Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nad Niemnem

Tło społeczno – historyczne, czyli sytuacja pod zaborami w połowie XIX wieku

Autor: Ewa Petniak

Źródła historyczne podają, że do rozbiorów Polski w XVIII wieku przyczyniło się współdziałanie mocarstw Rosji i Prus. 11 kwietnia 1764 roku na sejmie zwołanym w celu przygotowania elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego, mocarstwa te podpisały tajny aneks do traktatu sojuszniczego, w którym zobowiązały się do zbrojnego wystąpienia przeciw Rzeczypospolitej, w przypadku, gdy uznają, ze ich interesy w tym kraju są zagrożone. W wyniku presji Rzeczpospolita uznała wtedy zwierzchnictwo Rosji i Prus.

W latach 1772 – 1795 dokonano podziału ziem wchodzących w skład Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Terytoria przypadły w udziale trzem mocarstwom: Rosji, Prusom i Austrii. Tylko Turcja jako jedyna z państw świata nie przyjęła do wiadomości likwidacji Rzeczypospolitej.

W 1807 roku utworzono namiastkę państwowości polskiej pod nazwą Księstwa Warszawskiego, która przestała funkcjonować, bo po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku powstało całkowicie niesuwerenne Królestwo Polskie formalnie związane z Rosją. Następnie, po powstaniu styczniowym, nazwa została zmieniona na „Kraj Przywiślański”. Kraje, które objęły w posiadanie ziemie polskie, prowadziły wobec Polaków zamieszkujących nieprzychylną politykę. Na kraj nałożono wiele represji. Sytuację spotęgował jeszcze wybuch powstania styczniowego. Zwłaszcza zaborca rosyjski dokonywał wendetty, która przekładała się nie tylko na sferę intelektualną i kulturalną, ale i na pozbawianie obywateli własności, długoletnie wyroki, zesłania na Syberię.

Zabór pruski

W zaborze pruskim trudna sytuacja Polaków pogorszyła się pod rządami kanclerza Otto von Bismarcka, który po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku i włączeniu całego zaboru pruskiego w obręb I Rzeszy, realizował politykę germanizacji – „kulturkampf” (walka o kulturę).Ograniczono nie tylko swobodę polityczną, oświatową i kulturalną, ale utrudniano osiedlanie się, wydając antypolskie rozporządzenia (historia z wozem Drzymały), wprowadzono np. „rugi pruskie”- polegające na wydalaniu z granic poznańskiego przybyłych z Galicji lub Królestwa rzemieślników i robotników. Ponadto rozpoczęła działalność Komisja Kolonizacyjna, skupująca majątki od Polaków i rozdzielająca je między chłopów niemieckich. W 1894 roku powstała Hakata – Związek dla popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich. Akcja germanizacyjna objęła szkoły i urzędy polskie, rozpoczęto walkę z Kościołem katolickim. Paradoksalnie kulturkamf przyczyniał się do zjednoczenia sił polskich w walce z germanizacją.

Polacy z ziem zaboru niemieckiego (ze względu na mniej nasilone formy represji niż w Królestwie Polskim) mogli sobie pozwolić na legalne formy protestu oraz „ekonomiczną samoobronę”. Powstawały towarzystwa rolnicze, gospodarcze, przemysłowe, pożyczkowe. W 1872 roku utworzono Poznańskie Towarzystwo Oświaty Ludowej, które zapoczątkowało akcję tworzenia bibliotek wiejskich, a w 1888 roku założono Bank Polski, który udzielał pożyczek na dogodnych warunkach, co było bardzo ważne w czasie działalności Komisji Kolonizacyjnej (chłopi mogli ponownie nabywać swoje ziemie).

Zabór galicyjski

Bardziej liberalna sytuacja panowała w zaborze galicyjskim. W latach 1861 – 1914 Galicja wchodziła w skład monarchii austro-węgierskiej. Cieszono się tu największymi swobodami, nie tylko politycznymi. Szkolnictwo również nie było tak skrępowane jak pod zaborem pruskim i rosyjskim. W Krakowie i Lwowie działały polskie uniwersytety. W 1871 roku powstała Akademia Umiejętności. Nie ograniczono przesadnie praw polskich teatrów i wydawnictw. Język polski udało się wprowadzić do szkół i urzędów.

Władze austriackie traktowały ziemie polskie jako zaplecze gospodarcze i dlatego faworyzowały ziemiaństwo. W dowód „wdzięczności” warstwa ta przybrała wiernopoddańczą postawę, co uwidoczniło się między innymi w liście skierowanym do cesarza, a odczytanym na Sejmie Krajowym w 1866 roku: „Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy”. Sytuacja gospodarcza Galicji była trudna: rozwój szkolnictwa i instytucji kulturalnych nie szedł w parze z postępem ekonomicznym, zamiast tego wyraźnie zaznaczało się zacofanie społeczno – rynkowe (tak zwana „galicyjska nędza”), tym bardziej, że dominującą rolę w polityce odgrywała „arystokracja rodowa” – bogate ziemiaństwo, prezentujące postawę lojalistyczną wobec władzy cesarskiej.

strona: 1 2 3 4

Zobacz inne artykuły:

Streszczenia	Opracowanie
„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej – streszczenie szczegółowe „Nad Niemnem” – streszczenie w pigułce Dzieje Jana i Cecylii - streszczenie	Czas akcji „Nad Niemnem” Miejsce akcji „Nad Niemnem” Geneza i zakres tematyczny „Nad Niemnem” Plan wydarzeń „Nad Niemnem” Życiorys Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem” jako powieść realistyczna Etos pracy w „Nad Niemnem” Tytuł i konstrukcja „Nad Niemnem” Motyw rzeki w „Nad Niemnem” Orzeszkowej Kontrast jako zasada kompozycyjna „Nad Niemnem” Tło społeczno – historyczne, czyli sytuacja pod zaborami w połowie XIX wieku Przyroda w „Nad Niemnem” Mit powstania styczniowego w „Nad Niemnem” Miłość w „Nad Niemnem” Epoka pozytywizmu i jej wyznaczniki – wprowadzenie do zagadnień w literaturze Nurty literackie i modele powieści w pozytywizmie Kalendarium twórczości Elizy Orzeszkowej Między Korczynem i bohatyrowickim zaściankiem a Soplicowem – związki „Nad Niemnem” z „Panem Tadeuszem” Humor w „Nad Niemnem” Język „Nad Niemnem” Narracja „Nad Niemnem” Obraz powstania styczniowego w twórczości Elizy Orzeszkowej Adaptacje filmowe „Nad Niemnem” Najważniejsze cytaty w „Nad Niemnem” Bibliografia
Bohaterowie
Jan Bohatyrowicz - charakterystyka Justyna Orzelska - charakterystyka Marta Korczyńska - charakterystyka Benedykt Korczyński - charakterystyka Charakterystyka pozostałych bohaterów „Nad Niemnem”

Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies