Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nad Niemnem
Istotnym komponentem myśli pozytywistycznej był ewolucjonizm – teoria przyrodnicza stworzona przez Karola Darwina, według której zwierzęce gatunki w procesie rozwoju ulegają przekształceniu. Herbert Spencer – uczeń Darwina wykorzystał teorię swojego „mistrza” do stworzenia koncepcji rozwoju społecznego. Spencer doszedł do wniosku, że rozwój cywilizacji i społeczeństw jest zdeterminowany (porządkowany, wyznaczany) przez prawa ewolucji i postępu. Według tego twierdzenia cały wszechświat podlega ciągłej przemianie i samoistnie doskonali się. Znacząca wydaje się być przy tym teza, że świat natury i ludzi stanowią jedną rzeczywistość podlegającą tym samym prawom. Założenie to zwano monizmem przyrodniczym, uwzględniał on wyższość człowieka w stosunku do innych tworów przyrody, a owa przewaga polegała na tym, że człowiek potrafił dostosować się do warunków i kształtować je według swoich potrzeb.
Pozytywiści w większości wyrażali przeświadczenie, że świat nie jest w pełni poznawalny: nie da się dokładnie zgłębić prawideł rządzących nim oraz uchwycić zjawisk natury metafizycznej, duchowej. Tych nazywano agnostykami. Znamienne dla pozytywizmu wydaje się być hasło demokratyzmu polegajace na dążeniu do wolności jednostki, poszanowaniu praw ludzkich z jednoczesnym respektowaniem reguł życia społecznego.
W zakres filozofii pozytywnej wchodziły jeszcze pojęcia: utylitaryzm, czyli postulat użyteczności jednostki dla społeczeństwa i łączący się z nim altruizm – postawa wyrażająca poświęcenie, bezinteresowna praca na rzecz innych oraz praktycyzm polegający na wytyczaniu celów możliwych do osiągnięcia i wyborze sposobów koniecznych przy ich realizacji, a ponadto pragmatyzm tożsamy z wykorzystywaniem wiedzy jako praktycznej umiejętności przewidywania potencjalnych korzyści.
Światopogląd epoki pozytywizmu wpływał na formowanie się postaw społecznych, kształt literatury oraz rozwój określonych dziedzin nauki. Pozytywiści porównali społeczeństwo do organizmu ludzkiego (organicyzm). Jeżeli „choruje” jedna jego część, niesprawny jest cały organizm. Całość będzie funkcjonowała prawidłowo, gdy „zdrowe” będą wszystkie organy. W przypadku „schorzenia” konieczne jest leczenie. Takim „leczeniem” obejmującym warstwy społeczne, zwłaszcza te najniższe, najbardziej zaniedbane (co uwidoczniło się podczas powstania styczniowego) był postulat pracy rozgałęziający się na dwie uzupełniające się wzajemnie dziedziny: pracy organicznej i pracy u podstaw. Domenę pozytywizmu stanowił właśnie kult pracy.
Praca organiczna – sformułowanie zamieszczone na łamach „Przeglądu Tygodniowego” w 1873 roku w cyklu artykułów Aleksandra Świętochowskiego i Leopolda Mikulskiego. Odwoływało się do socjologicznej teorii Herberta Spencera, głoszące aktywność gospodarczą, kulturalną, oświatową na każdym poziomie społecznym. Każda warstwa społeczna, przynależąca do organizmu postrzeganego jako całość, zobowiązana była do odegrania ważnej roli. Zadaniem wszystkich grup społecznych była wzajemna współpraca. W ten sposób budowana społeczność winna być tolerancyjna (zarówno w odniesieniu do reprezentantów innych wyznań np. Żydów, jak i narodowości, grup etnicznych), kierować się zasadą równouprawnienia i w związku z tym dążyć do emancypacji (uniezależnienia) kobiet oraz aktywnie uczestniczyć w działaniach filantropijnych (charytatywnych): wspierać biednych, potrzebujących pomocy itp.Epoka pozytywizmu i jej wyznaczniki – wprowadzenie do zagadnień w literaturze
Autor: Ewa PetniakIstotnym komponentem myśli pozytywistycznej był ewolucjonizm – teoria przyrodnicza stworzona przez Karola Darwina, według której zwierzęce gatunki w procesie rozwoju ulegają przekształceniu. Herbert Spencer – uczeń Darwina wykorzystał teorię swojego „mistrza” do stworzenia koncepcji rozwoju społecznego. Spencer doszedł do wniosku, że rozwój cywilizacji i społeczeństw jest zdeterminowany (porządkowany, wyznaczany) przez prawa ewolucji i postępu. Według tego twierdzenia cały wszechświat podlega ciągłej przemianie i samoistnie doskonali się. Znacząca wydaje się być przy tym teza, że świat natury i ludzi stanowią jedną rzeczywistość podlegającą tym samym prawom. Założenie to zwano monizmem przyrodniczym, uwzględniał on wyższość człowieka w stosunku do innych tworów przyrody, a owa przewaga polegała na tym, że człowiek potrafił dostosować się do warunków i kształtować je według swoich potrzeb.
Pozytywiści w większości wyrażali przeświadczenie, że świat nie jest w pełni poznawalny: nie da się dokładnie zgłębić prawideł rządzących nim oraz uchwycić zjawisk natury metafizycznej, duchowej. Tych nazywano agnostykami. Znamienne dla pozytywizmu wydaje się być hasło demokratyzmu polegajace na dążeniu do wolności jednostki, poszanowaniu praw ludzkich z jednoczesnym respektowaniem reguł życia społecznego.
W zakres filozofii pozytywnej wchodziły jeszcze pojęcia: utylitaryzm, czyli postulat użyteczności jednostki dla społeczeństwa i łączący się z nim altruizm – postawa wyrażająca poświęcenie, bezinteresowna praca na rzecz innych oraz praktycyzm polegający na wytyczaniu celów możliwych do osiągnięcia i wyborze sposobów koniecznych przy ich realizacji, a ponadto pragmatyzm tożsamy z wykorzystywaniem wiedzy jako praktycznej umiejętności przewidywania potencjalnych korzyści.
Światopogląd epoki pozytywizmu wpływał na formowanie się postaw społecznych, kształt literatury oraz rozwój określonych dziedzin nauki. Pozytywiści porównali społeczeństwo do organizmu ludzkiego (organicyzm). Jeżeli „choruje” jedna jego część, niesprawny jest cały organizm. Całość będzie funkcjonowała prawidłowo, gdy „zdrowe” będą wszystkie organy. W przypadku „schorzenia” konieczne jest leczenie. Takim „leczeniem” obejmującym warstwy społeczne, zwłaszcza te najniższe, najbardziej zaniedbane (co uwidoczniło się podczas powstania styczniowego) był postulat pracy rozgałęziający się na dwie uzupełniające się wzajemnie dziedziny: pracy organicznej i pracy u podstaw. Domenę pozytywizmu stanowił właśnie kult pracy.
Z pracą organiczną wiązała się praca u podstaw, czyli starania o to, by chłopi, rzemieślnicy, kupcy i inni uzyskali w społeczeństwie należną im pozycję, by mogli świadomie ubogacać i doskonalić społeczny organizm. Postulowano o edukację warstw najniższych, przyznanie im dostępu do nauki. Rolę tę miały spełniać warstwy wykształcone, a działania tego typu powinny mieć charakter filantropijny. Ideę pracy u podstaw wysunął Aleksander Świętochowski.
strona: 1 2 3
Zobacz inne artykuły:
kontakt | polityka cookies