Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nad Niemnem

Adaptacje filmowe „Nad Niemnem”

Autor: Ewa Petniak

Pierwszej adaptacji „Nad Niemnem” dokonali w 1939 roku Karol Szołochowski i Wanda Jakubowska. Premierę wyznaczono wówczas na 5 września, jednak nigdy do niej nie doszło – wybuchła wojna i kopie filmowe zaginęły.

Adaptacja – adaptare (łac.) – przystosowywać, przystosowanie utworu literackiego do wystawienia na scenie lub do sfilmowania.

O kolejną adaptację pokusił się Zbigniew Kuźmiński (1921 – 2005). W wersji filmowej „Nad Niemnem” nakręcono, podobnie jak czteroodcinkowy serial telewizyjny, w 1986 roku. Gatunkowo ekranizację „Nad Niemnem” zalicza się do cyklu filmów obyczajowych bądź kostiumowych. Jego premiera odbyła się 5 stycznia 1987 roku. Natomiast 13 marca 1988 roku Telewizja Polska zaczęła emitować serial „Nad Niemnem”. „Miniatury” filmowe trwały po około 55 minut i liczyły cztery odcinki. W 1987 Zbigniew Kuźmiński (reżyser) otrzymał nagrodę szefa kinematografii za twórczość filmową – w dziedzinie film fabularny z roku 1986.

Według reżysera książkę Orzeszkowej czyta się najlepiej, gdy przeżyło się już część życia i ma się w zapasie jakiś bagaż doświadczeń, zarówno sukcesów, jak i porażek. Młody czytelnik bez tego bagażu nie wychwytuje piękna prozy autorki. Kuźmińskiego w reżyserskich poczynaniach wspierał Karol Chodura. Scenariusz opracował Kazimierz Radowicz, a o scenografię i dekorację wnętrz zadbali: Zenon Różewicz, Mariusz Witulski, Tomasz Sobczak. Wspaniałe zdjęcia wykonano pod kuratelą Tomasza Tarasina.

Rolę Niemna „zagrała” rzeka Bug. Wzięto pod uwagę walory naturalne okolicy, malowniczy krajobraz z dolinami, rozległymi pastwiskami i łąkami, wydmami usypanymi przez rzekę lub wiatr. Zdjęcia powstawały też w okolicy Gnojna, gdzie zachowały się drewniane chaty z przełomu XIX i XX wieku.

Film jest wierną adaptacją powieści, nie dokonano w nim większych odstępstw od oryginalnego tekstu, jeżeli już to w celu zwrócenia uwagi widza na inny ważny aspekt. Osnową filmu (podobnie jak i powieści) jest wątek miłosny. Wokół niego rysuje się cała warstwa ideowa: etos pracy, szacunek do tradycji, wartości patriotyczne.
W dziele literackim uwydatnia się dwuwarstwowość, podobnie jest w ekranizacji. Czas dzieli się na dwie płaszczyzny: tę obecną – przypadającą na lata 80-te XIX wieku i tę retrospektywną sięgającą wydarzeń z roku 1863. Powstanie styczniowe przywoływane jest w filmie trzykrotnie, ale nie w opowieściach bohaterów, tylko w scenach ilustrowanych muzyką. Dialog między Janem i Anzelmem, nakreślony w początkowych obrazach, tłumaczy znaczenie Mogiły.

Scenarzysta pominął postać Dominika Korczyńskiego, który również w powieści nie pojawia się jako osoba - jego sylwetka rysuje się tylko w oparciu o wspomnienia i listy. Na takiej samej zasadzie zrezygnowano z wątku Witolda i Maryni Kirlanki (uczucie rodzące się między tą parą jest w powieści ledwo naszkicowane i w filmie mogłoby być nieczytelne). Zmian dokonano także w związku Benedykta i Emilii. Rozmowa między nimi nie toczy się w przeszłości, ale współcześnie. Taki układ czasu reżyser uznał za bardziej zrozumiały. Małżeństwo Korczyńskich nie wydaje się być oparte na zbytnim dysonansie. W ten sposób reżyser pragnął w łagodniejszy sposób zobrazować spory i konflikty, skupiając się bardziej na momentach sielankowych. Dzięki takim zabiegom unaocznia się zapisana przez Orzeszkową arkadyjska wizja wsi.

Filmowi bohaterowie

W rolę Justyny wcieliła się studentka łódzkiej filmówki – Iwona Katarzyna Pawlak, dla której debiut na scenie był warunkiem zaliczenia pracy magisterskiej. Młoda aktorka, która z wyglądu bardzo przypominała swoją bohaterkę, świetnie poradziła sobie w kreacji „zmiennej” panny Orzelskiej. Zaakcentowano jej walory fizyczne: szczupłą budowę ciała, długie ciemne włosy i szare oczy: „ (...) Głowę owiniętą czarnym jak heban warkoczem i twarz śniadą, z purpurowymi usty i wielkim szarymi oczami śmiało wystawiała na upalne gorąco słońca (...)” Do złudzenia przypominała powieściową postać i chyba współczesny widz nie potrafi sobie wyobrazić kogoś innego w tej roli.

strona:    1    2  

Zobacz inne artykuły:

StreszczeniaOpracowanie
„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej – streszczenie szczegółowe
„Nad Niemnem” – streszczenie w pigułce
Dzieje Jana i Cecylii - streszczenie
Czas akcji „Nad Niemnem”
Miejsce akcji „Nad Niemnem”
Geneza i zakres tematyczny „Nad Niemnem”
Plan wydarzeń „Nad Niemnem”
Życiorys Elizy Orzeszkowej
„Nad Niemnem” jako powieść realistyczna
Etos pracy w „Nad Niemnem”
Tytuł i konstrukcja „Nad Niemnem”
Motyw rzeki w „Nad Niemnem” Orzeszkowej
Kontrast jako zasada kompozycyjna „Nad Niemnem”
Tło społeczno – historyczne, czyli sytuacja pod zaborami w połowie XIX wieku
Kalendarium twórczości Elizy Orzeszkowej
Przyroda w „Nad Niemnem”
Mit powstania styczniowego w „Nad Niemnem”
Miłość w „Nad Niemnem”
Epoka pozytywizmu i jej wyznaczniki – wprowadzenie do zagadnień w literaturze
Nurty literackie i modele powieści w pozytywizmie
Obraz powstania styczniowego w twórczości Elizy Orzeszkowej
Między Korczynem i bohatyrowickim zaściankiem a Soplicowem – związki „Nad Niemnem” z „Panem Tadeuszem”
Humor w „Nad Niemnem”
Język „Nad Niemnem”
Narracja „Nad Niemnem”
Adaptacje filmowe „Nad Niemnem”
Najważniejsze cytaty w „Nad Niemnem”
Bibliografia




Bohaterowie
Jan Bohatyrowicz - charakterystyka
Justyna Orzelska - charakterystyka
Marta Korczyńska - charakterystyka
Benedykt Korczyński - charakterystyka
Charakterystyka pozostałych bohaterów „Nad Niemnem”



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies