiadacza fabuły historycznej” – ta kwestia miała czasem kluczowe znaczenie w procesie pisania powieści, ponieważ w XIX wieku istniały dwie główne postawy narratora.

Pierwszym był pozornie obiektywny historyk, zdystansowany do opisywanych wydarzeń (narrator z powieśli Lalka Bolesława Prusa), a drugim postać z danej epoki wprowadzona do fabuły, dzieląca się z czytelnikiem własnymi przeżyciami (niezapomniany Ignacy Rzecki z Pamiętników starego subiekta). Krytycy zastanawiali się nad słusznością wyboru każdego z nich, analizując dokładnie wady i zalety perspektywy osoby opowiadającej. Podkreślali, że posługiwanie się perspektywą uczestnika świata przedstawionego odbiera relacji ślady obiektywizmu, ale jednocześnie jest bardziej prawdopodobna. Z kolei narrator trzecioosobowy był czasem zbyt zdystansowany do opisywanych wydarzeń, brakowało mu emocji.

II. Historia w Potopie

Jak piszą Bujnicki i Helman: „Sienkiewicz nie stworzył nowego typu powieści historycznej. Udoskonalił tylko i zsyntetyzował dotychczasowe osiągnięcia. Dał cykl powieści tradycyjnych, ale doprowadzonych do granicy możliwości dziewiętnastowiecznych założeń gatunku”. Uczynił to dzięki mistrzowsko wyzyskiwanym środkom artystycznym. W Trylogii dokonał pisarz zsyntetyzowania dotychczasowego dorobku powieści historycznej. Aby przystąpić do pisania Trylogii, od dawna, stopniowo dojrzewał do podjęcia tematu historycznego.

Podstawowym elementem ideowej budowy Potopu jest odautorska koncepcja historii. Pisarz zrealizował własną wizję powieści historycznej. W dziele O powieści historycznej wyznał:

„Powieść historyczna nie tylko nie potrzebuje być poniewieraniem prawdy dziejowej, ale może być jej objaśnieniem i dopełnieniem. Ona powlecze odpowiednią barwą szare mury wzniesione przez historię, ona wypełni odpowiednio ich szczeliny, odtworzy na mocy analogii odarte przez czas ornamenty, odgadnie to, co być mogło, wygrzebie, co zostało zapomniane, i nie przekraczając zdarzeń dziejowych, może ułatwić ich zrozumienie. I może, bo odtworzy duszę człowieka lat minionych, jego namiętności, sposób myślenia; pokaże nam go, jak rzekłem wyżej, nie w mroku grobowej krypty, ale w świetle słonecznym. Co jeśli uczynić zdoła, będzie w całym znaczeniu wyrazu – i powieścią, i historią”.

Powieści historyczne Henryka Sienkiewicza można zaliczyć do rodzaju utworów, w którym – jak pisał Stefan Kulczycki w rozprawie Rzeczywistość historyczna - wydarzenia dają „ramy historyczne, epoka – imiona właściwych jej bohaterów, autor zaś bohaterów tych ukazuje takimi, jakimi mogli być lub byli ludzie owej epoki, jakim było ich życie oraz kultura duchowa i materialna”. Sam Sienkiewicz uważał przecież, że „fantazja autora, dopełniona badaniami i intuicją, dopełnia historię ze strony prywatnej, dając tej ostatniej przewagę nad polityczną” i zgodnie z tymi założeniami konstruował fabułę swoich dzieł.

W Potopie uczynił to poprzez połączenie fikcyjnego wątku romansowego z dramatycznym przebiegiem wypadków historycznych, skoncentrowanych wokół dwóch lat szwedzkiego najazdu (1655-1656). Poza te granice czasowe wyszedł jedynie w przytoczeniu wzmianki o wojnie moskiewskiej: „rozpaliła się wówczas wzdłuż całej wschodniej ściany Rzeczypospolitej” oraz wspomnieniem nazwiska Chowańskiego, dowódcy wojsk moskiewskich.

strona: 1 2 3

Zobacz inne artykuły:

Inne

Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okoliczności powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Przegląd bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
Język i styl powieści historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Kompozycja i artyzm powieści „Potop”
Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w pigułce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Motyw miłości w „Potopie”
Szczegółowy plan wydarzeń „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieściopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies