Jesteś w: Ostatni dzwonek -> Granica

Granice moralne w powieści Nałkowskiej - względność dobra i zła

Autor: Dorota Blednicka

Autorka przedstawia zwątpienie w niezawisłość i słuszność norm moralnych. Przedstawia w sposób interesujący proces odejścia od etycznego światopoglądu. Opisuje tym samym przekroczenie granicy moralnej. Przedstawia również skutki odrzucenia tego, co powszechnie uważane jest za moralne. Ukazuje tragizm konsekwencji takiego postępowania.

Postać Zenona Ziembiewicza cechuje dualizm postaw. Dotyczy to zarówno postaw poglądowych, jak i życiowych. Jako młody człowiek, kierowany wzniosłymi ideami. Chciał poprzez życie iść w myśl zasady „być uczciwym”. Lecz świat jego wyobrażeń i poglądów, w zetknięciu z przeciwnościami losu, legł z gruzach. Uczciwość, którą chciał się kierować, zostaje zastąpiona kompromisowością i uległością.

Ziembiewicz zaprzedaje własną osobowość w imię osiągnięcia celu i spełnienia oczekiwań innych. Początkowo czuje coś w rodzaju niesmaku. Jednak w każdej sytuacji znajduje usprawiedliwienie dla swoich działań. Takie poczynania mają miejsce zarówno na płaszczyźnie życia osobistego, jak i jego działalności publicznej. W życiu prywatnym uwikłał się w swoisty trójkąt uczuciowy. Relacje łączą go z Justyną Bogutówną i Elżbietą Biecką. Nie potrafił podjąć jednoznacznej decyzji. Nie potrafił ostatecznie zakończyć znajomości z Justyną. W wyniku braku zdecydowania krzywdzi obie kobiety.

Justyna, doprowadzona zostaje do załamania nerwowego i choroby umysłowej. Próbuje popełnić samobójstwo. Elżbieta natomiast przez cały czas musi wspierać męża. Walczy z zazdrością o inną kobietę. Również ponosi konsekwencje związku Zenona z Bogutówną. W sferze prywatnej Zenon podąża śladami swojego ojca. Zawsze oceniał go negatywnie. Z pogardą patrzył na jego liczne romanse z dziewczynami ze wsi. Nie dostrzegał krzywdy, wyrządzanej Elżbiecie. Krzywdził również Justynę. Nie zakończył z nią romansu. Dawał jej złudną nadzieję na wspólną przyszłość. Kiedy dziewczyna zaszła w ciążę, pozostawił jej decyzję, co z tym zrobić. Sam skupiał się jedynie na ukrywaniu swojego romansu przed opinią publiczną.
Problem moralności w życiu prywatnym Zenona Ziembiewicza dotyczy przede wszystkim niemożności podjęcia stanowczej decyzji. W efekcie prowadzi to do tragedii. Nie dostrzega zła, jakie czyni brakiem zdecydowania. Nie dostrzega wyrządzonych krzywd. Zawsze obwinia kogoś innego. Granica moralności zostaje przekroczona wielokrotnie.

Zenon wyłącznie Justynie pozostawia decyzję dotyczącą przyszłości dziecka. Daje jej pieniądze i wyzbywa się odpowiedzialności. Potem obwinia dziewczynę o to, że sama zdecydowała, by usunąć ciążę. Wielokrotnie okłamuje Elżbietę. Mówi jej, że sprawa z Justyną została zakończona. Tak naprawdę nadal się z nią spotyka. Łoży na jej utrzymanie i dostaje od niej listy. Krzywdzi ją, kiedy namawia żonę, by załatwiła pracę Bogutównie.

W efekcie, by pozbyć się wyrzutów sumienia, mówi żonie, że to przez jej rozmowę z Justyną wszystkie sprawy tak się potoczyły. Twierdzi, że zbudowali swoje szczęście na tragedii Bogutówny. Obarcza winą innych. Próbuje uspokoić swoje własne sumienie. Tak naprawdę cały czas odczuwa niepokój.

Istotna jest także kwestia moralności Zenona na płaszczyźnie jego życia publicznego i kariery. Dotyczy ona głównie sposobu, w jaki został prezydentem miasta i tragicznego finału manifestacji robotników pod ratuszem. Zenon ma początkowo ugruntowaną ideologię i moralny fundament. Z biegiem czasu wchodzi w różnego rodzaju powiązania i związki. Przynoszą mu one coraz to większe profity. Jego sukces był możliwy poprzez spełnienie oczekiwań innych ludzi. Słucha ich sugestii i nakazów. Ziembiewicz w takim postępowaniu zaprzedał siebie. Stał się marionetką. Osobą, która zatraciła własne „ja”. Kimś, komu brak było suwerenności i niezależności. Staje się takim, jakim chce go widzieć społeczeństwo. Tak naprawdę jest konformistą i dorobkiewiczem.

Zenon w każdej trudnej dla niego sytuacji przekracza granicę moralną. Jego poglądy pozostają w jaskrawym rozdźwięku z tym, co robi i jaki jest tego efekt końcowy. Ostatecznym upadkiem jego moralności jako prezydenta miasta, jest bierna postawa wobec decyzji o strzelaniu do robotników. Został o nie obwiniony. W rzeczywistości ta decyzja została podjęta wcześniej. Bez jego udziału.

Nałkowska, poprzez prezentację złożonej postaci Zenona Ziembiewicza, jego subiektywnego poczucia moralności, ukazuje efekt porzucenia norm moralnych. Doprowadza to do tragedii zarówno człowieka jako jednostki, jak i tragedii innych ludzi. Porzucenie moralności świadczy również o odrzuceniu człowieczeństwa. To właśnie właściwe rozróżnienie dobra i zła jest dowodem na to, czy w pełni jest się człowiekiem. Uprawia w powieści pewien rodzaj moralizatorstwa. Zmusza czytelnika do wyciągania odpowiednich wniosków i ocenienia działań bohaterów.

Zobacz inne artykuły:

StreszczeniaOpracowanie
„Granica” - krótkie streszczenie
„Granica” - streszczenie szczegółowe z testem
„Granica” - czas i miejsce akcji
Droga kariery Zenona Ziembiewicza
„Granica” - interpretacja i wieloznaczność tytułu
„Granica” - informacje wstępne
„Granica” - plan wydarzeń
Życiorys i twórczość Nałkowskiej
Cechy powieści Nałkowskiej „Granica”
Miłość Zenona i Elżbiety w „Granicy”
Kariera Zenona Ziembiewicza
Romans Zenona z Justyną w „Granicy”
Filozofia w „Granicy” - „Jakimi ludźmi jesteśmy naprawdę? Czy takimi, jakimi nas widzą inni, czy też takimi, za jakich sami się uważamy?”
Problem moralności w „Granicy”
Obraz społeczeństwa w „Granicy”
Obrona i oskarżenie Ziembiewicza
Kariera i władza w „Granicy”
Geneza „Granicy” Nałkowskiej
Granice w powieści
Granica psychologiczna w powieści Nałkowskiej - „Musi coś przecież istnieć, jakaś granica, za którą nie wolno przejść, za którą przestaje się być sobą”
Granica filozoficzna w powieści Nałkowskiej – „jesteśmy takimi, jakimi nas widzą inni, czy też takimi, za jakich sami się uważamy?”
Granica jako bariera społeczna w powieści Nałkowskiej
Granice moralne w powieści Nałkowskiej - względność dobra i zła
Znaczenie kamienicy Kolichowskiej
Wymowa filozoficzna „Granicy”
Miłość Elżbiety do Awaczewicza w „Granicy”
Zofia Nałkowska - biogram
Schemat boleborzański w „Granicy”
Ostatnie lata życia Cecylii Kolichowskiej
Losy Jasi Gołąbskiej w „Granicy”
Najważniejsze cytaty z „Granicy”
Powieść brukowa czy arcydzieło polskiej literatury – „Granica” Nałkowskiej
Bibliografia




Bohaterowie
Zenon Ziembiewicz - charakterystyka
Justyna Bogutówna - charakterystyka
Elżbieta Biecka (później Ziembiewicz) - charakterystyka
Cecylia Kolichowska (z domu Biecka) - charakterystyka
Karol Wąbrowski - charakterystyka
Joanna z Niemierów Ziembiewicz - charakterystyka
Walerian Ziembiewicz - charakterystyka
Pozostali bohaterowie „Granicy”



Partner serwisu:

kontakt | polityka cookies