Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Nad Niemnem

Motyw rzeki w „Nad Niemnem” Orzeszkowej

Autor: Ewa Petniak

Na pierwszym planie powieściowego krajobrazu widać wspaniały Niemen: „Z jednej strony widnokręgu wznosiły się niewielkie wzgórza z ciemniejącymi z ciemniejącymi na nich borkami i gajami; z drugiej wysoki brzeg Niemna, piaszczystą ścianą wyrastający z zieloności ziemi, a koroną ciemnego boru oderżnięty od błękitnego nieba, ogromnym półkolem obejmował równinę rozległą i gładką, z której gdzieniegdzie tylko wyrastały dzikie pękate grusze, stare, krzywe wierzby i samotne słupiaste topole.”

Niemen – Nieman, Nioman, Nemunas – płynie przez Białoruś, Litwę i Rosję. Długość rzeki wynosi 937 kilometrów, a powierzchnia dorzecza zajmuje 98,2 tys. kilometrów kwadratowych. Niemen przepływa przez tereny nizinne, silnie meandrując. Uchodzi do Morza Bałtyckiego. Dzięki systemowi kanałów łączy się z Dnieprem, Wisłą i Pregołą.

Rzeka przepływa przez terytorium trzech państw. Wykorzystanie jej nazwy w tytule nie jest przypadkowe. Warto pamiętać, że w latach 1569 – 1795 na mocy unii lubelskiej istniało państwo nazwane Rzeczpospolitą Obojga Narodów, w którego skład wchodziła Korona Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie. Powierzchnia tego federacyjnego (sprzymierzonego) państwa obejmowała terytorium dzisiejszej Polski, Litwy i Białorusi, a oprócz tego część Ukrainy, Estonii, Słowacji, Rosji i Mołdawii. Mimo pozbawienia Polski autonomii (sprawa zaborów), kraje te nadal były ze sobą związane.

Wydarzenia opisane przez Orzeszkową dotyczą również wymienionych krain geograficznych. Swoim zasięgiem objęło je powstanie styczniowe. Motyw powstania jest istotnym wątkiem utworu. W oparciu o tytuł można domniemywać, że już sam wizerunek rzeki miał pełnić funkcję integracyjną i obrazować wspólnotę narodową (także pomiędzy tymi krajami), a w dodatku wymarzoną przez autorkę wspólnotę warstw społecznych. Wstęga wody miała związywać rzeczywistość i marzenia, być symbolem pojednania, również ze względu na swoją wszechobecność - na terenach, przez które przepływa i w dziejach – historii i tradycji kilku narodów.
Niemen pojawia się na wielu kartach książki i jest poniekąd jej naczelną postacią. Jego wizja przypomina płótna impresjonistycznych mistrzów, gdzie toczy się gra barw i świateł. Tak samo jest w przypadku Niemna. Obraz rzeki z pewnością nie jest statyczny, bo wszystko tu faluje, błyszczy, drga, mieni się rozmaitymi kolorami - jest niezwykle żywotne: „Dzień był taki pogodny, upalny, Niemen u stóp wysokiej góry toczył się taki błękitny i złoty, a u brzegu stała łódka mała, w której wnet z towarzyszem swoim usiądzie, aby na koniec rzeki wypłynąć i koniec wędy w błękitach utopiwszy patrzeć mniej może na pływające po ich powierzchni i obecność małej rybki drżeniem swym zdradzające piórko, jak na ten mały, piękny, nad wszystko milszy mu kawałek świata.”

Przy tym rzeka jest metaforą życia, które płynie swoim nurtem, pełne jest niespodzianek, zakrętów, wiraży. Wiąże się też z przemijaniem: „ – Szczęście wywyższa, szczęście poniża, wszystko na świecie czasowe i przemijające... każda rzecz, by woda upływa, by liść na drzewie żółknie i gnije...”

Zobacz inne artykuły:

StreszczeniaOpracowanie
„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej – streszczenie szczegółowe
„Nad Niemnem” – streszczenie w pigułce
Dzieje Jana i Cecylii - streszczenie
Czas akcji „Nad Niemnem”
Miejsce akcji „Nad Niemnem”
Geneza i zakres tematyczny „Nad Niemnem”
Plan wydarzeń „Nad Niemnem”
„Nad Niemnem” jako powieść realistyczna
Etos pracy w „Nad Niemnem”
Tytuł i konstrukcja „Nad Niemnem”
Życiorys Elizy Orzeszkowej
Kontrast jako zasada kompozycyjna „Nad Niemnem”
Tło społeczno – historyczne, czyli sytuacja pod zaborami w połowie XIX wieku
Motyw rzeki w „Nad Niemnem” Orzeszkowej
Miłość w „Nad Niemnem”
Epoka pozytywizmu i jej wyznaczniki – wprowadzenie do zagadnień w literaturze
Nurty literackie i modele powieści w pozytywizmie
Kalendarium twórczości Elizy Orzeszkowej
Przyroda w „Nad Niemnem”
Mit powstania styczniowego w „Nad Niemnem”
Humor w „Nad Niemnem”
Język „Nad Niemnem”
Narracja „Nad Niemnem”
Obraz powstania styczniowego w twórczości Elizy Orzeszkowej
Między Korczynem i bohatyrowickim zaściankiem a Soplicowem – związki „Nad Niemnem” z „Panem Tadeuszem”
Adaptacje filmowe „Nad Niemnem”
Najważniejsze cytaty w „Nad Niemnem”
Bibliografia




Bohaterowie
Jan Bohatyrowicz - charakterystyka
Justyna Orzelska - charakterystyka
Marta Korczyńska - charakterystyka
Benedykt Korczyński - charakterystyka
Charakterystyka pozostałych bohaterów „Nad Niemnem”



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies