Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Potop

Język i styl powieści historycznej „Potop”

Autor: Karolina Marl�ga

Badacze płaszczyzny leksykalnej powieści stwierdzili, że występuje w niej dużo czasowników, a mniej rzeczowników i przymiotników. Pisarz dokonał takiego wyboru, by zdynamizować obszerny utwór.

Duże znaczenie dla zanalizowania języka powieści ma przyjrzenie się sposobom ujęcia wątku historycznego w utworze. W przypadku Potopu Sienkiewicz skorzystał z następujących rozwiązań:

- Posłużył się historyczną „rozprawką” czy „szkicem”, przedstawiając fakty i jednocześnie je interpretując (narracja opisowo-interpretacyjna): „Lwów od chwili przybycia króla zmienił się w istotną stolicę Rzeczypospolitej. Wraz z królem przybyła większa część biskupów z całego kraju i wszyscy ci świeccy senatorowie, którzy nie służyli nieprzyjacielowi. Wydane lauda zwołały również pod broń szlachtę województwa ruskiego i dalszych przyległych, która stanęła licznie a zbrojno z tym większą łatwością, że Szwedów wcale w tych stronach nie było. Rosły też oczy i serca na widok tego pospolitego ruszenia, w niczym albowiem nie przypominało ono owego wielkopolskiego, które pod Ujściem tak słabą stawiło nieprzyjacielowi zaporę”. O subiektywnej cenie wydarzeń świadczą zwroty: „która stanęła licznie a zbrojno z tym większą łatwością, że Szwedów wcale w tych stronach nie było”, „w niczym albowiem nie przypominało ono owego wielkopolskiego, które pod Ujściem tak słabą stawiło nieprzyjacielowi zaporę”.

- Wybrał ujęcia historyczno-beletrystyczne, w których elementy dziejowe są powiązane z postępowaniem postaci i przybliżone do ich sposobów myślenia i odczuwania.

Ciekawym przykładem jest tu porównawcza charakterystyka dwóch znakomitych magnatów, Jerzego Lubomirskiego i Janusza Radziwiłła (na ten przykład wskazują Bujnicki i Helman, autorzy wspominanej pozycji). Pierwszy z nich pojawia się w powieści w scenie o charakterze podniosłym. Gdy Jan Kazimierz wraca z wygnania, pierwszym magnetem podejmującym go na swej ziemi jest właśnie Jerzy. Narrator zaczyna przedstawienie tej postaci od przybliżenia czytelnikowi ubioru i wyglądu. Z

wraca szczególną uwagę na twarz, po czyn przechodzi do interpretacji porównawczej: „Gdzie tylko Jerzy Lubomirski nie zdołał zająć najwybitniejszego miejsca, gdzie mógł tylko dzielić się z innymi sławą i zasługą, tam rozdrażniona jego duma gotowa była położyć się w poprzek i popsuć, złamać wszelkie zabiegi, choćby o zbawienie ojczyzny chodziło. Był to wódz szczęśliwy i biegły, ale i pod tym względem przewyższali go inni niezmiernie, a w ogóle zdolności jego, lubo niepospolite, nie szły w parze z ambicją i chęcią znaczenia. Stąd wieczny niepokój wrzał w jego duszy, stąd wyrodziła się podejrzliwość, zazdrość, które później doprowadziły go do tego, że dla Rzeczypospolitej stał się nawet od strasznego Janusza Radziwiłła zgubniejszym. Czarny duch, który mieszkał w Januszu, był zarazem i wielki, nie cofał się przed nikim i przed niczym; Janusz pragnął korony i świadomie szedł do niej przez groby i ruinę ojczyzny. Lubomirski byłby ją przyjął, gdyby ręce szlacheckie włożyły mu ją na głowę, ale mniejszą duszę mając, jasno i wyraźnie jej pożądać nie śmiał. Radziwiłł był jednym z takich mężów, których niepowodzenie do rzędów zbrodniarzy strąca, powodzenie do rzędu półbogów wynosi; Lubomirski był to wielki warchoł, który prace dla zbawienia ojczyzny, w imię swej podrażnionej pychy, popsuć był zawsze gotów, nic w zamian zbudować, nawet siebie wynieść nie śmiał, nie umiał; Radziwiłł zmarł winniejszym, Lubomirski szkodliwszym”.

Ten fragment Bujnicki i Helman w swej książce „Potop” Henryka Sienkiewicza. Powieść i film określają jako podwójny portret psychologiczno-historyczny, który z narracji wyodrębnia się stylem i oceną z odległego, dziewiętnastowiecznego dystansu i pozwala na dokonanie uogólnień całego, także pozafabularnego, życia historycznych postaci.

strona: 1 2 3 4 5

Szybki test:

„Potop” rozpoczyna się trzecioosobową relacją narracyjną, stylizowaną na:
a) balladę
b) szlachecki herbarz
c) legendę
d) baśń
Rozwiązanie

Czytelnik otrzymuje od Sienkiewicza mało opisów przyrody, których miejsce zajmują:
a) opisy rezydencji i zamków
b) opisy batalistyczne
c) opisy zewnętrzne postaci
d) opisy ubiorów i zwyczajów szlacheckich
Rozwiązanie

Najbogatszym słownictwem Sienkiewicz obdarzył:
a) Michała Wołodyjowskiego
b) króla Jana Kazimierza
c) Rocha Kowalskiego
d) Jana Onufrego Zagłobę
Rozwiązanie

Więcej pytań
Zobacz inne artykuły:
Inne
Charakterystyka Aleksandry Billewiczówny
Charakterystyka Andrzeja Kmicica / Babinicza
Czas i miejsce akcji „Potopu”
Geneza i okoliczności powstania „Potopu”
„Potop” - TOM I - streszczenie szczegółowe
Przegląd bohaterów historycznych „Potopu”
„Potop” - TOM II - streszczenie szczegółowe
Obraz XVII-wiecznego społeczeństwa w powieści Henryka Sienkiewicza
„Ku pokrzepieniu serc” - znaczenie utworu „Potop”
Bohaterowie fikcyjni oraz znani z historii, a nieobecni we współczesnych podręcznikach
Sposoby kreowania postaci w powieści „Potop”
„Potop” - TOM III - streszczenie szczegółowe
Język i styl powieści historycznej „Potop”
„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna
Kompozycja i artyzm powieści „Potop”
Tło historyczne „Potopu” - stosunki polsko-szwedzkie w XVII wieku
Streszczenie „Potopu” w pigułce
Jan Onufry Zagłoba - charakterystyka
Biografia Henryka Sienkiewicza
Motyw miłości w „Potopie”
Szczegółowy plan wydarzeń „Potopu”
Powieść historyczna w dziewiętnastowiecznej Polsce
Janusz Radziwiłł - charakterystyka
Filmowe adaptacje „Potopu”
Polscy powieściopisarze o „Potopie”
Krytycy literaccy i badacze o „Potopie”
Wypowiedzi o Sienkiewiczu
Kalendarium twórczości Henryka Sienkiewicza
Kalendarium życia Henryka Sienkiewicza
Ciekawostki o Henryku Sienkiewiczu
Najważniejsze cytaty z „Potopu”
Bibliografia

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies